حدود دو ماه است که ده‌ها هزار پرنده مهاجر که برای گذران فصل زمستان به تالاب میانکاله در شرق استان مازندران مهاجرت کرده بودند، تلف شده‌اند. از دوم بهمن ماه سال ۱۳۹۸ تا لحظه نگارش این گزارش، حدود ۱۰ هزار پرنده مهاجر در تالاب میانکاله از بین رفته‌اند. پس از گمانه‌زنی‌های متعدد پیرامون این موضوع سرانجام، سازمان دامپزشکی کشور به صورت رسمی اعلام کرد که ایجاد ماده‌ای به نام بوتولیسم علت تلف شدن پرندگان در این منطقه است.
در حالی‌که از سوی یک مرجع رسمی اعلام شده که بررسی و نمونه‌گیری از لاشه پرندگان بیانگر وجود سم بوتولیسم به‌عنوان علت اصلی این مرگ و میرهای دسته‌جمعی بوده است. اما، با اعلام رسمی شکارچیان منطقه مبنی بر استفاده عمدی از سموم کشاورزی برای تلف کردن پرندگان، این ماجرا رنگ دیگری به خود گرفت.
بر اساس این گزارش، شکارچیان در پیامی به صراحت اعلام کرده‌اند که با وجود دارا بودن پروانه شکار، اجازه شکار توسط محیط زیست به آنها داده نشده و این یک هشدار جدی است و اگر توجه نشود تبعات بیشتری به همراه خواهد داشت.
البته، این موضوع نیز مانند سایر وجوه این ماجرا با اما و اگرهای فراوانی روبه‌روست که اگر این ادعای شکارچیان صحت داشته باشد، نباید به‌راحتی از این فاجعه زیست‌محیطی عبور کرد.
هیچ سمی در میانکاله ریخته نشده‌است
بسیاری از کارشناسان و متخصصان محیطزیست معتقدند به هیچ عنوان در میانکاله سم ریخته نشده‌است.
بنابرگفته متخصصان مربوطه، از غلظت سموم با طی مسافت کاسته می شود. این در حالیست‌که مسافتی که اکنون پرندگان در آن در حال تلف شدن هستند، بیش از ۶۰ کیلومتر از مبدا شروع مرگ‌ومیرها فاصله دارد. ضمن اینکه بیشترین پرندگان قربانی در این میان، چنگرها و فلامینگوها بوده و از سایر آبزیان و پستانداران تالاب هیچ گونه‌ای تلف نشده است؛ درحالی‌که سم تنها گونه ای خاص را از بین نمی‌برد.
براساس این اظهارات اینگونه به‌نظر می‌رسد که شکارچیان با روشی غیراخلاقی صرفا در نظر دارند از این آب گل‌آلود ماهی بگیرند و این ادعای آنان به‌هیچ‌وجه از نظر علمی قابل قبول نیست.
اظهارات سازمان دامپزشکی برای همه ما حجت است
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران در رابطه با این موضوع گفت: در پروتکل‌هایی که در سطح کشور وجود دارد، ماموریت سازمان حفاظت محیطزیست استان در این رابطه، به‌صورت مشخص تعریف شده‌است. به این معنا که جمع‌آوری، دفن بهداشتی لاشه‌ها و پیگیری موضوع‌های مورد بررسی بر عهده محیطزیست است، اما تشخیص این اتفاق و ارائه راهکار پیرامون آن، برعهده دامپزشکی است.
حسینعلی ابراهیمی ادامه داد: از این‌رو، از تاریخ سوم بهمن ماه همکاران دامپزشکی همگام با مسوولان محیطزیست استان وارد عمل شده و نمونه‌برداری ها را آغاز کردیم. حتی از مراکز علمی کشور مانند دانشگاه‌ها و پژوهشکده اقیانوس‌شناسی و… نیز دعوت کردیم که در این مسیر ما را همراهی کنند.
وی اظهار کرد: ضمن اینکه، علاوه بر نمونه‌برداری از لاشه پرندگان، مسائل محیطی و پیرامونی مانند رسوب، آب، هوا، خاک بستر و سایر موارد را نیز مورد ارزیابی قرار دادیم. همه این کارها انجام شد و در نهایت سازمان دامپزشکی مشاهدات و بررسی‌ها را جمع بندی کرده و به این نتیجه رسیدند که این تلفات ناشی از مسمومیت «بوتولیسم» در منطقه است.
