نمی‌دانم چقدر به تاریخ علاقه‌مندید اما اگر حتی با جاهای تاریخی میانه خیلی خوبی هم ندارید، کمی وقت بگذارید تا شما را در این مطلب از مجله علی‌بابا به باغ اکبریه، یکی از جاهای دیدنی بیرجند، ببرم. با رفتن به باغ اکبریه بیرجند به عمق تاریخ در دوره قاجار سفر می‌کنید و نسیمی خوش از میان درختان بلندقامتش به سروصورتتان می‌خورد. پس در ادامه با من همراه شوید تا شما را به عمارت و باغ تاریخی یکی از جاهای دیدنی خراسان جنوبی ببرم و بگویم چه چیزهایی را مهم است درباره سفر به این باغ بدانید.
اگر دنبال جاهای دیدنی خراسان جنوبی باشید، افراد سفرکرده یا بومی این منطقه حتما باغ اکبریه را به شما پیشنهاد می‌دهند. باغی که از هر طرف که به آن نزدیک شوید میتوانید از دیدن بناهای تاریخی و طبیعت زیبایش ببرید. باغ اکبریه بیرجند در سال ۲۰۱۱ در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید تا جهانی شود و فقط جزو جاهای دیدنی بیرجند نباشد.
باغ اکبریه کجاست؟
مهمترین ویژگی باغ اکبریه چیست؟
دیدنیهای نزدیک به باغ اکبریه کدام هستند؟
در چه ساعاتی میتوان از باغ اکبریه دیدن کرد؟
قدمت باغ اکبریه به چه زمانی مربوط میشود؟
اینکه باغ اکبریه بیرجند به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده فقط به ارزش و قدمت تاریخی این باغ ربط ندارد و مدل خاص ساخته‌شدنش هم باعث شده تا در جهان معروف شود. برای مثال ساخته شدن باغ در زمین شیب‌دار، به چشم‌خوردن عمارت‌ها در بلندترین نقطه باغ، خطوط طراحی باغ که خیلی سرراست و مستقیم هستند، درختان بلندقامت و به جریان‌افتادن جویهای موقت و همیشگی، همه این ویژگی‌ها دلیلی شده تا باغ اکبریه میراث جهانی یونسکو شود.
باغ اکبریه کجاست؟
باغ اکبریه از جاهای دیدنی بیرجند و استان خراسان جنوبی است. این باغ در روستای اکبریه و انتهای خیابان معلم قرار دارد و با بزرگ‌شدن بیرجند، جزئی از این شهرستان شده است.
عکس از سایت: Google Maps
تاریخچه باغ اکبریه
در اوایل دوره حکومت قاجاریان، شوکتالملک علم که حاکم جنوب خراسان بوده، دستور می‌دهد تا باغ اکبریه را بسازند. معماری به نام استاد الله داد جعفری این دستور را با دستان هنرمندش عملی می‌کند و ساخت این باغ از زمان شروع تا پایان حکومت قاجار طی چندین مرحله طول می‌کشد.
عکس از سایت: Google Maps
در زمان شوکتالملک علم، باغ اکبریه مکانی برای رفت‌وآمد، زندگی و پذیرایی پادشاهان آن زمان بود و بعد از شوکتالملک، پسرش اسد‌الله علم در ماه‌هایی از سال به این باغ می‌آمده تا برای مدتی در آن زندگی کند.
البته گاهی هم اسد‌الله علم در باغ اکبریه میزبان بود و از افرادی مثل شاه و فرح پذیرایی می‌کرد. بعد از مدتی اسد‌الله علم تصمیم می‌گیرد که دیگر خودش صاحب باغ اکبریه بیرجند نباشد و آن را وقف آستان قدس رضوی می‌کند.
عکس از سایت: Google Maps
در نهایت سال ۱۳۷۱ باغ اکبریه به سازمان میراث فرهنگی واگذار میشود و به بخش‌های مختلفی مثل کتابخانه و موزه تبدیل میشود. ساخت بعضی از قسمت‌های باغ اکبریه آن‌قدر طولانی میشود که به دوره پهلوی هم می‌رسد که حالا این بخش‌ها، برای کارهای اداری استفاده می‌شوند.
