اولین ساختمان مرتفع تهران، بنای شمس العماره بوده است که ساخت آن دو سال به طول انجامیده و به دستور ناصرالدین شاه سنگ بنای آن نهاده شده بود.
در رابطه با شمس العماره تهران دانستنی‌های جالب و جذابی وجود دارد که دیدن آن را هیجان‌انگیزتر می‌کند و زیبایی آن به‌گونه‌ای است که گردشگران زیادی را از نقاط مختلف دنیا به خود کشانده تا برای دیدن این عمارت، عکس‌گرفتن و حتی کشیدن نقاشی از روی آن ساعاتی را در مجموعه کاخ گلستان سپری کنند؛ مجموعه‌ای که یکی از آثار به‌ثبت‌رسیده ایران در یونسکو است.
جستجو و خرید بلیط اتوبوس در علی بابا
اولین ساختمان مرتفع تهران و نماد تهران قدیم
ناصرالدین شاه قاجار به‌سبب تأثیری که از فرنگ و ساختمان‌های بعضاً مرتفع آن گرفته بود، تصمیم گرفت تا دستور ساخت بنایی مرتفع در پایتخت را بدهد؛ ناگفته نماند که تنها ساختمان‌های فرنگی باعث گرفتن این تصمیم توسط شاه شهید نشدند، بلکه وجود عمارت‌هایی نظیر «عالی‌قاپو» نیز مزید بر علت بوده و او را به ساخت این بنا مصمم‌تر کردند.
شروع ساخت شمس العماره از سال ۱۲۴۴ خورشیدی آغاز شد و تا دو سال ادامه داشت و درنهایت در سال ۱۲۴۶ به اتمام رسید. با استدلال به برخی شواهد، طرح شمس العماره و نقشه آن از شخصی به نام معیرالممالک بوده و معمار آن آقای علی‌محمد کاشی بوده است.
شمس العماره پس از تکمیل‌شدن، نماد تهران می‌شود، این موضوع تا قبل از ساخته‌شدن سردر باغ ملی تحقق می‌یابد و پس از آن برای مدتی، این بنا (سردر باغ ملی) تبدیل به نماد تهران می‌شود.
حتما توصیه می‌کنیم از کاخ سعدآباد و کاخ نیاوران تهران بازدید کنید.
شمس العماره، نخستین ساختمان با اسکلت فلزی در ایران
شمس العماره اولین بنای ایرانی بوده که در ساخت آن، اسکلت فلزی به کار رفته است که پس از آن و به‌تدریج این امر متداول‌تر می‌شود. همان طور که گفته شد، این عمارت بلندترین ساختمان در تهران بوده که ارتفاع آن به چیزی حدود ۳۵ متر می‌رسد و تقریباً ۵ طبقه است.
سالن‌ها و اتاق‌های مختلف و گوناگونی در این بنا وجود دارد که کاربردهای مختلفی داشته است و زیبایی تزیینات آن‌ها به‌محض ورود، توجه شما را به خود جلب می‌کند. کاربرد سالن‌ها و اتاق‌ها نیز در موارد مختلف بوده، از صرف وعده‌های غذایی مختلف مانند عصرانه گرفته تا فضاهایی برای پذیرایی از مهمانان شاه. اما از مهم‌ترین بخش‌های عمارت می‌توان به بالاترین فضایی که به آن «شاه‌نشین» می‌گویند اشاره کرد.
این محل برای جلوس ناصرالدین شاه بوده که بتواند نمایی کلی از شهر تهران را در مقابل چشمان خود داشته و از چهار طرف مشرف به شهر باشد.
جالب توجه است که هنگام دیدن نمای بیرونی ساختمان، سوراخ‌هایی روی آن مشاهده می‌کنید که علت وجود آن‌ها، استفاده از داربست‌های چوبی در زمان‌های قدیم است. این داربست‌ها به درون ساختمان فرومی‌کردند و پس از اتمام کار، آن‌ها را می‌بریدند و گاهی باقی مانده چوب را به بیرون می‌کشیدند، این سوراخ‌ها یادگاری از آن دوران‌اند که به‌وفور بر دیوارهای مجموعه کاخ گلستان مشاهده خواهید کرد…
در کنار این عمارت، سمت شمال شرقی مجموعه، دیواری طویل وجود دارد که زیبایی کاشی‌های هر قسمت آن، غالب گردشگران را ترغیب به گرفتن عکس می‌کند. البته این نمونه از کاشی‌کاری‌ها در نقاط مختلف بسیار زیادی از کاخ مشهود است.
