قاجاریان در طول تاریخ بناهای زیادی را به یادگار برای ما ایرانیان به جا گذاشتند؛ یکی از زیباترین و باشکوهترین آنها، کاخ صاحبقرانیه در نیاوران، یادگار ناصرالدین شاه قاجار است. کاخ صاحبقرانیه تهران در قلب باغهای سبز نیاوران قرار دارد و از بناهای مجموعه فرهنگی و تاریخی نیاوران است.
این کاخ تاریخی تا به امروز شاهد حضور شخصیتهای برجسته و رویدادهای سرنوشتساز بوده و امروز هم از مهمترین جاهای دیدنی تهران به شمار میرود؛ البته که معماری و طراحی داخلی آن هم حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
باید به شما بگوییم که گول نمای ساده و بیآلایش کاخ را نخورید که بخش داخلی آن با هنر و معماری ایرانی و لوازم اروپایی دلتان را خواهد برد. اگر میخواهید با گوشه و کنار کاخ موزه صاحبقرانیه بیشتر آشنا شوید با ما در مجله گردشگری علی بابا همراه باشید تا گشتوگذاری در تاریخ معاصر ایران بزنیم.
کاخ صاحبقرانیه کجاست؟
امکان بازدید از کاخ صاحبقرانیه وجود دارد؟
برای بازدید از کاخ صاحبقرانیه باید ورودی پرداخت کرد؟
جاهای دیدنی نزدیک به کاخ صاحبقرانیه کدام است؟
معرفی کاخ صاحبقرانیه
کاخ صاحبقرانیه نیاوران حدود ۲۰۰ سال پیش به درخواست شاه صاحبقران، ناصرالدین شاه قاجار، ساخته شد. کاخ صاحبقرانیه در طول زندگی خود صاحبان مختلفی را به خود دید و روزگاری هم به دست خاندان پهلوی افتاد.
کاخ موزه صاحبقرانیه بنایی دوطبقه با ظاهری ساده و سفید است که شاید در نگاه اول چشم شما را به خود خیره نکند. اما همه چیز از جایی شروع میشود که قدم به داخل کاخ بگذارید. گچبریهای ظریف، آیینهکاریهای چشمگیر، مبلمان فرانسوی، ظروف آلمانی، نقاشی هنرمندان معروف و فرشهای دستباف ایرانی، همه و همه در کنار هم کاخی را ساختهاند که به معنای واقعی میتوانیم آن را کاخی شاهانه بنامیم.
کاخ صاحبقرانیه تهران در طول زمان کاربردهای مختلفی داشته، مثل کاخ ییلاقی ناصرالدین شاه قاجار، محل کار رضا شاه، کاندید محل برگزاری مراسم عروسی محمدرضا شاه و فوزیه و در نهایت محل کار و جلسات مهم محمدرضا شاه پهلوی.
بعد از انقلاب اسلامی هم این کاخ زیر نظر سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و از آنجایی که بر روی گسل فعال و قنات قرار دارد، در حال مرمت است و تا اطلاع ثانوی نمیتواند میزبان گردشگران و بازدیدکنندگان باشد.
کاخ صاحبقرانیه کجاست؟
تهران، نیاوران، میدان باهنر، مجموعه فرهنگی نیاوران
کاخ صاحبقرانیه در گوشهای از باغ دلانگیز نیاوران در کنار کاخهای معروف دیگر قرار دارد. بخشی از زیبایی این کاخ هم همین محیط اطراف و طبیعت زیبای نیاوران است.
لوکیشن کاخ صاحبقرانیه روی گوگل مپ
مسیر دسترسی به کاخ صاحبقرانیه
برای دسترسی به کاخ صاحبقرانیه گزینههای مختلفی دارید.
اگر ترافیک سنگین تهران را به جان میخرید، میتوانید با ماشین شخصی خود به کاخ صاحبقرانیه نیاوران بروید. برای این کار لازم است خودتان را به خیابان باهنر برسانید، از میدان باهنر وارد خیابان دارآباد شوید تا به مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران برسید.
