پنج سال قبل که نتیجه قبولیام در یکی از دانشگاههای تهران را دیدم، دل تو دلم نبود که زودتر به تهران برسم؛ چون درباره جاهای دیدنی تهران زیاد شنیده بودم و حتی لیستی از آنها برای خودم نوشته بودم تا در زمان مناسبی همه آنها را ببینم و حالا وقتش رسیده بود. یادم است پدرم همیشه از خاطرات جوانیاش که تعریف میکرد، پارک شهر پای ثابت این خاطرات بود. بهخاطر همین اولین جایی که در تهران به آنجا سرک کشیدم پارک شهر تهران بود.
فضای امن و آرام پارک شهر در مقابل شلوغی و هیاهوی خیابانهای اطرافش، در اولین بازدید آنقدر برای من جذاب بود و انرژی و حس و حال خوبی داشت که آنجا را تا پایان دوره دانشگاه به یکی از پاتوقهای من تبدیل کرد و بیشتر آخر هفتههایم با دوچرخهسواری و قدمزدن در این پارک سپری میشد! در این مقاله از مجله گردشگری علیبابا قرار است با هم گشتی در پارک شهر تهران بزنیم و ببینیم اگر هوس رفتن به این پارک به سرمان زد، چه تفریحات و جاذبههایی انتظارمان را میکشد.
پارک شهر کجاست؟
بهترین مسیر دسترسی به پارک چیست؟
امکانات رفاهی پارک شهر چیست؟
پارک شهر در یک نگاه کلی
پارک شهر یکی از قدیمیترین و شاید از اولین پارک های تهران است که در بافت تاریخی منطقه ۱۲ تهران و مرکز شهر قرار دارد. این پارک هشت درب ورودی دارد و از سمت جنوب به خیابان بهشت، از شمال به خیابان و پایانه فیاضبخش، از سمت غرب به خیابان وحدت اسلامی (شاپور قدیم) و از سمت شرق به قورخانه و خیابان خیام و محله سنگلج میرسد.
اندازه زمین فوتبال را که دیدهاید؛ پارک شهر تهران حدود ۲۵ هکتار مساحت دارد، یعنی اندازه ۴۵ تا زمین فوتبال در کنار هم. از این مقدار تقریبا ۱۷ هکتارش فضای سبز و چمنکاری و درختکاری است. ۸ هکتار باقیمانده هم شامل پیادهرو، خیابان، دریاچه مصنوعی، آبنماها و از این دست چیزها میشود.
دسترسی راحت، وجود کتابخانهای مهم، قدمت و وسعت زیاد، گونههای گیاهی خاص و جاذبههایی که در ادامه برایتان میگویم، باعث شده است که پارک شهر همیشه یکی از پربازدیدترین پارک های تهران باشد. پارک شهر از معدود پارک های تهران است که برای استفاده افراد کمتوان مناسبسازی شده است.
ماجرای ساختهشدن پارک شهر
داستان ساخت این پارک به دوره پهلوی اول برمیگردد. حدود صدوچهل سال قبل در تهران که ساخت کوچهها و خیابانها تازهتازه داشت شروع میشد، محله سنگلج به وجود آمد. سنگلج محلهای آباد و پرجمعیت و بهقول معروف گل سرسبد تهران بود. ولی این آبادی خیلی طول نکشید و با شروع جنگ دوم جهانی به یک محله سوتوکور تبدیل شد.
ازآنجاییکه آن موقعها هنوز لولهکشی آب در تهران وجود نداشت، فاضلابهای این محله به آب آشامیدنی قناتها راه پیدا میکردند و آن را آلوده میکردند. به همین خاطر هم رضاشاه دستور داد تا قسمت شمالی این محله را صاف کنند. بعدا هم با درختکاری گسترده در این محله، از سنگلج متروکه باغی چشمنواز ساختند.
اگر کتابهای تاریخ معاصر را ورق زده باشید حتما اسم «شعبون بیمخ» از اهالی محله سنگلج به چشمتان خورده است. شعبون درباره ساختهشدن پارک شهر میگوید:« رضاشاه خدا بیامرزدش، وقتی از سنگلج اومد بیرون، داد خرابش کردن و پارک شهرش کردن. وقتی ازش پرسیدن چرا این کار رو کردین، گفت بهخاطر اینکه قنات سنگلج به چاهای فاضلاب راه داشت و آب رو خراب میکرد.»
