کلیسای مسروپ مقدس مشهد؛ جایی در دل پایتخت معنوی ایران

مشهد یکی از شهرهای بسیار زیبا و دیدنی ایران است که علاوه بر مقاصد زیارتی، می‌توانید از جاذبه‌های تاریخی آن هم بازدید کنید. در این مقاله قصد داریم درباره یکی از کلیساهای ارامنه مشهد صحبت کنیم. کلیسایی که بسیاری از افراد ساکن مشهد هم تا به حال نامش را نشنیده‌اند. پس تا آخر این مقاله ما را همراهی کنید تا بطور کامل با کلیسا مسروپ مقدس آشنا شوید.

کلیسای مسروپ مقدس کجاست؟

آدرس: خیابان امام خمینی، امام خمینی ۳۴، کلیسای مسروپ مقدس

لوکیشن کلیسای مسروپ مقدس روی گوگل‌مپ

مسیر دسترسی به کلیسای مسروپ مقدس

از هر ایستگاهی که سوار قطار شهری خط ۱ شوید، باید در ایستگاه شریعتی از قطار پیاده شده و سوار قطار شهری خط ۲ شوید. پس از گذشت یک ایستگاه، در ایستگاه سعدی از قطار پیاده شوید. همینطور با خطوط ۳۸ هم می‌توانید خودتان را به کلیسا مسروپ مقدس برسانید.

عکس از: سایت Itto

آشنایی با کلیسای مسروپ مقدس معروف به کلیسای ده دی

در ابتدای ورود ارامنه به شهر مشهد، هیچ کلیسایی به عنوان عبادتگاه برای آن‌ها وجود نداشت و فقط یک مکان کوچک برای عبادتشان به حساب می‌آمد که اطراف محله گنبد سبز بنا شده بود. بعد از آن کلیسای مسروپ مقدس در محله ارمنی‌نشین مشهد ساخته شد.

عکس از: سایت Itto

این کلیسا ۷۶ سال است که در خیابان امام خمینی (ارگ سابق) و اطراف میدان ده دی مشهد دایر شده است. در قدیم این مکان عبادتگاه مردم مسیحی ساکن مشهد بود. ساخت کلیسا نزدیک به ۳ سال زمان برد و هاروطیان و کامیاران در ساخت‌وساز آن کمک کردند. این کلیسا اواسط تابستان  سال ۱۳۸۴ به عنوان یک اثر تاریخی فرهنگی در فهرست ملی ایران به ثبت رسید.

پیشنهاد خواندنی: دره ارغوان مشهد؛ طبیعت‌گردی در بنفش‌ترین طبیعت خراسان

کلیسا مسروپ مقدس از گذشته تاکنون

هیئت نمایندگان ارمنی مشهد در سال ۱۳۲۳ شمسی، به شهرداری درخواست خرید زمینی را کنار خندق شهر داد. پس از گذشت سه سال درخواست‌های مکرر، رئیس کلیسای ارمنیان توانست موافقت وزارت کشور را بگیرد.

این موافقت درباره ساخت یک بنای مسکونی مختص به خدمتگزاران کلیسای ارمنیان یعنی همین کلیسای مسروپ مقدس بود که زمین آن در سال ۱۳۲۷ شمسی از شهرداری مشهد خریداری شد.

عکس از: سایت Itto

بعد از این که خرید و توافق نهایی، این زمین در یکی از دفترخانه‌های مشهد در سال ۱۳۲۷ شمسی به ثبت رسید. منشی گروه ارمنیان مشهد، آرمناک سانطوریانس، رییس و خاچیک سافاریان در مهر ماه سال ۱۳۳۳ شمسی درخواست کردند تا سندی برای آن صادر شود.

پیشنهاد خواندنی: ۸۴ تا از بهترین جاهای دیدنی مشهد

در مشهد سه کلیسا وجود دارد، اما کلیسای مسروپ مقدس تنها کلیسای مختص به ارامنه است. دو کلیسای دیگر در حال حاضر مثل گذشته فعالیت چندانی ندارند و حالا به تاریخ مشهد پیوسته‌اند. البته خوب است بدانید در دو شهر اراک و رشت هم کلیسایی به نام «مسروپ مقدس» وجود دارد.

اولین کلیسای ارامنه در مشهد تا اواخر دهه هفتاد شمسی فعالیت می‌کرد. مهاجرت ارامنه از مشهد به دیگر شهرهای ایران مثل تهران، ارومیه، تبریز، اصفهان و دیگر شهرها، به دلایل اقتصادی و سیاسی باعث شد اواخر دهه هفتاد، آخرین کشیش کلیسا هم از آنجا برود.

