اگر تجربه استفاده از فضای مجازی و گشت‌وگذار در شبکه‌های اجتماعی را داشته باشید، حتما بارها و بارها مفهوم اینفلوئنسر و اینفلوئنسر مارکتینگ به گوشتان خورده است. اینفلوئنسرها در لغت به افراد تاثیرگذار تلقی می‌شود و به فرآیند بازاریابی توسط این افراد «اینفلوئنسر مارکتینگ» می‌گویند. در حقیقت اینفلوئنسر مارکتینگ از زیرمجموعه‌های بازاریابی ارتباطات است. در این نوع از بازاریابی فرد از ارتباطات خود با دیگران برای رسیدن به هدف خود که همان تبلیغ و اطلاع‌رسانی پیرامون محصولات و خدمات یک صنعت، سازمان یا کسب‌وکاری خاص است، استفاده می‌کند، مثل حضور اینفلوئنسرها در گردشگری.
از سوی دیگر، به‌واسطه ارتباطات گسترده‌ای که افراد می‌توانند در شبکه‌های اجتماعی با هم داشته باشند، مفاهیم اینفلوئنسر و اینفلوئنسر مارکتینگ به سرعت با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی عجین شده‌اند.
اینفلوئنسرها در معنای اصلی خود در هر حوزه‌ای که فعالیت داشته باشند، متخصص و صاحب سبک و ایده هستند. آنها غالبا افرادی هستند که مهارت خاصی در تولید محتوا و معرفی یک محصول دارند و می‌توانند روی دیگران تاثیر فوق العاده‌ای بگذارند.
با توجه به این مقدمه و از آنجاکه، یکی از حوزه‌هایی که در چند سال اخیر مورد توجه اینفلوئنسرها قرار گرفته، صنعت گردشگری است، در این گزارش از مجله گردشگری علی بابا سعی کردیم به این موضوع بپردازیم که اینفلوئنسرهای فعال در حوزه گردشگری کشورمان چقدر حرفه‌ای عمل کرده‌اند و در کجای این صنعت نوپا ایستاده‌اند؟
آیا اینفلوئنسرها در حوزه گردشگری دغدغه‌مند هستند؟
بسیاری از متخصصان و فعالان صنعت گردشگری معتقد هستند اینفلوئنسرهای فعال در این حوزه نه‌تنها شناخت چندانی از صنعت گردشگری ندارند، بلکه حتی کوچک‌ترین آموزشی هم پیرامون فعالیت در این حوزه ندیده‌اند.
منتقدان نسبت به عملکرد بسیاری از اینفلوئنسرهای فعال در صنعت گردشگری می‌گویند این افراد بیشتر از آنکه دغدغه معرفی جاذبه‌های گردشگری کشور را داشته باشند، به فکر معرفی صفحات خود در شبکه‌های اجتماعی و جذب فالوئر هستند.
البته مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور باور دارند که گرچه اشکالاتی به روند فعالیت این افراد وارد است، اما به هرحال اینفلوئنسرها تعدادی دنبال‌کننده دارند. به‌ویژه اگر این افراد خارجی بوده و دنبال‌کنندگانی از سایر کشورهای جهان داشته باشند، با مشاهده تصاویری از ایران ممکن است به سفر به ایران علاقه‌مند شوند.
محمد ابراهیم لاریجانی، مدیرکل سابق بازاریابی و تبلیغات گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز پیرامون این موضوع عنوان کرد: در هرحال این ماجرا شیوه اینفلوئنسر مارکتینگ در بازاریابی دیجیتال گردشگری است که اگر به‌صورت هدفمند، به‌ویژه در آن سوی مرزهای کشور دنبال شود، می‌تواند در ورود گردشگر به ایران نقش بسزایی را ایفا کند.
اینفلوئنسر مارکتینگ تیغ دولبه صنعت گردشگری
قطعا امروزه در سرتاسر جهان، اینفلوئنسرهای فعال در حوزه گردشگری به‌عنوان تاثیرگذارترین کانال‌های ارتباطی کسب‌وکارهای صنعت گردشگری و گردشگران مطرح هستند و تاثیر آنها بر کسی پوشیده نیست. اما سوالی که قصد داریم به آن پاسخ دهیم این است که این تاثیرات تا چه اندازه مثبت و به نفع صنعت گردشگری است؟
یک کارشناس سیاست‌گذاری فرهنگی و اقتصاد فرهنگ در گفتگو با خبرنگار ما، در پاسخ به این سوال با بیان اینکه در سال‌های اخیر موضوع اقتصاد تجربه به موضوع مهمی تبدیل شده است، گفت: در اقتصاد تجربه کسب‌وکارها به افراد فرصتی می‌دهند تا بتوانند چیزهایی را تجربه کنند. در این فرآیند، همه چیز به مثابه میزبان و میهمان است و از این منظر صنعت گردشگری در دل اقتصاد تجربه قرار دارد. بدیهی است که هرقدر اقتصاد تجربه رشد کند، به موازات آن صنعت گردشگری هم توسعه می‌یابد.
