آسمانی که هر شب نقشهای تازه از کهکشانها به نمایش میگذارد، کویری که سکوتش از هر صدایی گویاتر است و زمینی که هر لحظه، آینهای از زیبایی طبیعت بکر را پیش چشمانتان قرار میدهد؛ اینجا کویر سه قلعه است.
اینجا، جایی فراتر از از یک مقصد گردشگری، قلب یکی از تاریکترین آسمانهای زمین است؛ مکانی که چراغهای شهر هیچ مزاحمتی برای رویای ستارگان ندارند. جایی که طلوع خورشید از دل شنها آغاز میشود و شب، ستارهها را همچون جواهری بر پهنه آسمان میچیند.
کویر سه قلعه از جاهای دیدنی خراسان جنوبی است؛ مکانی که زمین و آسمان در هماهنگی بینظیری شما را به سفری در دل آرامش و زیبایی دعوت میکنند. برای آشنایی بیشتر با این کویر شگفتانگیز، در ادامه این مطلب از مجله گردشگری علی بابا همراه ما باشید.
کویر سه قلعه کجاست؟
مسیر کویر سه قلعه از تهران چطور است؟
جاهای دیدنی نزدیک به کویر سه قلعه کجاست؟
در بازدید از کویر سه قلعه کجا اقامت کنیم؟
بهترین زمان سفر به کویر سه قلعه چه موقعی است؟
معرفی کلی کویر سه قلعه
در میان پهنههای کویری ایران، کویر سه قلعه در خراسان جنوبی یکی از جذابترین مقاصد طبیعی کشور است که با ترکیبی از زیباییهای زمین و آسمان، علاقهمندان به طبیعت را به خود جذب میکند. این منطقه که در نزدیکی شهر سه قلعه از توابع شهرستان سرایان قرار دارد، به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، از ویژگیهای منحصربهفردی برخوردار است.
آسمان کویر سه قلعه به عنوان تاریکترین آسمان ایران و یکی از تاریکترین نقاط خاورمیانه شناخته میشود. این ویژگی آن را به مقصدی محبوب برای منجمان حرفهای و آماتور تبدیل کرده است. با حد قدر ۷.۲، این منطقه امکان مشاهده واضحترین و پرستارهترین آسمان شب را فراهم میکند.
علاوه بر این، کویر سه قلعه به لطف دوری از جریانهای گردوغبار و بهرهمندی از افق باز، یکی از بهترین مناطق برای برگزاری رصدهای تخصصی و حتی رقابتهای نجومی در ایران محسوب میشود.
وسعت و تنوع جاذبههای کویر سه قلعه سرایان باعث شده که این منطقه به راحتی بتواند در برنامهریزی سفرهای کوتاهمدت جای بگیرد. در یک یا دو روز اقامت میتوانید از انواع فرمهای کویری شامل ماسهزارها، دقهای وسیع و مناظر شگفتانگیز دیدن کنید.
در کنار این ویژگیها، وجود اقامتگاههای بومگردی در شهر سه قلعه و حتی در دل کویر، میتواند تجربهای بیدغدغه و لذتبخش برای علاقهمندان فراهم کند.
کویر سه قلعه کجاست؟
کویر سه قلعه در استان خراسان جنوبی قرار دارد. این کویر جذاب در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر سه قلعه واقع شده که خود در ۲۴ کیلومتری جنوب غرب شهرستان سرایان قرار دارد.
- آدرس: استان خراسان جنوبی، شهرستان سرایان، بخش سه قلعه، ۳۰ کیلومتری جنوب شهر سه قلعه
فاصله تهران تا کویر سه قلعه
برای رسیدن به کویر سه قلعه از تهران، ابتدا باید مسیر بزرگراه امام رضا (ع) را پیش بگیرید. پس از عبور از شهرهایی مانند سمنان، سبزوار و بجستان، به نزدیکی فردوس خواهید رسید. از فردوس تا شهر سه قلعه، حدود ۵۶ کیلومتر دیگر مسیر در پیش دارید. از آنجا تنها ۳۰ کیلومتر تا کویر سه قلعه فاصله دارید.