ابراهیمی با بیان اینکه این اظهارات سازمان دامپزشکی به‌عنوان یک نهاد مرجع برای همه ما حجت است، گفت: البته گمانه‌زنی‌های متعددی در فضای مجازی زده شده که همچنان هم وجود دارد و این موضوع از نظر ما طبیعی است.
وی تاکید کرد: البته این صحبت‌ها به این معنا نیست که اگر کسی ادعایی را عنوان کرده ما به‌راحتی از کنار آن بگذریم یا اکنون که دامپزشکی وجود مسمومیت ناشی از بوتولیسم را تایید کرده ما دست از بررسی‌ها بکشیم. بلکه، هر احتمالی توسط هر فردی یا گروهی مطرح شده آن را به دامپزشکی ارجاع داده و آنها هم موضوع را بررسی کرده‌اند.
ابراهیمی اظهار کرد: اما در مورد مسمومیت منطقه توسط اشخاص در بررسی‌های علمی و کارشناسانه ای که صورت گرفت، به نتیجه‌ای نرسیدیم. البته از گروهی که این ادعا را کرده و اعتراف به گناه کرده‌اند به مراجع قضایی شکایت کرده‌ایم و مصرانه آن را پیگیری خواهیم‌کرد.
وی در ادامه صحبت‌هایش خاطرنشان کرد: محیط‌های باتلاقی و آب‌های راکد مستعد کننده بیماری «بوتولیسم» است که ناشی از دو میکروب کلوستریدیوم و بوتولینیوم است.
مسوولان برای مقابله با بوتولیسم چه کرده‌اند؟
براساس این گزارش، با قبول ادعای سازمان دامپزشکی مبنی بر مرگ‌ومیر ناشی از مسمومیت پرندگان منطقه میانکاله با بوتولیسم، سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که چرا شرایط شیوع این بیماری در منطقه ایجاد شده و مسوولان و دست‌اندرکاران امر برای مقابله با آن چه کرده‌اند؟
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران در پاسخ به این سوال گفت: نهادها و سازمان‌های مسوول در سطح کشور، شرح خدمات و پروپوزالی در رابطه با آنچه در آینده باید انجام داد، آماده کرده‌اند. این پروپوزال را برای متخصصان امر ارسال کرده‌ایم تا مطالعه کرده و نقطه‌نظرات خود را ابراز کنند.
ابراهیمی تاکید کرد: بعد از انجام مطالعات جامع پیرامون این موضوع و استفاده از تجارب جهانی و بومی در رابطه با رفتار این بیماری بتوانیم راهکارهایی را استخراج کنیم که انشاالله تا نیمه نخست سال آینده این کار انجام خواهد گرفت.
براساس این گزارش، با توجه به شرایط خاص منطقه، شکار در میانکاله تا اطلاع ثانوی ممنوع است و از سوی دامپزشکی استان به شهروندان نیز توصیه شده که از خرید گوشت پرندگان وحشی خودداری کنند.
تالاب میانکاله در شرق مازندران از سال ۱۳۴۸ به عنوان منطقه حفاظت شده ثبت شد و اکنونی یکی از ذخیره‌گاه‌های طبیعی زیست‌کره مهم بین‌المللی تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست تلقی می‌شود. این تالاب محلی است که صدها هزار قطعه پرنده مهاجر فصل زمستان به آنجا مهاجرت می‌کنند، علاوه براین، گونه‌های جانوری و گیاهی مختلف و ارزشمندی نیز در این منطقه وجود دارد.
توجه به این نکته خالی از لطف نیست که ماجرای مرگ‌ومیر مشکوک پرندگان در تالاب میانکاله برای نخستین بار نیست که اتفاق می‌افتد. بلکه، حدود دو دهه پیش نیز مرگ چندین هزار پرنده مهاجر در این منطقه مشاهده و گزارش شده بود.
شواهد حاکی از آن است که در آن زمان پس از بررسی و آزمایش‌های متعدد، اعلام شده بود که پرندگان بر اثر ریختن سم کشاورزی توسط برخی صیادان و شکارچیان غیرمجاز تلف شدند که البته، عاملان این اقدام هرگز شناسایی نشدند.
