پادشاهان قاجار عادت داشتند در فصل‌های بهار و تابستان به ییلاق بروند و از آب‌وهوای خوش ییلاقات اطراف تهران لذت ببرند. سیاسیون و افراد مشهور آن دوران نیز که وضع مالی خوبی داشتند، به تبعیت از شاهان قاجار، خارج از حصار تهران برای خودشان عمارت و کوشک می‌ساختند.
یکی از این بناها که هنوز پابرجاست، عمارت عین الدوله تهران در منطقه سلطنت‌آباد است. عمارت زیبای عین الدوله یادگاری از معماری دوران قاجار و پهلوی اول و از جاهای دیدنی تهران، اکنون میزبان یکی از معروف‌ترین نگارخانه‌ها، یعنی نگارخانه برگ، است.
در این مطلب از مجله گردشگری علی بابا به محله هروی تهران می‌رویم تا عمارت عین الدوله را ببینیم. عمارتی متعلق به عبدالمجید میرزا عین الدوله (وزیر مظفرالدین شاه و احمد شاه)، بنایی با معماری خاص که دیگر تکرار نشده است. بیایید در عمارت عین‌الدوله چرخی بزنیم و به تماشای تاریخ بنشینیم.
عمارت عین الدوله کجاست؟
آیا امکان بازدید از عمارت عین الدوله وجود دارد؟
برای بازدید از عمارت عین الدوله باید ورودی پرداخت کرد؟
بهترین زمان برای بازدید از عمارت عین الدوله چه زمانی است؟
معرفی عمارت عین الدوله
در اواخر دوره قاجار بود که عین الدوله تصمیم گرفت برای خود عمارتی در منطقه خوش‌آب‌وهوای سلطنت‌آباد و روستای مبارک‌آباد بسازد. زمینی به مساحت ۱۱۹۰۰ مترمربع انتخاب شد و در آن عمارتی ساختند با زیربنای ۸۰۰ مترمربع که میان باغی سرسبز با استخری بزرگ قرار داشت. در آن زمان بنا تزیینات چندانی نداشت.
عکس از: سایت Google maps
در اواخر دوره قاجار، اوضاع مالی عین الدوله چندان خوب نبود و او تصمیم گرفت ملک ییلاقی خود را بفروشد. تقریبا همزمان با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی، رضا خان هروی بصیرالدوله، پیشکار عین الدوله، ملک را اقساطی خرید و این عمارت به محل سکونت دائمی خانواده هروی یا همان بصیرالدوله تبدیل شد. بصیرالدوله بنا را بازسازی کرد و تزییناتی که می‌بینید، مربوط به همین بازسازی‌هاست.
عکس از: سایت Google maps
پس از بصیرالدوله، عمارت به پسرش نصرالله هروی به ارث رسید. این عمارت همچنان در تملک خانواده هروی بود تا اینکه شیرین هروی، از نوادگان بصیرالدوله، آن را به شهرداری واگذار کرد. باغ و عمارت عین الدوله در ۴ تیر ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
عکس از: سایت Google maps
عمارت عین الدوله سال‌ها خالی مانده بود و اوضاع خوبی نداشت. شهرداری تهران کار بازسازی عمارت و محوطه اطراف آن را به عهده گرفت. در سال ۱۳۸۶، به مناسبت صدمین سالگرد تاسیس بلدیه تهران، باغ عین‌الدوله افتتاح شد.
عکس از: سایت Google maps
نگارخانه برگ نیز مهمان عمارت عین الدوله شد. همچنین، سردیس و مجسمه شخصیت‌های مختلف در حیاط عمارت به نمایش گذاشته شدند.
عمارت عین الدوله کجاست؟
عمارت عین الدوله تهران که روزگاری در دل باغ‌های سرسبز و در بین درختان میوه جا خوش کرده بود، بعد از پشت سر گذاشتن سالیان متمادی، اکنون در دل یکی از محله‌های تهران، محله هروی، قرار دارد.
عکس از: سایت Google maps
در محله پاسداران باید خودتان را به میدان هروی برسانید و از آنجا به خیابان وفامنش بروید، سپس داخل خیابان جمالی شوید. آنجا عمارت عین الدوله را می‌بینید.
- آدرس: تهران، میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان شهید داود جمالی، شماره ۱۲
لوکیشن عمارت عین الدوله روی گوگل مپ
عکس از: سایت Google maps
مسیر دسترسی به عمارت عین الدوله
اگر می‌خواهید سری به باغ و عمارت عین الدوله بزنید، میتوانید با خودروی شخصی، تاکسی، مترو یا اتوبوس خودتان را به آنجا برسانید.
خودروی شخصی
از هر کجای تهران که هستید، خودتان را به اتوبان صیاد شیرازی برسانید. از آنجا به خیابان پاسداران و بعد به میدان هروی بروید. خیابان وفامنش را پیدا کنید و انتهای خیابان، وارد خیابان شهید داود جمالی شوید. با تاکسی هم میتوانید این مسیر را طی کنید.