چنانچه اهل استفاده از وسایل نقلیه عمومی هستید، متروی تجریش نزدیکترین ایستگاه مترو به کاخ صاحبقرانیه تهران است. فاصله مترو تا کاخ را باید به کمک تاکسیهایی که جلو مترو قرار دارند، طی کنید.
یکی دیگر از گزینهها برای بازدید از کاخ صاحبقرانیه، اتوبوس است. از اتوبوسهای خطوط میدان تجریش – دارآباد، بلوار صبا – ازگل و یا میدان رسالت – میدان قدس استفاده کنید و در میدان نیاوران (میدان باهنر) پیاده شوید. توجه کنید فقط اتوبوسهایی که از مبدا میدان رسالت به سمت میدان قدس میروند در این میدان توقف دارند و در مسیر بالعکس در میدان باهنر توقف نمیکنند.
- فاصله کاخ صاحبقرانیه تا کاخ نیاوران ۵۵۰ متر (۷ دقیقه پیادهروی) است.
- فاصله کاخ صاحبقرانیه تا میدان تجریش حدود ۷ کیلومتر (۲۲ دقیقه) است.
بهترین زمان بازدید از کاخ صاحبقرانیه
بهترین زمان بازدید از کاخ صاحبقرانیه در نیاوران، فصول بهار و پاییز است. در فصل بهار که زمان رویش دوباره طبیعت است، فضای اطراف کاخ مسحورکننده میشود. این طبیعت در کنار هوای خنک و مطبوع تهران بسیار لذتبخش خواهد بود.
همچنین در فصل پاییز رنگ طبیعت نیاوران از سبز به رنگهای زرد و نارنجی تغییر میکند و حالوهوایی وصفناشدنی دارد. هوا هنوز به سردی زمستان نیست و اگر نم بارانی هم بزند، همه چیز رویاییتر میشود.
فصل تابستان را به دلیل گرما، زمستان را به دلیل سرما و آلودگی هوا و تعطیلات رسمی، بهویژه عید نوروز را به خاطر شلوغی زیاد برای بازدید از کاخ پیشنهاد نمیکنیم.
در نظر داشته باشید به دلیل مرمت و بازسازی تا اطلاع ثانوی امکان بازدید از کاخ صاحبقرانیه وجود ندارد.
تاریخچه کاخ صاحبقرانیه
کمی به عقبتر از ساخت کاخ صاحبقرانیه برگردیم، به نقطهای از تاریخ میرسیم که فتحعلی شاه قاجار دستور داد تا برایش تفرجگاهی در اطراف تهران بسازند. معماران و مهندسان هم دست به کار شدند و در کنار روستا گردهوی یا گردهبه که در نیاوران امروزی قرار داشت، باغ ییلاقی فتحعلی شاه را ساختند. این باغ مقدمهای بود برای مکانی باشکوه که امروز به عنوان مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران میشناسیم.
بعد از فتحعلی شاه، محمد شاه قاجار هم کاخی در این باغ ساخت. به دنبال او ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۲۹ شمسی دستور ساخت کاخ صاحبقرانیه در نیاوران را صادر کرد. بعد از آن هم تا سالها به عنوان کاخ پادشاهی از آن استفاده کرد. بعد از ناصرالدین شاه، کاخ به مظفرالدین شاه رسید. از رویدادهای مهم این دوران میتوانیم به امضای فرمان مشروطیت اشاره کنیم.
بعد از پایان حکومت قاجار به دست رضا شاه پهلوی، او از این کاخ به عنوان دفتر کار خود استفاده کرد. همچنین رضا شاه قصد داشت مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه را در کاخ صاحبقرانیه در نیاوران برگزار کند که به دلیل شرایط آبوهوایی جای دیگری را انتخاب کرد.
بعد از رضا شاه، کاخ صاحبقرانیه به پسرش محمدرضا رسید و او هم به سهم خود تغییرات زیادی را در کاخ ایجاد کرد. این تغییرات بیشتر قسمتهای داخلی بنا، دکوراسیون و تزیینات آن بود. محمدرضا شاه از طبقه اول برای پذیرایی از مهمانان و از طبقه دوم به عنوان دفتر کار استفاده میکرد.