تا قبل از سال ۱۳۲۹ش این باغ زیر نظر شهرداری و وزارت کشاورزی قرار داشت ولی درست در همان سال تصمیم گرفتند که در این باغ اولین پارک تهران ساخته شود. اینطوری استارت ساخت اولین پارک عمومی در تهران توسط دو مهندس ایرانی، آقای رحمانی و آقای کاظمی، در سال ۱۳۲۹ زده شد و ده سال بعد در سال ۳۹ درهای آن را به روی مردم باز کردند.
حالا بعد از گذشت ۷۰ سال از ساخت پارک شهر و اضافهشدن جاذبهها و امکانات رفاهی متعدد، هنوز هم یکی از جاهای دیدنی تهران است که در روزهای شلوغ پایتخت میتوانید چند ساعتی به سایه چنارهای کهنسال و بید مجنونش پناه ببرید.
باغ سنگلج یا پارک شهر؟
قدیمیهای تهران پارک شهر را با اسم «باغ سنگلج» یا «پارک شهرداری» هم میشناسند. دلیلش هم روشن است؛ چون این پارک در محله سنگلج ساخته شده بود و زیر نظر شهرداری تهران بود. اما چون این پارک اولین پارک عمومی شهر تهران بود بعدا اسم آن را به پارک شهر تغییر دادند.
گونههای گیاهی و جانوری پارک شهر
اگر جزو آن دسته از آدمهای طبیعتدوستاید خبر خوبی برایتان دارم. حجم زیادی از فضای سبز پارک شهر، یعنی چیزی حدود ۱۳ هکتار درختکاری شده است و کهنترین درختهای تهران را میشود در آنجا دید.
درختان موجود در این پارک تنوع بسیار زیادی دارند. بلوط، صنوبر، چنار، فندق، کاج دریایی، بید مجنون، زبان گنجشک، پروس، ماگنولیا، شاه بلوط، سولاسون و سیدالاشجار از درختان این پارکاند. بهجز درختها، گلکاری در بخشهای مختلف پارک و گلهای زرد و سفید پیچ امینالدوله در دورتادور دیوارها، رنگ و بوی بینظیری به پارک شهر داده است.
از گربه و کلاغ که مهمان ثابت بیشتر پارک های تهران هستند بگذریم، پارک شهر گونههای متعددی از پرندگان هم دارد که بازدید از آنها میتواند برای پرندهنگرهای حرفهای تجربه جذابی باشد. طاووس، قرقاول، فلامینگو، لکلک، ماکائو، قوی سیاه، بوقلمون، کبوتر وحشی، طوطی، مرغابی و انواع مرغ و خروس در باغ پرندگان پارک شهر وجود دارد.
آشنایی با بخشهای مختلف پارک
حالا که همهچیز را درباره تاریخچه پارک شهر فهمیدیم، بیایید وارد پارک شویم و از بخشهای مختلف آن بازدید کنیم.
حوض مرکزی و فوارهها
حوض مستطیلی و دراز پارک شهر که به یکی از ورودیهای آن نزدیکتر است، عصرها خیلی دیدنی میشود. وقتی فوارهها را باز میکنند و باز پلهپله در آن میریزد، صدای گوشنوازی دارد. شاید بد نیست یک بعدازظهر روی نیمکتهای نزدیک حوض بنشینید و گذر عمر را ببینید.
کتابخانه مرکزی پارک
کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران یکی از قدیمیترین و مجهزترین و شاید هم بزرگترین کتابخانههای عمومی تهران است که کتابهای مرجع و چاپ سنگی باارزشی در آن نگهداری میشود. این کتابخانه محیط آرام و مناسبی برای مطالعه دارد.
موزه صلح در دل پارک شهر
اگر از درب شمالی پارک در خیابان فیاضبخش وارد شوید، اولین چیزی که مقابل خود میبینید موزه صلح است. موزه صلح جایی است که برای نشاندادن پیامدهای ناگوار جنگ ساخته میشود.