فاصله تهران تا سه قلعه نزدیک به ۱۰۰۰ کیلومتر است و با خودروی شخصی، ۱۱ تا ۱۲ ساعت طول میکشد.
فاصله مشهد تا کویر سه قلعه
افرادی که از مشهد قصد سفر به این کویر را دارند، میتوانند از مسیر تربت حیدریه، فردوس و در نهایت سه قلعه برای رسیدن به کویر استفاده کنند. فاصله مشهد تا شهر سه قلعه حدود ۴۱۶ کیلومتر است و در ادامه باید ۳۰ کیلومتر دیگر به سمت جنوب حرکت کنید تا به کویر سه قلعه سرایان برسید.
در مجموع این مسیر حدود ۴۶۰ کیلومتر است که حدود ۵ تا ۶ ساعت زمان میبرد.
فاصله بیرجند تا کویر سه قلعه
بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، نزدیکترین شهر بزرگ به کویر سه قلعه است. فاصله بیرجند تا شهر سه قلعه حدود ۱۳۰ کیلومتر است. در ادامه باید مسیری ۳۰ کیلومتری به سمت جنوب را طی کنید تا به کویر دست یابید. کل این مسیر را میتوان در حدود یک ساعت و ۴۵ دقیقه ساعت طی کرد.
فرودگاه بیرجند نیز گزینه مناسبی برای مسافرانی است که قصد دارند با هواپیما به خراسان جنوبی سفر کنند و سپس خود را به کویر سه قلعه برسانند.
مسیر دسترسی به کویر سه قلعه
برای دسترسی به کویر سه قلعه از شهر سه قلعه، ابتدا باید مسیر جنوب را پیش بگیرید. این مسیر که از جاده فردوس – بیرجند منشعب میشود، شما را به یک جاده فرعی میرساند که مستقیما به قلب کویر منتهی میشود.
بخشی از این مسیر آسفالت است، اما حدود ۳۰ کیلومتر پایانی خاکی و بدون تابلوهای راهنماست، بنابراین همراه داشتن نقشه یا اپلیکیشنهای مسیریابی ضروری است.
وضعیت جاده خاکی در شرایط عادی مناسب است، اما پس از بارندگی ممکن است چالشهایی ایجاد شود، پس بهتر است قبل از حرکت از وضعیت آبوهوا اطمینان حاصل کنید.
آبوهوای کویر سه قلعه
کویر سه قلعه سرایان در خراسان جنوبی و حوضه آبریز کویر نمک واقع شده که از نظر آبوهوایی یک منطقه گرم و خشک است. به دلیل ارتفاع کم از سطح دریا و دوری از منابع آبی و تودههای بارانآور، این منطقه تابستانهایی بسیار گرم و زمستانهایی سرد و خشک دارد.
بارندگی سالانه کمتر از ۱۰۰ میلیمتر بوده و عمدتا در فصل زمستان رخ میدهد، درحالیکه تابستانها تقریبا بدون بارش هستند. دمای کویر در گرمترین روزهای سال (مرداد ماه) به ۴۴ درجه سانتیگراد میرسد و در سردترین شبهای زمستان (دی ماه) ممکن است تا منفی ۱۶ درجه کاهش یابد.
این اختلاف دمایی زیاد بین روز و شب، از ویژگیهای شاخص کویر است. همچنین، کویر سه قلعه از نظر جغرافیایی در منطقهای قرار درد که جریان گردوغبار محلی کم بوده و رطوبت هوا به طور میانگین بسیار پایین است. بادهای محلی مانند سیهباد، قبلهباد، روزباد و کوهباد نیز در طول سال بر این منطقه تاثیر میگذارند.
