یکی از جاهای دیدنی و تاریخی ایران زیبا، استان مرکزی و شهر اراک است. همچنین اراک یکی از بزرگ‌ترین شهرهای صنعتی ایران است که بسیاری از کارخانجات نیز در اطراف این شهر قرار دارند. مساحت بزرگ‌ترین شهر مرکز ایران، ۷۰ کیلومتر‌مربع و آب‌و‌هوای آن اغلب گرم و خشک است. تاریخ شهر اراک و قدمت آثار و بناهای تاریخی در آن، عموما به دورۀ قاجاریه و فتحعلی شاه قاجار بر‌می‌گردد. برخی ممکن است تصور کنند اراک مقصد توریستی جذابی برای سفر نیست، اما بر‌خلاف این تصور، جاذبه‌های طبیعی آن مثل نزدیکی به کویر و آسمان صاف و پرستاره، بناهای تاریخی و گردشگری، صنایع دستی و سوغات اراک از جذابیت‌های بی‌رقیب این شهر مرکزی است.
مهمترین سوغات اراک چیست؟
نان فطیر اراک از چه موادی تهیه می‌شود؟
صنابع دستی اراک چیست؟
همۀ ما که اهل سفر و گردش هستیم، خوب می‌دانیم یکی از بهترین قسمت‌های سفر، گردش در بازار‌ها، مخصوصا بازار‌های محلی و بومی و خریدن سوغات سفر برای خودمان یا عزیزانمان است. فکر این‌که تکه‌ای خاطره و یادگاری از سفر خود و شهری که دیدن کرده اید را با خودتان برای همیشه همراه داشته باشید، یا مزه‌ها و طعم‌های جدیدی از خوراکی‌های سوغاتی خود کشف و تجربه کنید، می‌تواند بسیار وسوسه‌انگیز باشد!
وقتی به شهر اراک سفر می‌کنید باید بدانید که با رفتن به بازار سرپوشیدۀ اراک که یکی از زیباترین بازار‌های سرپوشیدۀ ایران است، می‌توانید علاوه‌بر لذت‌بردن از فضای بازار، از صنایع دستی اراک و سوغات آن لذت وافر ببرید. شاید اسم معروفترین سوغات اراک نیز به گوشتان خورده باشد و بارها با فکر‌کردن به طعم نان فطیر دلتان ضعف رفته باشد!
اما برای شناختن انواع دیگر سوغات اراک، ما در این مقاله از مجلۀ گردشگری علی‌بابا به کمک شما آمده‌ایم. شاید مقصد سفر بعدی‌تان همین شهر کویری باشد که ممکن است تا آخر مقاله حسابی دهانتان را آب بیندازد!
شکم‌گردی میان سوغات اراک
بیشترین حجم سوغات اراک را خوراکی‌ها و خوردنی‌های خوشمزه و متنوعی تشکیل می‌دهد که از قضا، در سراسر ایران طرفداران جدی و پر‌و‌پا‌قرصی دارد. مثلا امکان ندارد کسی بخواهد از کیفیت و خوشمزگی اناری تعریف کند و نگوید انارش، انار ساوه است! یا هنگام سفر به اراک صف طولانی خرید نان فطیر به تعداد بالا را ندیده باشد!
شاید طعم‌ها و تجربه‌های لذیذ، بیشترین چیزی باشد که باعث می‌شود کسانی که اهل غذا و خوراکی‌های متنوع و خوشمزه و سنتی هستند، حداقل سالی یک بار را به این شهر مرکزی راهی بشوند و علاوه‌بر آن از صنایع دستی اراک نیز دیدن کنند.
از خوراکی‌ها و سوغات خوشمزۀ اراک میتوان به نان فطیر، انار، انگور و کشمش، گردو، جوزغند، لبنیات و گوش فیل و غیره اشاره کرد. اگر که این بهشت شهرهای مرکزی نیست، پس کجا می‌تواند باشد؟
۱- گردو
میان مغز‌های مختلف و خشکبار، گردو از پر‌طرفدار‌ترین آن‌هاست. مصرف گردو و طعم آن را میتوان در انواع غذا‌های ایرانی و وعده‌های غذایی ایرانیان پیدا کرد. غذا‌هایی مثل فسنجان، مرغ ترش، کشک بادمجان و غیره، همچنین صبحانۀ معروف و خوشمزۀ ایرانی یعنی نان و پنیر و گردو از دلایل خواستنی و پر‌طرفدار‌بودن این محصول است.