عکس از: سایت Google Maps

بعضی از آنان حتی از ایران خارج شدند و به کشورهای دیگر رفتند. بعد از آن، کشیش‌های غیرمقیم در این کلیسا مراسم‌های مناسبتی برگزار می‌کردند. کلیسای مسروپ مقدس چند سال بعد از انقلاب همچنان فعالیت می‌کرد، اما با مهاجرت ارامنه، از فعالیت خود دست کشید.

پیشنهاد خواندنی: جنگل جیغ مشهد؛ ترسناک‌ترین جنگل ایران

ارامنه‌ای که از اقصی نقاط ایران و دیگر کشورها به مشهد می‌آیند، می‌توانند برای برگزاری مراسمات بسیار خاص و مذهبی همراه خانواده یا انفرادی به آنجا بروند. در گذشته، امکان برگزاری این مراسمات به صورت گروهی هم وجود داشت، اما امروزه، هیچ مراسم گروهی در کلیسا مسروپ مقدس برپا نمی‌شود.

عکس از: سایت Google Maps

چه کسی سرپرستی مسروپ مقدس را به عهده دارد؟

گفته می‌شود سرپرست این کلیسا شخصی به نام «آلفرد هاوان» است. اکنون به دلیل نبود ایشان، کلیسا به دست یک فرد دیگر اداره می‌شود.

ساختمان کلیسا مسروپ مقدس در گذر زمان

با اینکه حدود ۱۵ سال از ثبت این کلیسا می‌گذرد، اما تا دو سال گذشته هنوز هیچ اقدامی برای بازسازی بنای آن صورت نگرفته بود؛ اما از چند سال پیش مرمت بام، محوطه داخل کلیسا و جداره‌های رو به میدان ده دی، کف‌سازی و مستحکم‌سازی قسمتی از بنا شروع شد.

عکس از: سایت Google Maps

نمای کلیسای مسروپ مقدس

از بیرون که نگاه کنید، دیوارهای آجری قدیمی با دو گنبد مخروطی شکل سنگی و سفید که نوک آن‌ها یک صلیب قرار گرفته، توجه شما را به خود جلب می‌کند.

میان این دو گنبد مخروطی شکل، گنبد شیروانی بزرگ دیگری قرار دارد که آهنی و بدون صلیب است. در واقع این گنبد آهنی قرمز رنگ، همان ساختمان اصلی کلیساست که زیربنای آن به ۳۰۰ متر می‌رسد. زیر هر سه گنبد، کاشی‌های کوچک مستطیل شکل سفیدی کنار هم چیده شده‌اند که روی آن‌ها طرح‌هایی زیبا، کنده‌کاری شده و این نکته باعث شده گنبدها از سادگی در بیایند.

عکس از: سایت Wikipedia

اگر از بالا به کلیسای مسروپ مقدس نگاه کنید، متوجه می‌شود بنای ساختمان به شکل ذوزنقه است.

نزدیک کلیسا، مدرسه‌ای به نام «آرین» برای ارامنه وجود دارد که تاریخ شروع فعالیت آن مشخص نیست، ولی اسناد و مدارک باقی‌مانده از آن زمان، اثبات می‌کند قدمت این مدرسه به دوره پهلوی برمی‌گردد. مدرسه آرین بعد از مهاجرت ارمنی‌ها تعطیل شد و بقایای آن در حال تخریب است.

عکس از: سایت Wikipedia

گشتی در فضای داخلی کلیسا

در آیین مسیحیت، ناقوسی وجود دارد که صدای آن در کلیسا بلند می‌شود. هدف از این صدا، حضور افراد در کلیسا برای مقاصد گوناگون است. بالای در ورودی ساختمان مسروپ مقدس هم ناقوسی نصب شده است.

این ناقوس را از شهر اصفهان آورده‌اند؛ چون ارمنیان مشهد از خلیفه‌گری اصفهان پیروی می‌کردند. علاوه بر ناقوس، کتیبه‌ای سنگی هم در بخش ورودی ساختمان کلیسا نصب شده که روی آن، متنی با زبان ارمنی نوشته شده است. اگر دقت کنید، زیر این کتیبه تاریخ تاسیس کلیسای مسروپ مقدس را خواهید دید.

عکس از: سایت Wikipedia

این کلیسا، زیرزمینی بزرگ با دریچه‌های مستطیلی متعدد به سمت بیرون دارد که باعث می‌شود رطوبت داخل ساختمان نفوذ پیدا نکند.

در حیاط آن، درختانی کهنسال سر از خاک در آورده‌اند که خود را به گنبدها رسانده‌اند و قامت بلندشان از بیرون نمایان است.