در این موزه علاوه بر دیدن تعدادی از ابزارهای جنگی مثل مین، بمبهای خوشهای و ماسکهای ضد شیمیایی از نزدیک، میتوانید پای صحبت راهنماهای موزه که خودشان از مجروحان جنگیاند بنشینید و خاطرات جالب آنها را گوش کنید.
در موزه صلح جشنوارهها و برنامههای فرهنگی و هنری هم برگزار می҅شود و غرفههای گریم کودکان و نقاشی روی صورت همیشه یکی از شلوغترین قسمتهای موزه است.
باغ پرندگان و سایت پرندهنگری
باغ پرندگان پارک شهر یکی دیگر از بخشهای پارک است که بیشتر اوقات دوروبرش شلوغ است. این باغ دو محوطه و هشت قفس بزرگ دارد و گونههای متنوعی از پرندگان مثل عروس هلندی و مرغ عشق، طوطی، قرقاول و… در آنها نگهداری میشوند.
پرندهنگری هم از آن تفریحات جذابی است که هر طبیعتگردی حداقل یک بار آن را تجربه کرده است. در پارک شهر از سال ۱۳۹۳ یک مجموعه پرندهنگری در کنار دریاچه مصنوعی و باغ پرندگان راه افتاده است که با کمک کارشناسان و دوربینهای دوچشمی و تلسکوپ که در کنار قفش پرندگان قرار دارد، میتوانید بیش از ۴۰ گونه پرنده مهاجر و ساکن را ببینید.
سایت پرندهنگری پارک شهر هم برای پرندهنگرهای حرفهای و هم کسانی که علاقهمند به آشنایی با انواع گونههای پرندگاناند تورهای پرندهنگری رایگان برگزار میکند.
تندیسها و مجسمههای مختلف
بعید میدانم به پارک شهر بروید و عکسهایی با تندیس شیر سنگی و طاووس به آلبوم عکسهایتان اضافه نشود. در قسمتهای مختلف پارک شهر تهران، تندیس و مجسمههای مختلفی از حیوانات وجود دارد که دیدن آنها برای بچهها مفرح و جذاب است. نماد قربانیان سلاح شیمیایی در میدان مرکزی پارک و ساعت بزرگ مرکزی هم یکی دیگر از دیدنیهای این پارک است.
امکانات رفاهی پارک شهر
مثل اغلب پارک های تهران، پارک شهر هم امکانات رفاهی مناسبی برای گردشگران دارد. آبخوری، سرویس بهداشتی، نمازخانه و مسجد، آلاچیق و بوفههای غذا در بیشتر جاهای پارک در دسترساند. اما چیزی که پارک شهر را از بیشتر پارکها متمایز میکند امکانات رفاهی آن برای استفاده معلولان است. در این پارک ورودی و مسیرهای مناسبی برای معلولان ساخته شده است و خدمات ورزشی مخصوصی به نابینایان ارائه میشود.
تفریحاتی که میتوانیم در این پارک تجربه کنیم
بالاخره به بخش جذاب پارک شهر یعنی تفریحات آن رسیدیم. در پارک شهر تفریحات متنوعی را میتوانید امتحان کنید که تعدادی از آنها را برایتان میگویم تا در بازدید از این پارک از تجربه آنها لذت ببرید.
پیادهروی در جاده تندرستی
پیادهروی در جاده سلامتی پارک شهر مخصوصا در روزهای پاییزی از تفریحات باب میل بیشتر بازدیدکنندگان از این پارک است. حتی اگر اهل پیادهروی هم نباشید مسیر زیبای جاده تندرستی و دیدن شوروشوق خانمها و آقایان جوان و پیری که پیادهروی میکنند وادارتان میکند چند قدمی راه بروید!
عکاسی از طبیعت زیبای پارک شهر
فضای سبز و گلکاری گسترده در پارک، وجود دریاچه و باغ پرندگان، پارک شهر را به لوکیشنی مناسب برای عکاسی تبدیل کرده که میتوانید عکسهای یادگاری خوبی در بازدید از این پارک ثبت کنید.