تزیینات شمس العماره و ساعتی هدیه از ملکه ویکتوریا
هنگام ورود به عمارت، خود را برای دیدن گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌هایی کم‌نظیر آماده کنید… این تزیینات به‌قدری زیبا و گیراست که چند دقیقه‌ای شما را مبهوت می‌کند. از زیر پا تا بالای سرتان را هنر ایرانی فرامی‌گیرد که در رگه‌هایی از گوشه‌وکنار، نشانه‌هایی از تأثیر فرنگ هم در آن خواهید جست. زیبایی چشم‌نواز محیط ناخودآگاه شما را به فکر فرو خواهد برد تا اندکی بیشتر وقت خود را در این فضا صرف کنید.
شمس‌العماره دو بنا دارد که به قرینه ساخته شده است و معماری آن‌ها ایرانی است، اما ریشه‌هایی فرنگی نیز می‌توان در آن‌ها یافت.
ما بین این دو ساختمان، ساعتی وجود دارد که بر اساس برخی گفته‌ها، اولین ساعت واردشده به ایران است. این ساعت هدیه‌ای از ملکه ویکتوریا است و همچنان ناقوس آن به صدا در می‌آید؛ این ساعت مدتی یک بار بررسی می‌شود و اگر نیازی به تعمیر داشته باشد، به آن رسیدگی خواهد شد.
آیینه‌کاری‌های بخشی از بنای شمس العماره، از بیرون و در حیاط مشخص است اما گاهی از اوقات سال هست که برای جلوگیری از آسیب نور مستقیم خورشید به تزیینات یا به دلایل مختلف جوی دیگر، پرده‌هایی بزرگ را از ایوان آویزان می‌کنند تا سلامت بنا و تزیینات آن حفظ شود.
دو ساختمان قرینه‌ای که در شمس‌العماره است، تراس‌ها یا بالکن‌هایی دارد که بر روی لبه‌ی آن‌ها نرده‌هایی از جنس چدن قرار گرفته؛ گفتنی است که ستون‌های بالکن‌ها هم از همین جنس بوده و چدنی است.
منع بازدید از طبقات برای حفظ سلامت بنا
متأسفانه گردشگران، تنها امکان بازدید از طبقه همکف را دارند و نمی‌توانند از سایر طبقات بالایی شمس‌العماره ببینند، اما ممانعتی که از سیاحت طبقات شده، به‌درستی صورت پذیرفته و دلیل آن حفظ سلامت و جلوگیری از بروز برخی خطرات در ساختمان عمارت است.
تمهیداتی هم برای بررسی اوضاع عمارت صورت گرفته؛ برای مثال، هرازچندگاهی برخی از کارشناسان میراث فرهنگی برای بررسی حال و روز بنا (مثلاٌ سنجش میزان رطوبت) سراغ شمس العماره می‌آیند و بررسی‌هایی اینچنینی انجام می‌دهند.
یکی از دلایلی که مانع بازدید گردشگران از طبقات بالایی ساختمان شده، امکان نداشتن تحمل وزن جمعیت گردشگران و سنگینی آن‌ها توسط کاخ خورشید تهران است. بیان این نکته هم شایان ذکر است که شهرداری، در دوره‌ای قصد راه‌اندازی تراموای برقی در محدوده خیابان ناصرخسرو را داشت، اما خوشبختانه با دخالت مسئولان برای جلوگیری از سست‌شدن و بروز هرگونه آسیب احتمالی به شمس العماره و ساختمان آن، این پروژه متوقف می‌شود.
آدرس و ساعت بازدید
بهترین شیوه و راه دسترسی به شمس العماره و مجموعه کاخ گلستان، استفاده از خط ۱ مترو است، اما اگر با ماشین شخصی قصد رفتن به این کاخ را دارید، باید خود را به خیابان خیام برسانید و در پارکینگ‌هایی که در اطراف این خیابان وجود دارد، خودرو خود را پارک کنید و مسافتی را تا مجموعه گلستان پیاده‌روی کنید.
با استفاده از خط ۱ مترو باید تا ایستگاه ۱۵خرداد بروید و پس از خارج‌شدن از آن، به‌سمت شرق خیابان ۱۵خرداد بروید تا به ساختمان دادسرای تهران برسید. سپس به‌سمت چپ خود (جهت شمال) بروید و میدان ۱۵خرداد را رد کنید. ورودی مجموعه کاخ گلستان از همین فاصله دیده می‌شود.
برای بازدید از هر عمارت باید به‌صورت جداگانه بلیط تهیه کنید. بنای شمس العماره در شرقی‌ترین بخش مجموعه قرار دارد که برای رسیدن به آن مسافت نسبتاً زیادی را باید پیاده‌روی کنید. ساعت بازدید از مجموعه در نیمه اول سال از ۹:۰۰ صبح تا ۱۷:۳۰ دقیقه و در نیمه دوم سال هم از ۹:۰۰ صبح تا ۱۶:۳۰ است.