وجه تسمیه باغ اکبریه
از آنجا که باغ اکبریه بیرجند در روستای اکبریه قرار گرفته، نام این باغ را اکبریه گذاشته‌اند.
عکس از سایت: Google Maps
معماری باغ اکبریه
باغ اکبریه بیرجند در محیطی کوهستانی با وسعتی به اندازه ۴۵ هزار متر مربع ساخته شده و دو بنا دارد. این دو بنای باغ اکبریه در یک زمان ساخته نشده‌اند؛ یک بنا که قدیمی‌تر است، در اواخر دوران زندیه و زمان پدر شوکتالملک ساخته شده و بنای دیگر با نام تشریفات به زمان حکم‌رانی شوکتالملک تعلق دارد.
عکس از سایت: Google Maps
معماری باغ اکبریه تلفیقی از معماری سنتی اسلامی و روسی است که آن را با دیدن گنبد کلاهفرنگی و نقش‌های برجسته هندسی (تزئینات مقرنس) و تزئینات لانه‌زنبوریش حس می‌کنید.
بخش‌های مختلف باغ اکبریه
در میان سبزی و سایه درختان توت، انار و کاج باغ اکبریه که قدم می‌زنید تاریخ ایران از زمان قاجار تا الان برایتان مرور میشود. از یک طرف صدای جریان آب به گوشتان می‌خورد و از طرف دیگر چشمانتان با تماشای تالار آیینه و تزئینات زنبوری‌شکل برق می‌زند.
در باغ اکبریه برای مدتی کوتاه هم که شده از فکرهای روزمره و همیشگی دور شوید و به این فکر کنید که روزگاری پادشاهان ایران در این باغ رفت‌وآمد می‌کردند، حرف می‌زدند و سودای قدرت در سر داشتند.
عکس از سایت: Google Maps
در این قسمت می‌خواهم به بخش‌های مختلف باغ اکبریه بیرجند سرکی بکشم و از ویژگی‌های هر کدام برایتان بگویم.
– عمارت حشمت‌الدوله
عمارت حشمت‌الدوله همان قدیمی‌ترین عمارت و بنای باغ اکبریه است که در انتهای قسمت شرقی باغ قرار دارد. در طبقه همکف عمارت دالان‌ها و راهروهایی را می‌بینید که راه ارتباطی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل هستند.
عکس از سایت: Google Maps
– عمارت مرکزی
عمارت مرکزی که در غرب باغ اکبریه قرار دارد، جایی مثل مهمان‌خانه بوده تا در زمان قدیم از مهمانان سرشناس پذیرایی شود. عمارت مرکزی با چشم‌اندازی زیبا، درختان بلند و سبز کاج، تزئینات شیشه‌ای و گچ‌کاری‌های خود یکی از زیباترین بخش‌های اکبریه است.
عکس از سایت: Google Maps
– باغ شمالی
باغ شمالی در قسمت شمال باغ اکبریه بیرجند قرار گرفته و از باغ جنوبی بزرگتر است.
عکس از سایت: Google Maps
– باغ جنوبی
به قسمت جنوب باغ اکبریه که بروید باغ جنوبی را می‌بینید. این قسمت از باغ به روستای اکبریه نزدیک‌تر است. اصلی‌ترین نشانه‌ای که به شما می‌گوید در باغ جنوبی قرار دارید، یک استخر مربعی‌شکل بزرگ است. فضاهای مختلفی مثل عمارت مرکزی و دیواره غربی اصبل، باغ جنوبی را در برگرفته‌اند.
عکس از سایت: Google Maps
– کتابخانه و موزه های باغ
قسمتی از عمارت و باغ اکبریه که در دوره قاجار ساخته شده، در حال حاضر جای خودش را به کتابخانه، دانشکده هنر، موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی داده است. با سرزدن به موزه مردم‌شناسی شما این فرصت را پیدا می‌کنید که با آداب‌ورسوم و سبک زندگی مردم خراسان جنوبی آشنا شوید.