ورزش با لوازم بدنسازی
اگر صبح روزهای تعطیل سری به پارک شهر بزنید جریان زندگی را میبینید! گروههای شاد و پرانرژی از مردم به شکل گروهی یا تکی با لوازم ورزشی و بدنسازی داخل پارک ورزش میکنند. شما هم میتوانید به آنها ملحق شوید و از انرژی مثبت آن فضا استفاده کنید.
قایقسواری روی دریاچه
اگر از موزه صلح بهسمت شرق حرکت کنید دریاچه مصنوعی پارک شهر را میبینید که هم قدمزدن کنار آن و تنفس نسیم خنکش در تابستان حالتان را خوب میکند و هم قایقسواری در دریاچه. این دریاچه حدود ۲۰ سال است که در پارک شهر تهران ساخته شده و با عمق نزدیک به یک متر محل امن و مناسبی برای قایقسواری است.
دوچرخهسواری و اسکیتسواری
اگر شما هم مثل من عاشق دوچرخهسواری و اسکیتسواری هستید، پارک شهر پیست خوبی دارد که هم میتوانید از ایستگاههای اجارهدهنده آن، دوچرخه بگیرید و هم با دوچرخه و اسکیت خودتان گشتی در پارک بزنید.
پینگپنگ، والیبال و بدمینتون
اگر دلتان میخواهد کمی هیجان را هم چاشنی بازدید از پارک شهر کنید، یک راکت بدمینتون یا پینگپونگ و توپ والیبال همراه خودتان ببرید. با بازی در زمین والیبال و میزهای پینگپنگ با یک تیر دو نشان میزنید؛ هم وررزش میکنید، هم سرگرم میشوید.
بازدید از تماشاخانه سنگلج و نمایشگاههای مختلف
یک پیشنهاد خوب هم برای هنردوستان دارم؛ بازدید از تماشاخانه سنگلج را از دست ندهید.
اگر از درب جنوبی پارک وارد شوید این تماشاخانه را میبینید. خیلی از بازدیدکنندگان میگویند این تماشاخانه یکی از جذابترین بخشهای پارک است. راستش را بخواهید من هم موافقام؛ این تماشاخانه در سال ۱۳۴۰ راهاندازی شده است و تا حالا گروههای تئاتر مختلفی نمایشهای زیادی از آثار نویسندگان معروف مثل آقای ساعدی و بهرام بیضایی را در آنجا اجرا کردند.
علاوه بر این مراسمها و جشنوارههای متنوعی در پارک شهر در مناسبتهای مختلف برگزار میشود که نظر گردشگران زیادی را به خود جلب میکند. اجرای موسیقی زنده و رقص محلی، شاهنامهخوانی، پخش انیمیشن و اجرای نمایش برای بچهها از این دست مراسمهایند.
پیکنیک و دورهمی دوستانه و خانوادگی
فضای سبز و آلاچیقهای پارک شهر فرصت مناسبی را برای دورهمیهای دوستانه و خانوادگی به وجود آورده است. کافی است یک زیرانداز و مقداری خوراکی با خودتان بردارید و بهسمت پارک راه بیفتید. مطمئنم دورهمی که با صدای آواز پرندگان و تماشای دریاچه همراه باشد یک خاطره خوش برایتان میسازد.
جاهای دیدنی اطراف پارک شهر
حالا که تا پارک شهر آمدیم شاید دلتان بخواهد در جاهای دیدنی اطراف پارک هم دوری بزنید. اتفاقا چون پارک شهر در بافت قدیمی و تاریخی تهران قرار گرفته است، کلی موزه و ساختمانهای قدیمی و جاهای دیدنی در اطراف آن وجود دارد که بیشترشان در کوچهپسکوچههای خیابان امام خمینی و همان حوالی پارک شهرند.
خیابان سیتیر
اگر اهل شکمگردی هستید فرصت رفتن به خیابان سیتیر را از دست ندهید. استریت فود سیتیر یکی از خیابانهای باصفا و خوشمزه تهران است که در نزدیکی پارک شهر و جنوب خیابان امام خمینی قرار دارد.
وقتی به خیابان سی تیر بروید اولین چیزی که در دو طرف خیابان توجهتان را جلب میکند ماشینها و غرفههای رنگارنگ است که از هرکدام بوی خوش یک غذا و خوراکی به مشامتان میرسد. حس و حال و هیاهویی را که در شبهای این خیابان وجود دارد، شاید هیچ جای دیگر پیدا نکنید. به همین خاطر هم شبهای آخر هفته در خیابان سیتیر جای سوزن انداختن هم نیست.