همچنین اتاقهای مهمی مثل اتاق مذاکرات جنگی، اتاق انتظار سفیران، اتاق منشی، بخش دندانپزشکی و اتاق استراحت شاه هم در کاخ صاحبقرانیه تهران قرار داشت.
بعد از انقلاب اسلامی هم کاخ صاحبقرانیه نیاوران در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت. از اتفاقات مهمی که بعد از انقلاب در این کاخ افتاد، میتوانیم به استفاده از کاخ به عنوان لوکیشن فیلمبرداری سریالها اشاره کنیم. مجموعه قهوه تلخ، سریال تلویزیونی کوچک جنگلی و فیلمهای سینمایی شازده احتجاب، سلطان صاحبقران، دلشدگان و کمالالملک در این کاخ فیلمبرداری شدهاند.
علت نامگذاری کاخ صاحبقرانیه
نام صاحبقرانیه را موسس این کاخ یعنی ناصرالدین شاه قاجار روی آن گذاشت. او در سی و یکمین سالگرد پادشاهیاش خود را صاحبقران نامید و لقب صاحبقرانیه را به کاخ خود داد.
معماری کاخ صاحبقرانیه
کاخ صاحبقرانیه در نیاوران در سال ۱۲۲۷ هجری شمسی با نظارت و مدیریت حاج علیخان حاجبالدوله ساخته شد. این کاخ به دلیل موقعیت جغرافیایی و آبوهوای تمیز و خنک به کاخ ییلاقی موردعلاقه ناصرالدین شاه تبدیل شد.
کاخ صاحبقرانیه بر خلاف تزیینات ظریف و پیچیده درونی، نمای بیرونی کاملا سادهای دارد. نمای کاخ به رنگ سفید و آجری است که پنجرههای کوچک و بزرگ طاقمانند و چوبی به نمای بنا روح بخشیدهاند. همچنین سقفهای شیبدار مرتفع کاخ ارتفاع قابل توجهی به حجم کلی بنا دادهاند.
در گذشته کاخ موزه صاحبقرانیه در کنار خود بناهای زیادی داشت که به دستور شاهان بعدی تخریب شد و امروز فقط عمارت اصلی آن باقی مانده است. این عمارت از دو طبقه تشکیل شده که حوضخانه در طبقه پایین و تالار جهاننما در طبقه بالا از مهمترین بخشهای آن هستند.
حوضخانه فضایی صلیبیشکل دارد و با چهار ستون در میان آن فضایی مستطیل شکل را در مرکز درست کردهاند؛ در میانه این مرکز حوضی هشت گوشه و زیبا قرار دارد. حوضخانه در زمان رضا شاه پهلوی به محلی برای برگزاری مراسم و جشنهای غیررسمی تبدیل شد.
بخشهای مختلف کاخ صاحبقرانیه
حالا وقت آن رسیده تا گشتی کوتاه در بخشهای مختلف کاخ صاحبقرانیه نیاوران بزنیم تا با تاریخ و گذشته آن بهتر آشنا شویم.
– تالار آینه یا تالار جهاننما
تالار آینه یا تالار جهاننما یکی از مهمترین و البته زیباترین بخشهای کاخ موزه صاحبقرانیه است. تالار آینه به شکلی است که لحظهای نمیتوانید چشم از درخشش خیرهکننده دیوارها و سقفهایش بردارید؛ چرا که تمام آن با آینهکاری تزیین شده است.
این تالار دو پنجره شمالی و جنوبی دارد که پنجره شمالی رو به کوه البرز و پنجره جنوبی رو به جنوب شهر تهران باز میشود. همچنین در بخش شمالی میتوانید میز کار محمدرضا پهلوی را ببینید. از سایر تزیینات تالار جهاننما باید به اسلحههای باقی مانده از دوران زندیه و قاجاریه اشاره کنیم.
بیشتر لوازم تالار آیینه هم اروپایی هستند؛ مثل گلدانهای برند میسن از آلمان و برند سور از فرانسه. البته هنر دست ایرانیان را هم میتوانید در فرشهای دستباف کف تالار تماشا کنید.