عکس از سایت: Google Maps
جایی از باغ اکبرخانه به سفره‌خانه و چای‌خانه سنتی و قسمتی از آن به موزه حیات وحش تبدیل شده است. اگر دوست دارید کم‌یاب‌ترین جانواران و گیاهان منطقه خراسان جنوبی را ببینید، حتما به موزه حیات وحش سر بزنید.
– تزیینات باغ اکبریه
بین فضای باغ اکبریه و عمارتهای آن مرز خاصی وجود ندارد؛ یعنی درختان سایه‌دار و جویهای باغ و دیوارهای بلند عمارت با تزیینات آیینه، شیشه و گچ و آجر همدیگر را در آغوش گرفته‌اند تا شما ترکیب زیبایی از تاریخ و طبیعت را ببینید.
عکس از سایت: Google Maps
مسیر دسترسی به باغ اکبریه
برای رفتن به باغ اکبریه از تهران باید از شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود، سبزوار، بجستان و گناباد بگذرید تا به بیرجند برسید. این مسیر به اندازه ۱۱۶۳ کیلومتر است و حدود ۱۴ ساعت طول می‌کشد.
عکس از سایت: Google Maps
اگر می‌خواهید از تهران به باغ اکبریه با هواپیما سفر کنید باید حدود یک ساعت و نیم در هواپیما باشید تا به فرودگاه بیرجند برسید. برای سفر با قطار باید در ایستگاه طبس پیاده شوید و بعد از آنجا با اتوبوس یا ماشین به سمت بیرجند و باغ اکبریه بروید.
بهترین زمان بازدید از باغ اکبریه
گرمی و خشکی دو خصوصیت اصلی آب‌وهوای منطقه اکبریه است پس اگر می‌خواهید زمانی به این باغ سفر کنید که هوایش گرم و خشک نباشد، فصل بهار و پاییز بهترین زمان برای سفر شماست. فصل بهار و بعد از تعطیلات عید زمانی است که هم باغ اکبریه خلوت و سرسبز است و هم هوای خنکی دارد.
عکس از سایت: Google Maps
امکانات رفاهی باغ اکبریه
باغ اکبریه بیرجند امکانات رفاهی در حد خیلی معمولی مثل سرویس بهداشتی را دارد و در اطراف این باغ رستوران، آشکده و فست‌فود هم به راحتی پیدا میشود.
عکس از سایت: Google Maps
جاهای دیدنی نزدیک به باغ اکبریه
جاهای دیدنی نزدیک باغ اکبریه هم مثل خود این باغ ماهیتی تاریخی دارند که دیدن آنها قطعا خالی از لطف نیست.
عکس از سایت: Google Maps
– باغ و عمارت رحیم آباد
باغ و عمارت رحیمآباد از جاهای دیدنی بیرجند است که در خیابان پاسداران، چهل‌متری ۱۵ قرار دارد. این باغ و عمارت در دوره قاجار ساخته شده و قسمت‌های مختلفی مثل عمارت کلاهفرنگی، حصار، برج نگهبانی و استخر را دارد.
عکس از سایت: Google Maps
– آرامگاه حکیم نزاری
حکیم نزاری از شاعران سده هفتم هجری است که در یکی از توابع بیرجند به دنیا آمده. معماری آرامگاه این شاعر حال‌و‌هوای ایرانی و اسلامی را دارد. آرامگاه حکیم نزاری آن‌قدر مهم و ارزشمند است که نام آن را در لیست آثار ملی ایران ثبت کرده‌اند. افرادی که دغدغه حفظ آثار تاریخی ایران را دارند، معتقدند آن‌طور که باید و شاید به آرامگاه حکیم نزاری رسیدگی نمی‌شود و به همین دلیل آن را گنج خاموش بیرجند صدا می‌زنند.
