نمی‌شود که اسم کاشان را شنیده باشید اما اسم خانه طباطبایی ها به گوشتان نخورده باشد. نمی‌شود که زیبایی خانه‌های اصیل ایرانی را بشناسید اما هنوز در سرسرای چشم‌نواز خانه طباطبایی ها گام بر نداشته باشید. خانه‌ای که از آن به‌عنوان بهشت خانه‌های ایران نام برده می‌شود و آن‌قدر ذوق و ظرافت هنری دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. بنایی که هنر و معماری در آن ترکیب شگفت‌انگیزی ایجاد کرده و به‌عنوان نگینی ارزشمند در میان آثار تاریخی ایران‌زمین می‌درخشد.
در این مقاله به‌شکل مفصل درباره ویژگی‌های فوق‌العاده و بی‌نظیر خانه طباطبایی های کاشان صحبت می‌کنیم. درباره سایر جاهای دیدنی این شهر به مقاله جاهای دیدنی کاشان سر بزنید.
حالا که دارید تا این شهر می‌روید، ببینید که به فصل گلاب‌گیری در کاشان می‌رسید یا نه؟
قدمت خانه طباطبایی ها
بنای بی‌نظیر طباطبایی‌ها یکی از معروف‌ترین بناهای دوره قاجار است و در سال ۱۲۵۰قمری به دست یکی از تاجران مشهور و ثروتمند آن دوره به نام سیدجعفر طباطبایی در شهر کاشان ساخته شد. این خانه ۴۷۳۰ مترمربع مساحت دارد و ساخت آن تقریبا ۱۰ سال به طول انجامیده است.
یک مطلب خیلی جامع درباره جاهای دیدنی کاشان هم داریم که در این سفر می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد.
معماری بی‌نظیر خانه طباطبایی ها
علی مریمی کاشانی، معمار سرشناس آن دوره، مسئولیت طراحی و ساخت این بنا را بر عهده داشته و بدون شک توانسته یکی از زیباترین و برجسته‌ترین آثار معماری اصیل ایرانی را همانند یک شاهکار هنری باشکوه خلق کند. معماری بنام و چیره‌دست که در سابقه خود ساخت بناهای فوق‌العاده‌ای همچون خانه بروجردی‌ها و خانه امین‌الدوله را ثبت کرده است اما بدون شک خانه طباطبایی ها بزرگ‌ترین اثر این معمار برجسته ایرانی است.
در زیباسازی این بنا یکی از شاگردان صنیع‌الملک کاشانی نقش موثری ایفا کرده و وظیفه طراحی، نقاشی و همچنین گچ‌بری‌های ساختمان را بر عهده گرفته البته صنیع‌الملک کاشانی هنرمند بزرگ آن دوره، بر روند کار نظارت کامل داشته است.
سیدجعفر طباطبایی تاجر فرش ایرانی بود و به همین دلیل به سفارش او تمامی گچ‌بری‌های به‌کاررفته در ساختمان، از نقوش اصیل فرش ایرانی است و زیبایی و شکوه بنا به میزان زیادی وام‌دار نقش‌ونگار ویژه آن است و همین موضوع باعث شده که معماری و هنر به‌کاررفته در این خانه تا حد زیادی بکر و نوین باشد.
خانه طباطبایی‌ها سه بخش اصلی دارد که شامل بخش اندرونی، بخش بیرونی و همچنین بخشی مختص خدمه است. این بنا در محله سلطان امیراحمد کاشان واقع شده که یکی از محله‌های قدیمی و سنتی شهر کاشان به شمار می‌رود.
معماری این خانه همانند دیگر خانه‌های متعلق به دوره قاجار به‌صورت کاملا درون‌گرا و اسلامی ساخته شده، به این شکل که به‌هیچ‌وجه در فضای بیرونی نمی‌توان محیط داخلی خانه یا اتاق‌ها را مشاهده کرد. خانه طباطبایی ها شامل ۴۰ اتاق، چهار حیاط، چهار سرداب یا زیرزمین، سه عدد بادگیر و دو رشته قنات است.
از میان کوچه‌ای باریک می‌گذریم و وارد خانه می‌شویم. در ورودی خانه نسبتا کوچک است و در نگاه اول به‌هیچ‌وجه انتظار نمی‌رود که با بنایی به این زیبایی و بزرگی برخورد کنید. در ابتدای ورود به خانه ۲۰ پله قرار گرفته که بعد از طی‌کردن آن به حیاط وسیع و پرنوری می‌رسیم که به‌عنوان حیاط بیرونی شناخته می‌شود، اتاق شاه‌نشین در این قسمت از خانه قرار گرفته و زیبایی ویژه‌ای به آن بخشیده است. همچنین ایوان آینه، چندین اتاق و حیاط‌خلوت هم در این بخش است.