عکس از: سایت Google maps
اتوبوس
بستگی دارد از کجای تهران به پاسداران بروید. ایستگاه‌ها و مسیرهای مختلفی وجود دارد که میتوانید از طریق آن‌ها با اتوبوس خودتان را به پاسداران برسانید.
مترو
سوار قطارهای خط سه مترو شوید و در ایستگاه حسین‌آباد پیاده شوید. از آنجا سوار تاکسی شوید تا به میدان هروی برسید. ادامه مسیر را هم باید با تاکسی طی کنید.
عکس از: سایت Google maps
بهترین زمان بازدید از عمارت عین الدوله
همهروزه به جز روزهای تعطیل میتوانید از عمارت عین الدوله تهران بازدید کنید. نیازی به تهیه بلیط هم نیست. فقط یادتان باشد که اگر در نگارخانه برگ نمایشگاه برگزار شود، میتوانید داخل عمارت را ببینید؛ وگرنه فقط دیدن حیاط سرسبز عمارت و اطراف ساختمان امکان‌پذیر است.
عکس از: سایت Wikipedia
تاریخچه عمارت عین الدوله
گفتیم که در دوره قاجار، رجال سیاسی و متمولان برای خودشان در منطقه ییلاقی عمارت می‌ساختند. معمولا این اقامتگاه‌های ییلاقی در مسیری ساخته می‌شدند که شاه طی می‌کرد تا به کاخ تابستانی خود برسد.
عکس از: سایت Google maps
در آن زمان، روستاهای زیادی مانند حسین‌آباد و مبارک‌آباد در این مسیر قرار داشت و قنات‌های زیادی هم احداث شده بود تا آب منطقه را تامین کند. عمارت عین الدوله تهران نیز خارج از حصار ناصری و در شمال شرق تهران کنونی ساخته شد. سال ساخت عمارت را حدود سال ۱۲۹۰ شمسی برآورد می‌کنند.
عکس از: سایت Google maps
در سال ۱۳۰۱ عین الدوله مجبور به استعفا شد و اوضاع مالی‌‌اش هم چندان خوب نبود. او این عمارت را به پیشکارش بصیرالدوله فروخت و در زمان انتقال قدرت از قاجار به پهلوی، خانواده هروی ساکن این عمارت بودند.
عکس از: سایت Google maps
عده‌ای می‌گویند کنفرانس تهران در سال ۱۳۲۲ شمسی در این عمارت برگزار شده و عکس معروف چرچیل، روزولت و استالین در ایوان این عمارت گرفته شده، ولی این موضوع صحت ندارد. عکس معروف این سه نفر در ایوان سفارت روسیه گرفته شده است.
عکس از: سایت Google maps
بعضی هم می‌گویند این شخصیت‌ها در این عمارت اقامت داشتند. برای این ادعا نیز اسنادی وجود ندارد، چون خانواده هروی در آن زمان ارتباطی با دربار پهلوی نداشتند که این شخصیت‌ها بخواهند در این عمارت اقامت کنند.
علت نامگذاری عمارت عین الدوله
عمارت عین الدوله به نام شاهزاده عبدالمجید میرزا عین الدوله نامگذاری شده که این عمارت را ساخته است. او صدراعظم دوره مظفرالدین شاه و از مخالفان سرسخت مشروطه بود. محله مجیدیه نیز به اسم همین شخص نامگذاری شده است.
عکس از: سایت wikijoo
در آن زمان عین الدوله مالک چندین ده از جمله مبارک‌آباد، شمس‌آباد، کاظم‌آباد و مخلص‌آباد بود که هم‌اکنون در کام تهران فرو رفته‌اند و از حالت روستایی درآمده‌اند.
معماری عمارت عین الدوله
معماری دوره قاجار به دو دوره تقسیم می‌شود. دوره اول متاثر از معماری دوره صفوی است و دوره دوم متاثر از معماری کارت‌پستالی است. ناصرالدین شاه در هر سفر به فرنگ کارت‌پستال‌هایی را با خود می‌آورد که بر اساس آن‌ها بناهایی در ایران ساخته می‌شد. نمونه آن قصر یاقوت در سرخه‌حصار است.
عکس از: سایت Google maps
در دوره مظفرالدین شاه معماری تا حدی تغییر کرد. عمارت عین الدوله نیز بر اساس همین معیارها ساخته شده است. بنا دو طبقه است با ستون‌های بسیار با سرستون‌های کورینتی. معماری عمارت برونگراست. دورتادور بنا بالکن ساخته شده و ساختمان پنجره‌های زیادی دارد. اولین بار که بنا ساخته می‌شد، پنجرهها به سبک اروپایی مستطیل بودند و در بازسازی‌های بعدی قوسی‌شکل شدند.
عکس از: سایت Google maps
بنا چهار در دارد: دو در اصلی شمالی و جنوبی و دو در فرعی شرقی و غربی هستند. تزیینات داخلی ساختمان در بازسازی‌های مختلف مدام تغییر کرده‌اند. طبقه همکف عمارت، شاه‌نشین محسوب می‌شده است.