پوشش گیاهی و جانوری کویر سه قلعه
پوشش گیاهی کویر سه قلعه عمدتا شامل گیاهان مقاوم به کمآبی و شوری است، از جمله تاغ، قیچ، اسکنبیل، خارشتر و ارمک. این گیاهان با سیستم ریشهای عمیق خود در خاکهای خشک و شور منطقه رشد میکنند. با این حال، در مناطقی مانند دقهای کویر، هیچگونه پوشش گیاهی دیده نمیشود. این زمینها کاملا سفت و صاف هستند و هیچگونه گیاهی در آنها رشد نمیکند.
از نظر جانوری، کویر سه قلعه میزبان گونههایی مانند افعی شاخدار ایرانی، مارمولکهای آگاما و پرندگانی همچون هوبره، زاغ بور، چکاوک و باقرقره است. این جانوارن به خوبی با گرما، کمآبی و سایر شرایط دشوار کویری سازگار شدهاند و جلوهای زنده به این محیط آرام و بکر بخشیدهاند.
امکانات کویر سه قلعه
کویر سه قلعه با وجود جذابیتهای طبیعی و آسمان پرستاره، امکانات رفاهی محدودی دارد. سرویسهای بهداشتی موجود معمولا فاقد آب هستند و امکانات اولیهای همچون پارکینگ یا آب آشامیدنی در دسترس نیست. بنابراین، بازدیدکنندگان باید تجهیزات و نیازهای ضروری خود از جمله وسایل لازم برای اقامت، غذا، آب آشامیدنی و سایر نیازهای خود را از قبل تهیه و همراه خود ببرند.
البته در کویر سه قلعه، چند اقامتگاه بومگردی مانند نمکزار، راویج، زرینچاه و زرینگل وجود دارد. این اقامتگاهها با ارائه امکانات رفاهی، پذیرایی و تفریحی تا حدودی نیاز گردشگران را برطرف میکنند.
تفریحات کویر سه قلعه
– رصد ستارگان
کویر سه قلعه سرایان یکی از بهترین مناطق برای رصد آسمان شب در ایران است. به دلیل تاریکی بینظیر و آسمانی عاری از آلودگی نوری، این منطقه به بهشت علاقهمندان به نجوم تبدیل شده است. بسیاری از ستارهشناسان آماتور و حرفهای برای تماشای کهکشان راه شیری، شهاببارانها و دیگر پدیدههای نجومی به اینجا سفر میکنند.
یک سکوی سیمانی در رصدگاه منطقه وجود دارد که برای استقرار تلسکوپ و تجهیزات نجومی طراحی شده است.
– پیادهروی
پیادهروی در کویر سه قلعه تجربهای متفاوت است. شنهای نرم و گرم زیر پا، آرامش کویر و چشماندازهای وسیع، این فعالیت ساده را به تفریحی خاص و آرامشبخش تبدیل میکند. پیمایش تپههای ماسهای و دریاچه نمک نیز جزو جذابترین بخشهای پیادهروی در این منطقه است.
– شترسواری
شترسواری یکی از تجربههای سنتی و منحصربهفرد کویر است که میتوانید در سه قلعه امتحان کنید. تورهای شترسواری شما را به دل ماسهزارها میبرند، جایی که میتوانید با آرامش و لذت از مناظر شگفتانگیز کویر لذت ببرید.
– آفرودسواری
آفرودسواری و جیپسواری از تفریحات هیجانانگیز این منطقه است. تکانهای شدید خودرو هنگام بالا و پایین رفتن از تپههای ماسهای و عبور از زمینهای صاف دق، تجربهای پر از آدرنالین و هیجان برای گردشگران فراهم میکند.
– کمپینگ
کمپینگ در کویر سه قلعه تجربهای فراموشنشدنی است. آسمان پرستاره، سکوت بیپایان و چشمانداز زیبای کویر، شبمانی در این کویر را به یکی از خاصترین خاطرات سفرتان تبدیل خواهد کرد. البته لازم است تمام وسایل ضروری از جمله آب، غذا و چادر و سایر وسایل موردنیاز را همراه داشته باشید.