آیا با سوغات کاشان آشنا هستید؟ چقدر از این سوغاتی‌ها را از نزدیک دیده‌اید؟
زیباترین قسمت خانه، شاه‌نشین است. این اتاق هفت‌دری، زیبایی و عظمت به‌خصوصی دارد و می‌توان در جای‌جای آن ظرافت‌ها و تزیینات بی‌نظیری مشاهده کرد. آیینه‌کاری‌ها، گچ‌بری‌ها، مقرنس‌بندی‌ها همه و همه به زیباترین شکل ممکن در کنار هم قرار گرفته است. در بخش جلویی شاه‌نشین، ایوان آینه قرار گرفته است. در طراحی سقف ایوان آیینه از الگوها و قالب‌های اصیل فرش ایرانی الهام گرفته شده و با وجود فانوس‌های آویز، زیبایی آن دوچندان شده است.
علاوه بر حیاط بیرونی، دو حیاط دیگر که به نسبت کوچک‌تر است در بخش درونی و همچنین یک حیاط هم برای خدمه خانه تعبیه شده است. در وسط حیاط بیرونی حوضی بزرگ قرار گرفته و در دو طرف آن باغچه‌هایی به‌شکل هندسی هشت‌ضلعی واقع شده که به‌صورت کاملا قرینه نسبت به هم است و زیبایی ویژه‌ای به فضا می‌بخشد.
به نسبت بخش بیرونی و شاه‌نشین، قسمت درونی خانه بسیار ساده‌تر طراحی شده است. خانواده طباطبایی در بخش اندرونی خانه زندگی می‌کردند. بخش داخلی شامل یک اتاق پنج‌دری در مرکز است و در دو طرف آن دو حیاط ساخته شده است.
در زیر قسمت اندرونی خانه، یکی از سرداب‌ها یا زیرزمین‌ها قرار گرفته و به‌دلیل رطوبتی که از آب حوض حیاط وارد این سرداب می‌شود، دمایی به نسبت خنک‌تر و ملایم‌تر دارد. نکته مهم اینکه در فصل تابستان دمای این قسمت از خانه نسبت به محیط اطراف ۱۵ تا ۲۰ درجه خنک‌تر است.
علاوه بر قسمت بیرونی و اندرونی خانه، بخشی هم به‌عنوان محلی برای زندگی خدمه در نظر گرفته شده که شامل مطبخ، حیاط، چند اتاق و سرداب است.
نکته مهم خانه‌های دوره قاجار، کارکردهای متفاوت هر بخش از خانه است و هر قسمت از خانه به شیوه‌ای خاص و برای هدفی مشخص طراحی شده که زیبایی مختص به خود را دارد.
سراسر خانه طباطبایی ها پر است از گچ‌کاری‌ها و آیینه‌کاری‌های منحصربه‌فرد استفاده از شیشه‌های رنگی به ساختمان، زیبایی بصری فوق‌العاده‌ای بخشیده است و در هر بخش خانه که گام برمی‌دارید ذوق و هنر ویژه معمار آن را با تمام وجود احساس می‌کنید. در هر نقطه از این خانه تاریخی، تصویری جدید خلق می‌شود که هیچ‌گاه از یاد نخواهید برد.
خانه طباطبایی های کاشان به‌عنوان یکی از خانه‌های اصیل ایرانی اسلامی شناخته می‌شود و شاهکاری بی‌بدیل در معماری ایران است. این بنا تاکنون چندین بار مرمت و بازسازی شده و در حال حاضر با شماره ثبت ۱۵۰۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه طباطبایی‌ها روی گوگل مپ
خانه طباطبایی ها در خیابان علوی و محله سلطان امیراحمد کاشان قرار گرفته است. این منطقه به‌عنوان بافت تاریخی شهر شناخته می‌شود و سایر اماکن تاریخی کاشان در فاصله کمی نسبت به هم قرار گرفته است و به‌راحتی می‌توانید به خانه‌های تاریخی واقع در این منطقه سری بزنید و گردشی خاطره‌انگیز داشته باشید.
سخن آخر
خانه طباطبایی ها در کاشان یکی از شاهکارهای بی‌نظیر معماری ایرانی است. این عمارت به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین جاذبه های گردشگری کاشان شناخته می‌شود و همواره گردشگران و توریست‌های بسیاری را به‌سمت خود می‌کشد. شهرت اصلی خانه طباطبایی ها به‌دلیل ریزه‌کاری‌ها و ظرافت‌های ویژه به‌کار رفته در طراحی و ساخت آن است.
این بنا اصالتی دارد که در کمتر خانه تاریخی مشاهده می‌شود. استفاده از تزیینات خاص، گچ‌بری‌ها، نقاشی‌ها، آینه‌کاری‌ها، شیشه‌های رنگی و… همه و همه منظره‌ای خارق‌العاده خلق کرده است که خود می‌تواند مقدمه برنامه‌ریزی برای سفری جذاب و خاطره‌انگیز به‌سمت کاشان باشد. اگر تجربه‌ای از این خانه دارید برای ما بنویسید.