حمیدرضا ششجوانی تصریح کرد: یکی از شیوه‌هایی که همراه با اقتصاد تجربه بزرگ شده و رشد می‌کند، مفهوم اقتصاد دیجیتال است. اگر این دو مقوله را کنار بگذاریم، به مفهوم دیگری تحت عنوان اقتصاد فرهنگ می‌رسیم که طی این سال‌ها همیشه درگیر آن بودیم و در آینده‌ای نزدیک قطعا رشد بیشتری هم پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: بنابراین، کشورها سیاست‌های خود را طوری انتخاب می‌کنند که بتوانند گرانیگاه این سه اقتصاد را با توجه به شرایط خودشان پیدا کرده و در مرکز آن بایستند. حال برای کشوری مانند ایران که مزیت‌های رقابتی آن در بخش فرهنگ، هنر و گردشگری بی‌شمار است، این موضوع بسیار مهم تلقی می‌شود.
ششجوانی اظهار کرد: این بدان معناست که یک اینفلوئنسر که در اقتصاد تجربه ایستاده و از طریق فضای مجازی در اقتصاد دیجیتال هم مشارکت دارد و امری فرهنگی را تبلیغ می‌کند، پدیده‌ای سه‌گانه را در اختیار دارد. بنابراین، نمی‌توانیم به‌راحتی از کنار فعالیت‌های این افراد عبور کنیم.
وی در ادامه صحبت‌هایش عنوان کرد: از سوی دیگر، در بررسی روند توسعه اقتصادی سایر جوامع متوجه شدیم که میزان نرخ رشد صنایع مبتنی بر اقتصاد دیجیتال، اقتصاد فرهنگ و اقتصاد تجربه بیشتر از سایر صنایع است، از این جهت فکر کردیم شاید در ایران هم وضعیت به همین منوال باشد، البته در این حوزه‌ها هیچ آمار رسمی از کشورمان در دست نداریم.
ششجوانی ادامه داد: بنابراین، اینفلوئنسر مشخصا در جایی ایستاده که تقاضای اجتماعی پیرامون آن وجود داشته، فرصت‌ها را شناسایی کرده و اکنون دقیقا در گرانیگاه ایستاده است. از این رو، می‌توان گفت در آینده‌ای نزدیک جدال سنگینی برای اینکه چه کسانی در حوزه‌های فرهنگ، هنر و گردشگری اینفلوئنسر باشند، خواهیم داشت.
این کارشناس سیاست‌گذاری فرهنگی و اقتصاد فرهنگ افزود: اکنون اینفلوئنسرها شیوه‌های رسانه‌ای را پیدا کرده‌اند و اگر هم پیدا نکرده باشند، با کمک فضای دیجیتال مدل‌های تجاری اینفلوئنسر بودن را به‌راحتی ترجمه و مطالعه کرده‌اند. چراکه، همه فعالیت‌های این‌چنینی در دنیا مشابه هم حرکت رو به جلویی را تجربه می‌کنند.
وی ادامه داد: علاوه‌براین، هرقدر تکنیک‌های ساخت ویدئو و پهنای باند بیشتر شود، تعداد فعالان این عرصه هم بیشتر خواهد شد. البته در این میان تعدادی از افراد پول زیادی به دست می‌آورند و بقیه کسانی که تلاش دارند اینفلوئنسر باشند، بی‌بهره خواهند ماند.
موافقت یا مخالفت کاری از پیش نمی‌برد
ششجوانی تاکید کرد: همه این موارد نشان‌دهنده آن است که این موضوع اجتناب‌ناپذیر است و موافقت و مخالفت دیگران با آن فرقی در روند این ماجرا ندارد؛ این پدیده‌ای است که اتفاق افتاده و ما تنها می‌توانیم آن را توصیف کنیم.