عکس از سایت: Wikimedia
– ارگ کلاه فرنگی
ارگ کلاهفرنگی از جاهای دیدنی خراسان جنوبی و بیرجند برای کسانی است که به معماری‌های خاص قدیمی و سلطنتی علاقه‌مند هستند. این اثر تاریخی در دوره قاجار با گچ، آهک و ساروچ در شش طبقه با فرم خاص زیگوراتی یا پله‌پله، در خیابان فرمانداری بیرجند ساخته شده است.
عکس از سایت: Google Maps
شکل هندسی ارگ کلاهفرنگی نزدیک باغ اکبریه را به صورت یک شش‍‌‌ضلعی می‌بینید که در راس خودش شکل گنبدی و مخروطی‌شکل را گرفته است. ارگ کلاهفرنگی در زمان قدیم پایگاه حکومتی افرادی مثل امیرحسن‌خان شیبانی بوده و حالا به ساختمان استانداری خراسان جنوبی تبدیل شده است.
عکس از سایت: Google Maps
ارگ کلاهفرنگی شش طبقه دارد اما فقط دو طبقه آن کاربردی است و بقیه طبقاتش جنبه تزئینی دارند. با رفتن به ارگ کلاهفرنگی از میان قوس و طاق زیبا عبور می‌کنید و به اتاق‌ها، دالان، هشتی و حوضخانه‌اش راه پیدا می‌کنید.
– قلعه بیرجند
اگر فرصت کافی برای دیدن تمام جاهای دیدنی بیرجند نزدیک باغ اکبریه را ندارید، حداقل برای دیدن قلعه بیرجند وقت بگذارید و سفرتان را با دیدن این دژ تاریخی جذاب‌تر کنید. برای واردشدن به قلعه بیرجند میتوانید از ضلع شمالی یا غربی آن وارد شوید.
عکس از سایت: Google Maps
قلعه بیرجند که در قدیم با نام‌های ته‌ده و پایین‌شهر آن را صدا می‌زنند، جایی برای زندگی نگهبان‌ها بوده تا از شهر به حد کافی مراقبت کنند و برای مقابله با حمله دشمن در حالت آماده‌باش باشند.
عکس از سایت: Google Maps
قلعه بیرجند حوالی باغ اکبریه در دوره صفویه در فضایی به مساحت بیشتر از ۳ هزار متر مربع با خشت، گل و چینه ساخته شده و ۷ برج دارد. از بین این ۷ برج، ۶ عدد آنها باقی مانده و این برج‌ها به صورت دو طبقه در ۴ طرف قلعه جاخوش کرده‌اند. روی این برج‌ها روزنه‌هایی دیده میشود که نگهبان‌ها از طریق آنها به سمت دشمن تیراندازی می‌کردند.
– پارک جنگلی بیرجند
در نزدیکی مصلای المهدی بیرجند و باغ اکبریه پارک جنگلی خوش آب‌وهوایی با درختان سرسبز قرار دارد. این پارک قرار است در آینده‌ای نزدیک امکانات بیشتری داشته باشد و به آن بیشتر رسیدگی شود.
عکس از سایت: Google Maps
توصیه‌هایی برای بازدید از باغ اکبریه
- برای راحت‌قدم‌زدن در فضای باغ اکبریه بیرجند، کفش مناسب پیاده‌روی، کلاه و عینک آفتابی همراه خود داشته باشید.
- ساعت بازدید از باغ اکبریه از ۷:۳۰ صبح تا ۲:۳۰ ظهر و روزهای شنبه تا پنجشنبه است.
- بازدید از باغ اکبریه نیاز به تهیه بلیط ندارد اما برای رفتن به موزه‌های این باغ باید بلیط تهیه کنید.
- اگر عید به باغ اکبریه بیرجند بروید، میتوانید صدای موسیقی زنده را بشنوید و مراسم سیاه‌بازی را ببینید. هم‌چنین در تعطیلات عید هر شب در باغ اکبریه بیرجند نمایشگاه صنایع دستی به راه و برقرار است.