– اتاق مذاکرات نظامی
یکی از بخشهای مهم و سرنوشتساز کاخ موزه صاحبقرانیه اتاق مذاکرات نظامی است. معماری و مهندسی فضا به گونهای است که مناسب مذاکرات و تصمیمات مهم باشد؛ شیشههای اتاق ضدگلوله و فضای آن آکوستیک است و از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ محل تصمیمگیریهای سیاسی محمدرضا شاه پهلوی بوده است.
از آثار ارزشمند در این اتاق میتوانیم به ماکت تانکهای اهدایی از هند، یک کره چوبی ساخت ایتالیا و اسلحههای اهدایی از آمریکا اشاره کنیم.
– اتاقها
از دیگر اتاقهای کاخ صاحبقرانیه در تهران میتوانیم اتاقهای استراحتگاه نیمروزی، اتاق مذاکرات خصوصی، اتاق انتظار سفیران و اتاق دندانپزشکی را نام ببریم. این اتاق به درخواست محمدرضا پهلوی در کاخ صاحبقرانیه ساخته شد تا او از رفتوآمد در شهر برای انجام درمان دندانهایش بینیاز باشد.
همچنین در این اتاقها انواع بافتههای قاجاری، آثار لاکی مثل جعبهها، جلدها، قلمدان و آثار خوشنویسی، نگارگری و سوخت از هنرمندان نامی ایران را میتوانید تماشا کنید.
– حوضخانه
یکی از زیباترین و پرطرفدارترین بخشهای کاخ صاحبقرانیه نیاوران، حوضخانه در طبقه اول است. معماری این بخش به همراه لوازم فاخر و زیبا از دلایل محبوبیت آن بین بازدیدکنندگان است. همچنین تزییناتی مثل گچبریهای هنرمندانه و ارسیهای فاخر به زیبایی حوضخانه افزودهاند.
چیدمان حوضخانه به این شکل است که حوض در وسط بنا قرار دارد و اطراف آن را مبلمان چیدهاند. از آثار مهمی که در حوضخانه فرصت تماشای آنها را دارید، میتوان به جام کریستال، تابلوهای نقاشی فاخر از جمله تابلو حوضخانه اثر نقاش بزرگ، کمالالملک اشاره کرد.
– عکسخانه
در این بخش از کاخ صاحبقرانیه آثاری مثل عکسهایی از کاخ در زمان قاجار، زمانی که فرمان مشروطیت که در این کاخ امضا شد، اسناد دورههای تاریخی، تصاویری از شخصیتهای مهم مشروطیت و سران خارجی و آثار اهدایی به دربار قرار دارند.
– تزیینات و وسایل
به صورت کلی تزیینات و وسایل کاخ صاحبقرانیه در نیاوران در شان یک کاخ هستند. در گوشه و کنار آن تزیینات خیرهکننده و اصیل ایرانی به همراه لوازم اروپایی ارزشمند و گرانقیمت مختلف را میتوانید ببیند.
برای مثال در قسمت بار و چایخانه انواع وسایل پذیرایی و انبوه ظرفهای شیشهای و کریستال، ساخت کشورهای آلمان، روسیه، چکسلواکی سابق و ایران قرار دارد. سقفهای چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن ۱۲ هجری قمری بوده و از شیراز آورده شده است.
فرشهای مجموعه، هنر دست فرشبافان ایرانی است و برخی از آنها از گرانترین فرشهای کاخ گلستان هستند که به دستور رضا شاه به کاخ صاحبقرانیه منتقل شدند. همچنین تمام مبلمان کاخ موزه صاحبقرانیه به سفارش و دستور فرح دیبا از فرانسه خریداری شده است.
لوسترها ساخت کشور چکسلواکی و کارخانه باکارای فرانسه و ظروف از برند آلمانی رزنتال است. در سرسرای ضلع شرقی طبقه دوم، مجسمه ونوس از سنگ مرمر قرار دارد.