در بسیاری از باغ‌های روستاهای اطراف اراک، باغ‌های وسیع گردو به چشم می‌خورد و گردوهای اراک، یکی از مرغوب‌ترین انواع گردو در ایران و یکی از مهم‌ترین‌های سوغات اراک است.
۲- انگور و کشمش
از پر‌طرفدار‌ترین‌های سوغات اراک میتوان به انگور و کشمش این شهر نیز اشاره کرد. در اطراف اراک، تاکستان‌های گسترده و زیادی وجود دارد که بیش از ۲۰ درصد نیاز کشور به انگور را تامین می‌کنند. روستای هزاوه در اراک، یکی از مهمترین روستاهای کشور در زمینۀ کاشت و برداشت انگور است.
از انگور فرآورده‌هایی مانند شیرۀ انگور، شربت انگور، سرکۀ انگور، مویز و کشمش و سرکه‌شیره تهیه و در این شهر به فروش می‌رسد.
۳- انار
یکی از اصلی‌ترین محصولات استان مرکزی و سوغات اراک و همچنین شهر ساوه، انار است. انار ساوه بدون شک از مرغوب‌ترین انارهای ایران محسوب می‌شود. فصل برداشت انار از اوایل پاییز تا اواخر فصل پاییز است و همین فراوانی و اهمیت انار در شهر ساوۀ اراک باعث شده است که هر‌ساله در شهر ساوه، جشنوارۀ انار برگزار شود.
۴- نان فطیر
میان نان‌های سنتی ایران، میتوان از نان فطیر نام برد که خوشمزه‌ترین سوغات اراک است. نان فطیر در سفره‌های نوروزی اراک، از قدیم تا به امروز جای مخصوص و ویژه‌ای داشته و همیشه استفاده می‌شده است. نان فطیر اراک بدون هیچ‌گونه خمیرمایه‌ای عمل می‌آید و همچنین به روش سنتی پخته می‌شود.
نان فطیر گونه‌ای از نان شیرمال است که روی آن با زرد‌چوبه و زردۀ تخم مرغ زده می‌شود و در اندازه‌های کوچک، به اندازۀ کف دست، در تنور پخته می‌شود.
۵- جوزغند
از بین سوغات اراک، میتوان از جوزغند نام برد که نوعی شیرینی محلی است. جوزغند شیرینی محلی شهر نراق اراک است که به صورت گسترده در شهرهای دیگر اراک هم پیدا می‌شود. این شیرینی بسیار خوشمزه، پر‌زحمت و سخت تهیه و پخته می‌شود اما کاملا ارزش امتحان کردنش را دارد.
جوزغند از میوه‌ای به نام «آلگ» تهیه می‌شود که هم‌خانوادۀ هلو است و طعمی ملس، ترش و شیرین، دارد. طرز تهیۀ این شیرینی ۱۵ روز زمان می‌برد و به خاطر تمام این پروسۀ پر‌زحمت و نوع میوه‌ای که برای آن استفاده می‌شود، از گران‌ترین شیرینی‌های محلی ایران محسوب می‌شود.
معمولا تهیه و پخت شیرینی جوزغند در اراک، یک کار گروهی بین بانوان نراقی است. برای تهیۀ جوزغند، آلگ را پوست می‌کنند و می‌گذارند تا ۳ روز در پشت بام آفتاب بخورد و خشک شود، سپس به آرامی هستۀ آن را خارج می‌کنند و ۱ روز دیگر می‌گذارند تا در آفتاب بماند. سپس داخل آلگ خشک‌شده را از مغز بادام، شکر، هل، مغز هستۀ زردآلو و خاک قند پر می‌کنند.
بهتر است بدانید این سوغات اراک در فهرست آثار معنوی کشور نیز به ثبت رسیده است.
۶- لبنیات
از انواع خوردنی‌ها و سوغات اراک، انواع لبنیات محلی و خوشمزۀ این شهر سر زبان‌ها است. شهر آشتیان اراک با طبیعت زیبا و بکری که دارد و رونق دامپروری در این منطقه، بهترین لبنیات سنتی اراک را دارد.
علاوه بر شهر آشتیان و لبنیات سنتی اراک، این شهر چند برند مشهور لبنیات در کل کشور را از آن خود کرده است.
