در قلب سرزمین گرم و اسرارآمیز شوش، کاخ آپادانا با شکوه و عظمت خود، گویی شاهد زنده‌ای از دل تاریخ است که در میان تپه‌های کهن و دشت‌های پهناور سر برافراشته. این کاخ فقط یک بنای تاریخی نیست، بلکه نشانی است از خلاقیت و هنر معماران هخامنشی که بر خرابه‌های ایلامی و در دل فرهنگی پیچیده و رنگارنگ، این اثر بی‌نظیر را ساختند.
در ویرانه‌های این کاخ، می‌توان نجوای قرن‌های گذشته را شنید و جلال و جبروت هخامنشی را حس کرد. کاخ آپادانا، از جاهای دیدنی شوش، از دوران باشکوه داریوش بزرگ به جا مانده، زمانی که شکوه ایران زمین بر بسیاری از سرزمین‌های آن روزگار سایه انداخته بود.
در ادامه این مطلب از مجله گردشگری علی بابا به معرفی کاخ آپادانا که از جاهای دیدنی خوزستان است، می‌پردازیم.
کاخ آپادانا کجاست؟
قدمت کاخ آپادانا شوش به چه زمانی برمیگردد؟
برای بازدید از کاخ آپادانا باید ورودی پرداخت کرد؟
بهترین زمان برای بازدید از کاخ آپادانا چه زمانی است؟
معرفی کاخ آپادانا
کاخ آپادانا از باشکوه‌ترین یادگاران دوران هخامنشی است که جلوه‌ای از تاریخ و معماری ایران باستان را به نمایش می‌گذارد. این کاخ که توسط داریوش بزرگ بر ویرانه‌های ایلامی بنا شده، در گذشته مرکز قدرت و آیین‌های رسمی هخامنشیان بود. آپادانا با دیوارهای خشتی، ستونهای سنگی و آجرهای لعاب‌دار تزیین‌شده خود، نمادی از هنر و فناوری دوره خود محسوب می‌شد.
عکس از: سایت Google maps
با گذشت زمان و وقوع حوادث گوناگون، کاخ آپادانا آسیب‌های فراوانی دید و بسیاری از بخش‌های آن به دست مهاجمان تخریب شد، اما همچنان بخش‌های باقی‌مانده آن، قدرت و عظمت این بنای باستانی را نشان می‌دهد. محوطه باستانی شوش از سال ۲۰۱۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
کاخ آپادانا کجاست؟
کاخ آپادانا در دل شهر باستانی شوش و در حوالی بلوار امام خمینی قرار دارد. این شهر که یکی از قدیمی‌ترین نقاط سکونتگاه بشر در ایران به شمار می‌رود، در استان خوزستان و در فاصله کوتاهی از شهر اندیمشک جای گرفته است.
لوکیشن کاخ آپادانا روی گوگل مپ
عکس از: سایت Wikipedia
مسیر دسترسی به کاخ آپادانا
اگر قصد بازدید از کاخ آپادانا را دارید، از شهرهای اطراف مانند دزفول و اندیمشک می‌توانید به راحتی به شوش دسترسی پیدا کنید. پس از ورود به شهر شوش، مسیر بلوار امام خمینی را در پیش بگیرید و با ادامه مسیر به میدان معلم خواهید رسید.
عکس از: سایت Google maps
در نزدیکی محل ورودی کاخ آپادانا شوش، مجموعه سالن ورزشی شهید بهشتی قرار دارد. از آنجا تابلوهای راهنما، مسیر را به سمت کاخ آپادانا و مجموعه باستانی شوش به شما نشان می‌دهند.
فاصله اندیمشک تا کاخ آپادانا
از اندیمشک تا کاخ آپادانا حدود ۴۱ کیلومتر فاصله دارد که با ماشین شخصی می‌توان آن را در حدود ۴۰ دقیقه طی کرد. وارد بزرگراه اندیمشک – شوش شوید و تا رسیدن به شهر شوش مسیر خود را ادامه دهید. سپس با رسیدن به بلوار امام خمینی به سمت راست بپیچید و مسیر خود را تا رسیدن به کاخ آپادانا ادامه دهید.
عکس از: سایت Google maps
فاصله تهران تا کاخ آپادانا
برای رسیدن به استان خوزستان و شهر شوش از تهران، باید وارد بزرگراه تهران – ساوه شوید. سپس از کنار شهرهای ساوه، اراک، خرم‌آباد و اندیمشک عبور می‌کنید تا به شهر شوش و در نهایت کاخ آپادانا برسید. فاصله تهران تا کاخ آپادانا حدود ۶۷۹ کیلومتر است که با ماشین شخصی می‌توان آن را در حدود ۷ ساعت و ۴۴ دقیقه طی کرد.