امکانات رفاهی کاخ صاحبقرانیه
کاخ صاحبقرانیه در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران قرار دارد و این مجموعه امکانات رفاهی کاملی به بازدیدکنندگان ارائه میدهد. از جمله این امکانات میتوانیم به سرویس بهداشتی، کافه و رستوران، نمازخانه، زمین تنیس، سالن کنفرانس و گالری هنری اشاره کنیم.
جاهای دیدنی نزدیک به کاخ صاحبقرانیه
– کوشک احمدشاهی
با فاصله کمی از کاخ صاحبقرانیه، کوشک باشکوه احمدشاهی در مجموعه تاریخی نیاوران قرار دارد. اطلاعات زیادی از تاریخ ساخت این بنای زیبا و شگفتانگیز وجود ندارد و فقط میدانیم متعلق به دوران قاجار است.
کوشک احمدشاهی با معماری و تزیینات خیرهکننده در دو طبقه ساخته شده است. در هنگام بازدید از این بنا، با ساختمانی با نمای آجری و ایوانی سراسری در طبقه دوم روبهرو میشوید. کمی که دقت کنید تزیینات و گچبریهای سفید را روی ستونهای ایوان طبقه دوم میبینید و چشم برداشتن از آنها برایتان سخت خواهد بود.
در جلوی کاخ، حوضی دایرهای شکل قرار دارد که آب آن از قنات تامین میشود. آب این بنا از آبنمای وسط کوشک رد میشود و در نهایت به حوض آبی زیبایی میرسد.
طبقه بالای عمارت یک سالن اصلی دارد و دورتادور آن را ایوان سرتاسری تشکیل داده که از آن به عنوان اتاق موسیقی استفاده میکردند. امکان بازدید از طبقه دوم وجود ندارد، اما تمام وسایلی هم که در آن وجود داشته به طبقه همکف منتقل شده که از جمله آنها میتوان به آلات موسیقی مختلف اشاره کرد.
فاصله کاخ صاحبقرانیه تا کوشک احمدشاهی ۵۵۰ متر (۷ دقیقه پیادهروی) است.
– کاخ نیاوران
بیشک کاخ نیاوران را میتوانیم یکی از مهمترین و باشکوهترین آثار تاریخی شهر تهران بدانیم. کاخ نیاوران بنای اصلی مجموعه فرهنگی و تاریخی نیاوران است که زمانی محل اقامت محمدرضا پهلوی و خانوادهاش بود.
معماری کاخ ساده و مدرن و در عین حال خیرهکننده است. نمای بیرونی با آجرهای نخودی و نقوش ظریف تزیین شده و ستون های بلند و سفید نوید یک کاخ باشکوه را میدهد. تمام اتاقهای طبقه دوم تراس اختصاصی خود را با منظره باغ نیاوران دارند.
گچبری، آینهکاری و کاشیکاری از تزیینات اصلی بنا هستند که هر کدام به دست استادهای زمان خود اجرا شدهاند. یکی دیگر از نمادهای معماری مدرن در کاخ نیاوران سقف متحرک طبقه دوم است که رو به آسمان باز میشود.
اکثر لوازم، مبلمان و ظروف از برندهای مطرح اروپایی هستند که هر کدام برای خود یک اثر هنری به شمار میآیند. همچنین شما فرصت بازدید از تابلونقاشیهای فاخر و معروف را در کاخ نیاوران دارید.
- فاصله کاخ صاحبقرانیه تا کاخ نیاوران ۵۵۰ متر (۷ دقیقه پیادهروی) است.
– باغ کتیبهها
اگر به تاریخ ایران باستان علاقه دارید، بازدید از باغ کتیبهها را به هیچ وجه از دست ندهید. باغ کتیبهها از سایر موزههای مجموعه نیاوران است که در دل خود از کتیبههای باستانی نگهداری میکند. باغ کتیبهها در محوطه شرقی مجموعه نیاوران قرار دارد.
این موزه به شما فرصت بازدید از ۴۳ مولاژ از کتیبههای صخرهای متعلق به دورههای تاریخی مختلف را میدهد؛ دورههایی مثل مادها، پارتها و ساسانیان. این موزه بیشتر با هدف فراهم کردن محلی مناسب برای دانشجویان و محققان تاریخی ساخته شده است.