تاریکترین آسمان ایران و رصدگاه سه قلعه
در دل کویر بکر و آرام سه قلعه، یکی از پرستارهترین آسمانهای جهان چشمانتظار علاقهمندان به نجوم و عاشقان آسمان شب است. این منطقه، به لطف دور بودن از منابع آلودگی نوری، ابرناکی کم و شفافیت بینظیر هوا، عنوان «تاریکترین آسمان ایران» را به خود اختصاص داده است.
اگرچه بسیاری از نقاط کویری ایران برای رصد مناسب هستند، اما ویژگیهای منحصربهفرد کویر سه قلعه باعث شده این منطقه به بهشت ستارهشناسان و گردشگران نجومی بدل شود.
رصدگاه سه قلعه که در سال ۱۳۸۸ با هدف برگزاری رقابتهای نجومی و توسعه گردشگری نجومی افتتاح شد، نخستین سایت تخصصی در نوع خود در ایران است. این مجموعه شامل سکوی رصدی وسیع با مساحت بیش از ۱۰۰۰ مترمربع است که فضایی مناسب برای استقرار تلسکوپها و تجهیزات رصدی فراهم میکند.
امکانات این رصدگاه شامل سرویسهای بهداشتی، منابع آب و برق و فضای اسکان موقت برای گردشگران است. همچنین، دسترسی نسبتا آسان به منطقه و امنیت بالای آن از دیگر عواملی است که جذابیت این سایت را دوچندان کرده است.
یکی از شاخصهای قابلتوجه کویر سه قلعه سرایان، حد قدر آسمان است که به ۷.۲ میرسد، رقمی که تنها اندکی با تاریکترین نقاط سیاره زمین فاصله دارد. این شرایط، امکان مشاهده اجرام کم نور آسمانی و تجربه شبهایی رویایی را برای رصدگران فراهم میکند.
برگزاری رقابتهای ملی و منطقهای نجومی در این منطقه، مانند نهمین و دهمین دوره ماراتن مسیه، گواهی بر جایگاه ویژه سه قلعه در میان ستارهشناسان ایرانی است.
شفق قطبی برای اولین بار در فلات ایران، در کویر سه قلعه مشاهده شد، پدیدهای شگفتانگیز که به ندرت در عرضهای جغرافیایی اینچنینی رخ میدهد و جذابیت کویر را دوچندان میکند. کویر سه قلعه، با آسمان تاریک و افق باز خود، مکانی است که تجربه زیستن زیر ستارهها را به خاطرهای فراموشنشدنی تبدیل میکند.
دیدنیهای نزدیک به کویر سه قلعه
– خانه ضیایی
خانه تاریخی ضیایی، اثری ارزشمند از دوران قاجار است. این خانه، با بادگیر چهارطرفه و بلندترین بادگیر شهر، توجه هر بازدیدکنندهای را به خود جلب میکند. تزیینات خاص دهانه بادگیر، امضای هنرمندان معمار آن است.
در این خانه، هشتی، ایوان و حیاط مرکزی با باغچهای کوچک به زیبایی طراحی شدهاند. اتاق شاهنشین و اتاق بادگیر نیز فضای داخلی را خاصتر کردهاند. خانه ضیایی در خیابان امام خمینی شهر سه قلعه واقع شده و حدود ۱۵ دقیقه رانندگی از کویر سه قلعه فاصله دارد.
– آبانبار فاضل خانی
یکی از جاذبههای تاریخی اطراف کویر سه قلعه سرایان، آبانبار فاضل خانی است. این بنای تاریخی در شهر سرایان واقع شده و نمونهای از معماری اصیل دوره صفویه به شمار میرود. آبانبارها در گذشته نقش حیاتی در ذخیرهسازی و تامین آب مناطق کویری داشتند.