۷- گوش فیل
مگر می‌شود ترکیب خوشمزۀ گوش فیل و دوغ به گوش ایرانی‌ها نخورده باشد؟ هر‌چند که این ترکیب محبوب و فوق‌العادۀ اصفهانی‌ها است اما شیرینی گوش فیل اراک که به دلیل نوع پخت و مواد اولیه‌اش بسیار ترد و خوشمزه است در کنار دوغ محلی اراک می‌تواند خوشمزه‌ترین ترکیب عصرانۀ شما باشد. به همین خاطر سوغات اراک را نباید بدون گوش فیل آن فراموش کرد و به پایان برد!
صنایع دستی سوغات اراک
در کنار خوراکی‌ها و خوشمزه‌ترین‌های سوغات اراک، نباید صنایع دستی اراک که گاه حتی شهرتی جهانی دارند را از یاد برد و فراموش کرد. اگر در راستۀ بازار محلی اراک قدم بزنید، به‌راحتی می‌توانید هنرمندان اراکی را ببینید که روی صنایع دستی خود کار می‌کنند و چطور با دقت و ظرافت، هنری که حاصل تلاش شبانه‌روزی انگشتان و چشمان آن‌هاست را خلق می‌کنند.
به‌عنوان مثال قالی اراک از گذشته تا کنون اهمیت و شهرت فراوانی داشته است و پا‌به‌پای قالی کرمان، همیشه رقیب آن در کیفیت عالی و نقش‌و‌نگار محسوب می‌شده است. از دیگر سوغات صنایع دستی اراک میتوان به گلیم، فرش، تراش سنگ‌های قدیمی، انواع ظروف مسی و گیوه و غیره اشاره کرد.
۱- فرش ساروق، محبوبیت جهانی قالی اراک
فرش ساروق، یکی از محبوب‌ترین‌های سوغات اراک است که آوازۀ بلندی در سراسر ایران دارد. اما چرا به آن فرش ساروق می‌گویند؟ ساروق روستایی در ۵۰ کیلومتری اراک است که در جهان به فرش‌های دستبافت معروف است.
فرش‌های اراک به سه دستۀ کلی محال، مشک‌آباد و ساروق تقسیم می‌شود که همۀ آن‌ها در زیر‌مجموعۀ نام کلی «فرش ساروق» قرار می‌گیرد. نوع بافت منحصر‌به‌فرد فرش ساروق و نقش‌و‌نگار آن از دلایل شهرت جهانی آن میان صنایع دستی اراک است.
۲- گیوه
تاریخ هنر گیوه‌دوزی اراک به عصر قاجار می‌رسد و امروزه نیز گیوه‌دوزان ماهر و هنرمند بسیاری در شهرهای اراک مشغول به کار هستند. به‌خصوص در سال‌های اخیر، گیوه طرفداران بسیاری از سراسر ایران و حتی جهان پیدا کرده است که این نشان از کیفیت و مقبولیت این نوع از صنایع دستی اراک دارد.
گیوه سنجان، معروفترین گیوۀ اراک است. سنجان روستایی در دامنۀ کوه قصبه است که در آن‌جا باغ‌های گردوی بسیاری نیز وجود دارد. گیوه تنها یک کفش سنتی محلی نیست، بلکه کفش یا پاپوش اصیل ایرانی است که در فصول گرم سال پا را خنک نگه داشته و در فصول سرد نیز پا را گرم نگه می‌دارد. همچنین مدل بافت و ساخت گیوه به طوری است که پای چپ و راست ندارد و به دلیل جنس الیاف آن باعث می‌شود پاها در آن عرق نکنند.
از گردو تا گیوه در اراک
میان شهرهای مرکزی ایران، شهر اراک یکی از مقاصد گردشگری و صنعتی ایران است که به دلیل تنوع محصولات این شهر و صنایع دستی معروف آن، انواع و اقسام سوغاتی‌ها و خوراکی‌ها را میتوان در آن پیدا کرد و از آن‌ها لذت برد.
از فرش ساروق گرفته که هر گره‌اش با دستان زحمت‌کش و هنرمند مردان و زنان بافته شده و باغ‌های گردو، انگور و انار و شیرینی‌های خوشمزه و خاص این شهر گرفته تا گیوه‌هایی که می‌توانند همیشه همراه و مواظب پاهای شما در روزهای گرم سال باشند. سوغات اراک بسیار است، فقط کافی است وقتی به این شهر سفر می‌کنید ببینید دلتان چه شما را به کجا می‌برد!
من اراکی هستم و نان فطیر واژه غلطی هست بهتره بزنید فتیر
سلام زهرا عزیز 🙂
طبق نوشتار لغت‌نامه دهخدا، فطیر واژه درستی هست.
سپاس از نکته‌سنجی شما