سردر باغ ملی
سردر باغ ملی یک بنای آجری بین خیابان سیتیر و یارجانی در نزدیکی پارک شهر و یادگار دوران قاجار است. آن زمانها که هنوز خبری از میدان آزادی نبود سردر باغ ملی نماد پایتخت به حساب میآمد.
وقتی از سردر داخل میروید انگار که وارد تهران قدیم شدید! زمین سنگفرش و معماری فوقالعاده آن، فضایی پوشیده از شمشاد و درختان بید، کاشیکاری و طاقهای هلالی و معماری صفویگونه سردر، آن را به یکی از زیباترین بناهای تاریخی تهران تبدیل کرده است.
عکاسی در این بنا آزاد است و اگر اهل عکاسی باشید بدون نیاز به هیچ مجوزی میتوانید کلی عکس هنری بیندازید.
موزه پست و تلگراف
موزه پست و تلگراف در کنار سردر باغ ملی یکی دیگر از دیدنیهای اطراف پارک شهر است. این موزه شامل دو طبقه و هشت غرفه است. در طبقه اول پنج غرفه وزرا، اشیا پستی، سالن مرکزی، کتابخانه و حیاط مرکزی دیده میشود و تصویر وزیران پست ایران، انواع تمبر و مهر و صندوقهای پست قدیمی در این غرفهها قرار دارد.
در طبقه دوم موزه هم میتوانید از سالن تمبر بینالملل، غرفه صندوق پستی کشورهای دیگر و غرفه مخابرات بازدید کنید.
کاخ گلستان
یکی دیگر از جاهای دیدنی تهران که در فاصله ۷۰۰ متری از پارک شهر قرار دارد کاخ گلستان است. این کاخ در خیابان پانزده خرداد ولی به دور از هیاهو و شلوغی آن قرار گرفته و واقعا گلستانی در مرکز تهران است!
بهجز باغچهها و خیابانهای طولانیاش که با درختان سرو و چنار پوشیده شدند، معماری خود کاخ و عمارتها و تالارهای داخل آن هم بسیار دیدنی است. در کاخ گلستان میتوانید تاریخ و فرهنگ صفویه تا قاجار را از نزدیک ببینید و لمس کنید؛ آنقدر نزدیک که حتی میتوانید لباسهای قاجاری بپوشید و و در عکاسخانه کاخ چند عکس تاریخی با شکل و شمایل قاجاری بگیرید.
در کنار فوارهها و آبنماها و محیط سرسبز و زیبای محوطه کاخ، عمارتهای مختلفی هم وجود دارد که میتوانید از آنها بازدید کنید؛ مثل:
- خلوت کریمخانی
- تالار عاج
- عمارت بادگیر
- تالار برلیان
- تالار الماس
- شمسالعماره
- تالار سلام
- ایوان تخت مرمر
- تالار آینه
- تالار ظروف
- موزه مردمشناسی
موزه سکه حوالی پارک شهر
حالا که تا پارک شهر و میدان امام خمینی آمدیم بد نیست سری هم به موزه سکه یا همان موزه بانک سپه بزنیم و تاریخ ضرب سکه از ۲۷۰۰ سال پیش تا امروز را یکجا ببینیم. این موزه یکی از کاملترین کلکسیونهای سکه در ایران است که سکههایی از زمان امپراتوری هخامنشیان تا همین امروز را در خودش جای داده است.
کاخ شهربانی
کاخ شهربانی در دوره پهلوی اول، ساختمان اداره شهربانی بود و حالا با گذشت نزدیک به نود سال به یکی از دیدنیهای تاریخی تهران تبدیل شده است. کاخ شهربانی هم حولوحوش پارک شهر و نزدیک سردر باغ ملی قرار دارد. معماری این ساختمان هم مثل بیشتر ساختمانهای خیابان امام خمینی تلفیقی از سبک سنتی ایرانی و سبک اروپایی است.
تا یادم نرفته این را هم بگویم که امکان بازدید از داخل ساختمان وجود ندارد و فقط موقع گذر از سردر باغ ملی و میدان مشق میتوانید به نمای بیرونی آن نگاهی بیندازید.