این بنا با گنجایش مخزنی حدود ۳۵۰ مترمکعب، یکی از بزرگترین آبانبارهای خراسان جنوبی است. سردر ورودی آن با طاق جناغی و تزیینات رسمیبندی به زیبایی طراحی شده است. راهپلهای شامل ۳۹ پله شما را به بخش پاشیر و مخزن اصلی هدایت میکند. مراسم سنتی آبگیری این آبانبار نیز هرساله در فصل زمستان برگزار میشود.
معماری آبانبار فاضل خانی ترکیبی از آجرکاری ظریف و سازههای مستحکم با استفاده از مصالحی مانند گچ و ساروج است که در کنار سادگی، جذابیت خاصی به بنا بخشیده است. آبانبار فاضل خانی در حدود ۵۵ کیلومتری کویر سه قلعه و در بافت تاریخی شهر سرایان در میدان کوثر این شهر واقع شده است.
– برج حصار
برج حصار، یکی از آثار ارزشمند تاریخی جنوب شهر سه قلعه، مانند نگهبانی خاموش برجایمانده از روزگاران گذشته است. این برج مدور و استوانهای شکل که کاملا از خشت و گل ساخته شده است، مربوط به دوران صفویه است. برج در حال حاضر ۶ متر ارتفاع دارد و از چهار طبقهای که داشته، تنها سه طبقه پایینی آن سالم ماندهاند.
روزنههایی در بدنه برج تعبیه شده که نشاندهنده نقش دفاعی آن در برابر مهاجمان است. این برج ممکن است بخشی از حصار قدیمی شهر یا متعلق به یک باغقلعه بوده باشد که در گذشته برای حفاظت از ساکنان و داراییها استفاده میشده است. برج حصار که در جنوب شهر سه قلعه واقع شده، فاصله کمی با کویر سه قلعه دارد.
– خانه تاریخی حسامالدیوان
خانه تاریخی حسامالدیوان، یادگار دوران قاجار، با ایوانهای بلند و تزیینات گچبری زیبا، جلوهای از اصالت معماری ایرانی را به نمایش میگذارد. این بنا دارای حیاط مرکزی، ۸ اتاق، مطبخ، ایوانهای بزرگ و بادگیری چهارطرفه است که هوای خنک را به فضای داخلی هدایت میکند.
یکی از ویژگیهای منحصربهفرد این خانه، عبور قنات از زیر بنا بوده است که متاسفانه امروزه این قنات خشک شده است. همچنین تزیینات آجرکاری و رسمیبندی در ایوان و اطراف حیاط، نگاه هر بینندهای را به خود جلب میکند. این خانه تاریخی در شهر سه قلعه و در حدود فاصله ۳۰ کیلومتری از کویر سه قلعه قرار گرفته است.
بهترین زمان بازدید از کویر سه قلعه
برای تجربهای دلپذیر در کویر سه قلعه سرایان، انتخاب زمان سفر اهمیت زیادی دارد. هوای گرم و خشک این منطقه در تابستان، روزهایی بسیار داغ و شبهایی نسبتا خنک به همراه دارد، که ممکن است برای بسیاری از افراد چالشبرانگیز باشد. از سوی دیگر، زمستانهای سرد و خشک نیز به دلیل کاهش شدید دما، جذابیت کمتری دارند.
بهترین زمان برای بازدید از این کویر، فصلهای بهار و پاییز است. در این زمانها هوای روز معتدل و شبها خنکتر از سایر فصلها است، که برای کویرگردی ایدهآل محسوب میشود. ماههایی مانند فروردین، اردیبهشت، نیمه دوم شهریور، مهر و آبان، ترکیبی از آبوهوای دلپذیر و چشماندازهای زیبای کویری را فراهم میکنند.
البته اگر هدف شما تماشای آسمان پرستاره و بارش شهابی معروف برساوشی باشد، مرداد ماه زمانی جادویی برای این تجربه خواهد بود. سایر رویدادهای نجومی نیز میتواند نقشی مهم در تعیین زمان سفر شما داشته باشد.