وی بیان کرد: اما، تفاوت کشور ما با کشورهایی مانند دانمارک، هلند و حتی ترکیه در زیرساخت‌های گردشگری و فرهنگی موجود است. به‌عنوان مثال اینفلوئنسرها با معرفی مکان‌های مختلف گردشگری که گاها بکر و دورافتاده هم هستند، منجر به بروز اتفاقاتی در این صنعت می‌شوند که لزوما نمی‌توان آنها را مثبت ارزیابی کرد.
ششجوانی خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین پیامدهای فعالیت اینفلوئنسرها تضعیف و تغییر ارزش‌های اجتماعی در جوامع محلی است. اینکه با ورود گردشگران پول به این جوامع تزریق می‌شود، لزوما به معنای خوشبخت‌تر شدن آنها نخواهد بود. بنابراین، ممکن است شاهد آن باشیم که اقتصاد فرهنگ با این شیوه‌ای که در رابطه با آن صحبت کردیم، تبعاتی منفی بسیار بیشتر از اثرات مثبتی که مد نظرمان است، به‌دنبال داشته باشد.
وی ادامه داد: در جامعه‌شناسی بحثی وجود دارد تحت عنوان عقب‌ماندگی فرهنگی به این معنا که گاه به همان نسبت که بخش مادی فرهنگ رشد می‌کند، بخش غیرمادی آن رشد نمی‌کند. به‌عنوان مثال وقتی کشورهای پیشرفته قاعده‌ای مبنی بر روشن نکردن آتش دارند، اکثر افراد از آن تبعیت می‌کنند. اما در کشور ما فردی که وارد طبیعت می‌شود، می‌خواهد نهایت استفاده را از آن ببرد. گاهی این استفاده حداکثری نه تنها به نفع صنعت گردشگری و جوامع محلی نیست، بلکه در بلند مدت به ضرر آنها هم تمام می‌شود.
ششجوانی افزود: حال این موضوع را در کنار تبلیغات اینفلوئنسرها از مناطق بکر و دور از دسترس کشور بگذارید، خودتان درمی‌یابید که چه اتفاقی برای طبیعت و محیط‌زیست این مناطق خواهد افتاد. ضمن اینکه بسیاری از اینفلوئنسرها خود با تبلیغات غلط موجب برهم زدن نظم طبیعت و تبلیغ محیط زیست می‌شوند. اینکه هرشخصی با یک ماشین به دل کوه و جنگل بزند، لزوما به‌معنای توسعه صنعت گردشگری نیست.
اینفلوئنسرها به نفع شخصی خود فکر می‌کنند تا رونق صنعت گردشگری
وی در ادامه صحبت‌هایش اظهار کرد: نکته دیگر اینکه اغلب اینفلوئنسرهای فعال در این حوزه به نفع شخصی خود فکر می‌کنند تا رونق صنعت گردشگری؛ این موضوع را خیلی ساده می‌توان از روی تبلیغاتی که این افراد می‌گیرند، دریافت. در بسیاری از پست‌ها و استوری‌ها شاهد هستیم که هیچ اصولی پشت فعالیت‌های این افراد نیست.
ششجوانی افزود: همچنین، افراد دنبال‌کننده اینفلوئنسرها هم بدون آگاهی از گردشگری مسئولانه صرفا برای گذران اوقات فراغت و گاه برای پز دادن به دیگران، به مناطق طبیعی و تاریخی سفر می‌کنند که همین اقدام منشاء بروز مشکلات بسیاری می‌شود.
وی با بیان اینکه با توجه به وضع موجود، مسیری که پیش رو داریم مسیر انحطاط است، گفت: وقتی به‌راحتی آثار باستانی، منابع طبیعی و جنگل‌های کشور از بین می‌رود، یعنی ما در مسیر انحطاط قرار داریم. بنابراین، راه‌حلی برای رهایی از این وضعیت وجود ندارد. چون این یک مساله شخصی نیست، یک مساله اجتماعی است که افراد قادر به حل آن نیستند.
ششجوانی ادامه داد: اغلب اینفلوئنسرهای فعال در صنعت گردشگری کشورمان به‌دنبال کسب درآمد شخصی هستند و زیرساخت فرهنگی، فنی و آموزشی هم برای دنبال‌کنندگان آنها به موازات این فعالیت‌ها انجام نمی‌گیرد. این در حالیست که برای رسیدن به نقطه مطلوب در این مورد خاص، نیاز به سیاست‌هایی داریم که بتواند با بهره‌گیری از علم داخلی و بین‌المللی، همگرایی، صلح و بهزیستی بین اقتصاد و فرهنگ توازن ایجاد کند. تنها در چنین شرایطی است می‌توان نگاه مثبتی به فعالیت اینفلوئنسرها داشت.