خانه مقدم
خانه مقدم یکی از گرانترین و باارزشترین خانههای دنیا است که قبلا برای یکی از درباریان قاجار، آقای محمدتقیخان احتسابالملک بوده که بروبیایی برای خودش داشته. در این خانه مجموعههایی از سنگهای قیمتی و قدیمی، چپق و قلیان، شیشه و سفالینه، تابلوهای نقاشی، اسناد تاریخی و… نگهداری میشود.
از معماری این خانه هم هرچه بگویم کم گفتم. خودتان باید بروید و از نزدیک ببینید که چطور معماری سبک قاجاری و پهلوی با سبک اروپایی درنهایت تناسب ترکیب شده و زیبایی این خانه را چند برابر کرده است.
بهترین زمان بازدید از پارک چه وقت است؟
اگر از من بپرسید میگویم در فصل پاییز میتوانید تابلوی نقاشی تمام عیاری را در پارک ببینید. برگهای رنگارنگ پاییزی پارک شهر، زیبایی پاییز را بیشتر از هر جایی به رخ هر بینندهای میکشد.
پارک شهر در فصل بهار با لالههای خوشرنگش، تابستان با هوای پاک و خنک، پاییز با فرشی از برگهای زرد و نارنجی و زمستان با محیط خلوت و آرامش یکجور دلتان را میبرد. ولی بیشتر مردم فصل تابستان و پاییز را برای بازدید از این پارک ترجیح میدهند.
پارک شهر کجاست؟
پارک شهر در نزدیکی محله سنگلج و قورخانه قرار گرفته است و ازآنجاییکه هشت راه ورودی مختلف به این پارک وجود دارد بهتر است از نقشه گوگلمپ برای پیداکردن آدرس دقیق کمک بگیرید.
بهترین مسیر دسترسی به پارک شهر
یکی از خوبیهای پارک شهر دسترسی راحت به آنجا است. تقریبا با هر وسیله نقلیهای، چه ماشین شخصی و چه مترو و اتوبوس بهراحتی میتوانید خودتان را به پارک برسانید.
راحتترین مسیر برای دسترسی به پارک استفاده از مترو است. کافی است در ایستگاه میدان امام خمینی یا ایستگاه حسنآباد پیاده شوید و با ده دقیقه پیادهروی خودتان را به درب پارک برسانید.
اگر با اتوبوس راحتترید، باید سوار اتوبوسهایی شوید که مقصد نهاییشان پایانه فیاضبخش یا میدان امام خمینی است.
استفاده از بیآرتی برای رسیدن به این پارک شاید کمی برایتان زحمت داشته باشد. چون باید در ایستگاه دکتر حسابی پیاده شوید و حدود بیست دقیقه بهسمت شرق پیادهروی کنید.
شاید هم هوس دورهمی با خانواده در این پارک به دلتان افتاده و برای رفتن به پارک با ماشین شخصی راحتترید. قبل از هر چیزی یادتان باشد که پارک شهر در محدوده طرح ترافیک قرار دارد و نزدیکترین پارکینگ به آنجا حداقل ۱۰ دقیقه با پارک فاصله دارد. البته اگر بخت با شما یار باشد، شاید بتوانید در کوچهها و خیابانهای اصلی نزدیک پارک، جای پارک پیدا کنید.
اگر هم در منطقه ۱۲ تهران زندگی میکنید پارک شهر بیخ گوشتان است و با چند دقیقه پیادهروی میتوانید به آنجا برسید.
پارک شهر؛ کهنسالترین پارک تهران
اگر قصد بازدید از جاهای دیدنی تهران را دارید، پیشنهاد میکنم گردش در پارک کهنسال شهر و جاهای دیدنی اطراف آن را هم در برنامه خود بگنجانید و خودتان را مهمان نفسی تازه در پررفتوآمدترین نقطه پایتخت کنید. حتما دیدن دریای سبزرنگی از پیچکهای پارک شهر از شنیدن توصیف آن لذتبخشتر خواهد بود!
عکس پارک شهر تهران
در این بخش تصاویری از جاهای مختلف پارک را تماشا میکنید.