شما میتوانید در این موزه با خط آشوری، اوراتی، اکدی، آرامی، فارسی باستان، ایلامی و شکسته پهلوی از نزدیک آشنا شوید.
- فاصله کاخ صاحبقرانیه تا باغ کتیبهها ۱ کیلومتر (۱۵ دقیقه پیادهروی) است.
– موزه خودروهای اختصاصی
موزه خودروهای اختصاصی تنها موزه بدون ورودی در مجموعه نیاوران است. همانطور که احتمالا حدس زدید، شما در این موزه با خودروهای خاص روبهرو میشوید. ساختمان این موزه در گذشته به عنوان گارژ استفاده میشده و از سال ۱۳۹۱ به محل نمایش خودروها و موتور سیکلتهای خاندان پهلوی و ماکت خودروهای مختلف تبدیل شده است.
- فاصله کاخ صاحبقرانیه تا موزه خودروهای اختصاصی ۴۰۰ متر (۶ دقیقه پیادهروی) است.
– موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد
برای علاقهمندان به تاریخ تکامل طبیعت و حیات وحش، موزه دارآباد مکانی ایدئال است. این موزه در فاصله کمی از کاخ صاحبقرانیه نیاوران قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی محبوب بین کودکان و نوجوانان است.
محوطه بیرونی و سرسبز موزه محل زندگی برخی از حیوانات مثل طاووس، کبک، عقاب و خرگوش است که درون قفسه زندگی میکنند. بخشهای مختلف این موزه شامل سالنهای اروپا، آسیا و آمریکای شمالی، سالن شمال ایران، سالن مرکز و شمال ایران، سالن آفریقا، سالن آبزیان و خزندگان، سالن زمینشناسی، سالن گیاهشناسی و بخش فروشگاه است.
شما میتوانید در این موزه با سیر تکامل حیات وحش و طبیعت آشنا شوید و آثاری ارزشمند و تاریخی را از این روند تماشا کنید.
- فاصله کاخ صاحبقرانیه تا موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد ۳ کیلومتر (۱۰ دقیقه) است.
– هیومن پارک
هیومن پارک یکی از پارکهای متفاوت و جذاب تهران است که در مجموعه موزه حیات وحش دارآباد قرار دارد. این پارک مدرن بدن انسان را در اندازهای بزرگ به نمایش میگذارد و پارکی هیجانانگیز و آموزنده، به ویژه برای کودکان، به شمار میرود.
در این پارک میتوانید تجربهای شگفتانگیز از بدن و آناتومی انسان داشته باشید و از نزدیک ماکت اندامهای انسان را لمس کنید. استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته مانند ویدئومپینگ و هولوگرامهای چندبعدی بر هیجان و جذابیت این سفر افزوده است.
- فاصله کاخ صاحبقرانیه تا هیومن پارک ۳ کیلومتر (۱۰ دقیقه) است.
توصیههایی برای بازدید از کاخ صاحبقرانیه
برای داشتن یک تجربه به یادماندنی از بازدید کاخ صاحبقرانیه نیاوران، توصیههای زیر را بخوانید.
- در نظر داشته باشید در حال حاضر (پاییز ۱۴۰۳) امکان بازدید از کاخ صاحبقرانیه به دلیل مرمت و مقاومسازی بنا وجود ندارد.
- برنامه خود را طوری بچینید که در کنار کاخ صاحبقرانیه، از سایر آثار و بناهای تاریخی مجموعه تاریخی نیاوران هم بازدید کنید.
- از آنجایی که مجموعه بسیار بزرگ است و نیاز به پیادهروی زیادی دارید، لباس و کفش مناسب بپوشید.
- مجموعه نیاوران آخرهفتهها و روزهای تعطیل میزبان تعداد زیادی از بازدیدکنندگان است، بنابراین اگر خلوتی برایتان اهمیت دارد، برنامه بازدید خود را در روزهای وسط هفته بچینید.
- پیدا کردن جای پارک در اطراف مجموعه کار راحتی نیست، بنابراین شاید بخواهید از وسایل حملونقل عمومی استفاده کنید.