پیشنهاد خواندنی: شهربازی های مشهد برای کودکان و بزرگسالان را می‌شناسید؟

– کتابخانه قدیمی کلیسا

کتابخانه‌ای قدیمی هم در آنجا ساخته شده که هزاران هزار کتاب به زبان‌های روسی و ارمنی در آن گنجانده شده است. این کتابخانه از سال ۱۹۶۱ داخل حیاط کلیسا بنا شده و متاسفانه کتا‌ب‌های آن به دلیل نم زمین و رطوبت دیوارها رو به انهدام است.

عکس از: سایت Wikipedia

– سالن اصلی بزرگ و زیبا

ابتدا برای ورود به سالن اصلی کلیسای مسروپ مقدس باید از دری چوبی و قهوه‌ای رنگ وارد شوید که دو صلیب بزرگ سفید روی آن قرار دارد. پس از ورود، لوسترهای بزرگی را خواهید دید که تا محل محراب به ردیف از سقف آویزان شده‌اند.

ستون‌هایی با کاشی‌های کرم‌رنگ دو طرف سالن قرار دارند که تابلوهایی روی آن‌ها خودنمایی می‌کنند. اکثر این تابلوها چهره عیسی مسیح (ع) و مادرش (ریم مقدس (س) است.

عکس از: سایت Wikipedia

با ورود به سالن کلیسای مسروپ مقدس فرش بزرگ قرمز رنگی زیر پایتان می‌بینید که روی آن‌ها نیمکت‌های بزرگ قهوه‌ای چوبی قرار گرفته‌اند. میزی هم آن‌جا وجود دارد که کتاب مقدس انجیل ارامنه داخل آن جای گرفته است. روبه‌روی نیمکت‌ها نرده‌ای وجود دارد که محراب و میز کتاب انجیل را از نیمکت‌ها جدا می‌کند.

پیشنهاد خواندنی: متروی مشهد را مثل کف دستتان بشناسید

داخل سالن اصلی کلیسا، مکانی با ارتفاع بلندتر به عنوان سن وجود دارد که مراسم‌های مذهبی روی آن برگزار می‌شد. طبقه بالای این سالن هم دقیقا مشابه همین طبقه است. بهتر است بدانید ظروف نقره‌ای و تابلوهای قدیمی که در کلیسا بوده هم به یکی از موزه‌های تهران منتقل کرده‌اند.

عکس از: سایت Wikipedia

علاوه‌بر این نقاشی‌های قدیمی اهدایی را روی دیوارهای کلیسای مسروپ مقدس خواهید دید که قدمتی ۷۰ ساله دارند. در این کلیسا کتاب‌های سنگی هم وجود دارند که قدمتشان به ۱۷۰ سال می‌رسد و بسیار ارزشمند هستند. در گذشته، اینجا یک تابلوی سوزن‌دوزی ابریشمی وجود داشت که در آن حضرت مریم، حضرت عیسی را بغل کرده بود. این تابلو هم همراه تابلوهای دیگر به موزه تهران منتقل شده است.

انتهای سالن یعنی شرق کلیسا، محراب است که مخصوص مراسم‌ها و برای افراد کشیش در نظر گرفته شده است. اصولا افرادی که کشیش نیستند، به آنجا نمی‌روند؛ هر چند که سالهاست مراسمی در کلیسا برپا نمی‌شود.

عکس از: سایت Wikipedia

امکانات کلیسای مسروپ مقدس

• محراب
• برج ناقوس‌خانه
• کتابخانه
• مدرسه و ساختمان اداری نزدیک کلیسا
• نورگیر روی دیوارهای جنوبی و شمالی ساختمان
• درهای ورودی در ضلع‌های مختلف کلیسا (این در‌ها مسدود هستند و فقط در ضلع غربی باز است.)

عکس از: سایت Wikipedia

دیدنی‌های مشهد…

همان‌طور که گفته شد، علاوه بر کلیسای مسروپ مقدس کلیساهای دیگری هم در مشهد وجود دارند که می‌توانید در طول سفر به مشهد از آن‌ها بازدید کنید. هر چند بازدید از این مکان‌ها کار ساده‌ای نیست، اما آنچنان غیرممکن هم نیست.

اگر تصمیم گرفتید سفری به شهر زیبای مشهد داشته باشید، بار دیگر درباره آن خوب فکر کنید. دیدن مکان‌های تاریخی حس‌وحال خوبی را به علاقه‌مندان به تاریخ القا می‌کند. چیزی که در شهرهای ایران تکراری نیست، همین مکانه‌ای قدیمی و تاریخی است.

این جاذبه‌ها به دلیل جذابیتی که در پیشینه خود دارند، انتخاب بسیاری از گردشگران و مسافران هستند. اگر شما هم از این کلیسای تاریخی بازدید کرده‌اید، نظرتان را درباره آن با مخاطبان مجله علی‌بابا در میان بگذارید.