اقامت در کویر سه قلعه
سفر به کویر سه قلعه تجربهای متفاوت از زندگی شهری را به شما ارائه میدهد؛ تجربهای از آرامش، سکوت و طبیعتی بکر. برای اقامت در این منطقه، گزینههای متعددی پیش روی شماست. از کمپینگ در نزدیکی کویر گرفته تا اقامتگاههای بومگردی با امکانات کامل.
هر کدام از این گزینهها ویژگیها و جذابیتهای خاص خود را دارند و با توجه به سلیقه و نیازتان، میتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید.
کمپینگ و شبمانی حوالی کویر سه قلعه
کمپینگ در دل کویر یکی از جذابترین روشهای اقامت در این منطقه است. در این نوع اقامت، شما در نزدیکی رملهای ماسهای و زیر آسمان پرستاره شب، لحظات فراموشنشدنی را تجربه خواهید کرد. با این حال، برای داشتن یک کمپینگ ایمن و راحت، همراه داشتن تجهیزات مناسب بسیار ضروری است.
چادر ضدباد، کیسهخواب، چراغقوه، آب کافی و مواد غذایی فاسدنشدنی از جمله وسایلی هستند که نباید فراموش شوند. همچنین، برای کاهش اثرات زیستمحیطی و حفظ پاکیزگی منطقه، بهتر است از تجهیزات قابل استفاده مجدد استفاده کنید و زبالههای خود را با دقت جمعآوری کنید.
اقامتگاههای بومگردی کویر سه قلعه
اگر تمایل دارید شب را با راحتی بیشتری سپری کنید و در عین حال از فضای بومی و فرهنگ منطقه لذت ببرید، اقامتگاههای بومگردی انتخابی ایدهآل هستند. اقامتگاه بومگردی نمکزار یکی از محبوبترین گزینهها در کویر سه قلعه است که با معماری سنتی و امکانات کامل و نزدیکی به رصدخانه و تپههای ماسهای، میزبان گردشگران و علاقهمندان به نجوم است.
اقامتگاه زرینچاه نیز با معماری سنتی خود که قدمت آن به حدود ۵۰ سال میرسد، تجربهای اصیل از زندگی روستایی را برای مهمانان فراهم میکند. این اقامتگاه با ارائه برنامههایی چون موسیقی زنده و رقص محلی، لحظاتی مفرح را برای بازدیدکنندگان رقم میزند.
در کنار اینها، اقامتگاه بومگردی راویج نیز امکاناتی نظیر غذاهای محلی، تورهای پیادهروی در رملهای ماسهای و رصد ستارگان را در اختیار مسافران قرار میدهد. هر کدام از این اقامتگاهها بهگونهای طراحی شدهاند که علاوه بر تامین رفاه، امکان تعامل با فرهنگ بومی و لذت بردن از طبیعت اطراف را نیز فراهم کنند.
توصیههای علی بابا برای سفر به کویر سه قلعه
- دمای هوا در کویر به شدت متغیر است. روزها گرم و شبها سرد است. لباسهای مناسب برای هر دو حالت همراه داشته باشید.
- چراغقوه، کولهپشتی سبک، کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی، پاوربانک، نقشه منطقه، قطبنما، کلاه لبهدار، کفش مناسب کویرنوردی و سایر وسایل ضروری سفر به کویر را فراموش نکنید. همچنین آب آشامیدنی و خوراکی کافی برای طول مدت اقامت خود در کویر سه قلعه سرایان همراه داشته باشید.
- یکی از جذابیتهای کویر، آسمان شب و تماشای ستارگان است. اگر اهل نجوم هستید، تلسکوپ یا دوربین دوچشمی همراه خود ببرید. زمان مناسب رصد معمولا شبهایی است که ماه کامل نیست. اقامتگاههای بومگردی کویر نیز امکان استفاده از این تجهیزات را برای شما فراهم میکنند.
- اگر آشنایی کافی با منطقه ندارید، توصیه میشود با یک راهنمای محلی یا تور تخصصی کویر همراه شوید تا سفری ایمن و لذتبخش داشته باشید.