عکس از: سایت Google maps
وقتی بصیرالدوله عمارت عین الدوله را خرید و آن را بازسازی کرد، تغییراتی در آن داد. مثلا در طبقه همکف دو اتاق به شکل دو گوشواره قرینه درست کرد. جای راه‌پله‌ها را تغییر داد و حمام و دستشویی به عمارت اضافه شد. تزیینات بسیاری در این دوره به عمارت اضافه شد. گچ‌بری و آینه‌کاری‌های زیبا زینت‌بخش خانه شد و درها و پنجرهها نیز تغییر کرد.
عکس از: سایت radiotehran
ستون‌های کورینتی با آرایش برگ کنگری بخشی از بناست که به همان شکل اولیه باقی مانده است. عمارت عین الدوله از نظر معماری خاص است. دیگر بنایی با این حجم برونگرایی ساخته نشد، زیرا با روح معماری و سبک زندگی ایرانی متفاوت بود. در آخرین دوره مرمت، دیوارها و اتاق‌ها و فضای خدماتی حذف شد تا فضایی مناسب برای نگارخانه ایجاد شود.
بخش‌های مختلف عمارت عین الدوله
عمارت عین الدوله در دو طبقه ساخته شده است و در طی سال‌ها تغییراتی کرده است.
عکس از: سایت Google maps
– باغ و محوطه عمارت عین الدوله
باغ و محوطه عمارت عین الدوله در گذشته پر از درختان میوه بود. سال‌ها بعد، پس از تغییر مسیر آب قنات، برخی از درختان خشک شدند. وقتی شهر تهران شکل جدید به خود می‌گرفت، عقب‌نشینی‌هایی رخ داد و حد و حدود باغ تغییر کرد.
عکس از: سایت Google maps
بازدید از محوطه عمارت آزاد است و به جز روزهای تعطیل میتوانید برای بازدید به آنجا بروید.
– نمای بیرونی عمارت عین الدوله
نمای بیرونی عمارت عین‌الدوله از معماری اروپایی الهام گرفته است. این عمارت دو طبقه دارد با ستون‌های بلند و سرستون‌های کورینتی. در طبقه دوم بهارخواب بسیار بزرگی وجود دارد.
عکس از: سایت Google maps
– ایوان
ساختمان حدود یک و نیم متر با زمین فاصله دارد و روی ایوانی ساخته شده است. این ایوان با چند پله از زمین فاصله گرفته است.
عکس از: سایت Google maps
– ستون‌ها
ستون‌ها تنها بخش عمارت است که دست‌نخورده باقی مانده است. این سرستون‌ها با گرایش به معماری نئوکلاسیک اروپایی ساخته شده است.
عکس از: سایت Google maps
– درب و پنجرهها
درها و پنجرهها در زمان ساخت عمارت ساده‌تر و مستطیل‌شکل بودند. در بازسازی‌های مختلف بعدی، درها و پنجرهها را نیز عوض کردند. حالا پنجرهها با شیشه‌های رنگی و طاقی‌شکل در دیوارهای خانه چشم‌نوازی می‌کنند.
عکس از: سایت Google maps
– تزیینات
تزیینات عمارت در دوره‌های مختلف و بنا به سلیقه صاحبان آن تغییر کرده است. تزئینات شامل گچ‌بری‌ها و آینه‌کاری‌هاست.
امکانات رفاهی عمارت عین الدوله
عمارت عین الدوله امروز یکی از بناهای تاریخی ارزشمند تهران است که در محله هروی واقع شده است. امکانات خوبی اطراف این عمارت وجود دارد و دسترسی به آن آسان است.
عکس از: سایت Google maps
عمارت عین الدوله مانند بسیاری از عمارت‌های تاریخی، کافه و رستورانی دارد به نام کافه‌گالری عبداله‌خان قاجار که میتوانید به آنجا هم سری بزنید.
عکس از: سایت Google maps
نگارخانه برگ، محلی برای علاقه‌مندان به بازدید از آثار هنری نیز در این عمارت قرار دارد. نگارخانه برگ یکی از معتبرترین و پرسابقه‌ترین نگارخانه‌های ایران و تهران است.
توصیه‌هایی برای بازدید از عمارت عین الدوله
اگر اطراف محله هروی بودید، حتما سری به عمارت عین الدوله بزنید. در محوطه عمارت عین الدوله قدم بزنید و علاوه بر تماشای باغی سرسبز، از زیبایی معماری بی‌مانند عمارت لذت ببرید. از ساعت ۸ صبح تا ۴ بعدازظهر میتوانید از عمارت عین الدوله بازدید کنید.
به نظر حقیر برخی از المان ها اصلا نه از لحاظ فرهنگی و نه از لحاظ تاریخی منتصب به این مجموعه نیستند و چه بهتر می بود برچیده شوند.