فاصله اهواز تا کاخ آپادانا
اگر مسیر شما از مرکز استان خوزستان شروع می‌شود، از طریق بلوار قدس وارد جاده اهواز – شوش شوید. سپس مسیر خود را ادامه دهید تا به شوش و بلوار امام خمینی برسید. فاصله اهواز تا کاخ آپادانا در شوش حدود ۱۱۸ کیلومتر است که می‌توان آن را در حدود ۱ ساعت و ۳۵ دقیقه با ماشین شخصی طی کرد.
عکس از: سایت Google maps
بهترین زمان بازدید از کاخ آپادانا
بهترین زمان برای بازدید از کاخ آپادانا در شوش، ماه‌های خنک‌تر سال، به‌ویژه فصل زمستان و اواخر پاییز است. گرمای شدید تابستان شوش، که گاه تا بالای ۵۰ درجه می‌رسد، بازدید را در این فصل دشوار می‌کند و بازدیدکنندگان معمولا از ماه‌های سردتر استقبال بیشتری می‌کنند.
عکس از: سایت Google maps
همراه داشتن آب آشامیدنی، کلاه و عینک آفتابی نیز به خصوص در فضای باز این محوطه تاریخی توصیه می‌شود.
تاریخچه کاخ آپادانا
کاخ آپادانا در شهر باستانی شوش، با قدمتی از دوران هخامنشیان، به دستور داریوش بزرگ و در حدود سال‌های ۵۱۵ تا ۵۲۱ پیش از میلاد بنا شد. این کاخ باشکوه که بر فراز بقایای تمدن ایلامی ساخته شده، نمادی از معماری و عظمت دوره هخامنشی است.
عکس از: سایت Google maps
در ساخت این کاخ، از دیوارهای خشتی با نمای آجری و ستونهای سنگی استفاده شده که استحکام و دوام آن را تضمین می‌کرد. فضای داخلی کاخ، با آجرهای لعاب‌دار و نقوش سربازان جاویدان، شیرهای بالدار و گل نیلوفر آبی تزیین شده بود؛ نمادهایی از اقتدار، فرهنگ و زیبایی‌شناسی شاهنشاهی هخامنشی.
عکس از: سایت Google maps
پس از دوران داریوش، کاخ آپادانا در شوش تحت سلطنت اردشیر اول دچار آتش‌سوزی گسترده‌ای شد که بخشهایی از سازه را تخریب کرد. اما در زمان اردشیر دوم، مرمت و بازسازی عظیمی صورت گرفت و آپادانا بار دیگر با شکوه پیشین خود نمایان شد.
عکس از: سایت Google maps
اما سرنوشت تلخی در انتظار کاخ بود؛ با ورود اسکندر مقدونی به سرزمین‌های هخامنشی و حمله به شوش، آپادانا به ویرانه‌ای تبدیل شد. این اتفاق پایان دوره‌ای از تاریخ بود که در آن هنر و معماری ایران باستان به اوج خود رسیده بود.
عکس از: سایت Google maps
پس از سقوط امپراتوری هخامنشی، کاخ آپادانا بارها و بارها دچار دست‌اندازی و تخریب شد. از دوره پارت‌ها تا دوران اسلامی، بنا و ستونهای آپادانا به‌تدریج از بین رفتند و برخی از مصالح آن در ساخت‌وسازهای دیگر استفاده شد. شهر شوش نیز که پس از ویرانی آپادانا همچنان به عنوان مرکز تجاری و اداری منطقه نقش داشت، تا قرن سیزدهم میلادی به حیات خود ادامه داد و بعدها در آرامش به خواب رفت.
عکس از: سایت Google maps
از قرن نوزدهم میلادی، کاخ آپادانا شوش موردتوجه کاوشگران اروپایی قرار گرفت. اولین کاوش‌ها توسط هیاتی انگلیسی آغاز شد و بعدها با تحقیقات مداوم باستان‌شناسان فرانسوی به رهبری مارسل دیولافوا و گیرشمن، بخش‌های زیادی از این بنای باشکوه و ستونهای سنگی آن کشف شد.
عکس از: سایت Google maps
امروزه با اینکه این بنا موردغفلت قرار گرفته و آن‌طور که باید به آن توجه نمی‌شود، همچنان یادآور قدرت و تمدن درخشان هخامنشیان است و به عنوان میراثی گرانبها از تاریخ ایران باستان به شمار می‌آید.
علت نامگذاری کاخ آپادانا
کاخ آپادانا نام خود را از ساختار و سبک معماری ویژه‌ای گرفته که در دوران هخامنشیان رایج بود. واژه «آپادانا» به نوعی تالار ستون‌دار اشاره دارد که برای مراسم رسمی و پذیرایی شاهانه به کار می‌رفت. با توجه به نقش‌برجسته‌ها و کتیبه‌هایی که در شوش یافت شده، به نظر می‌رسد نام کاخ به‌واسطه همین ساختار و معماری خاص آن انتخاب شده است.
عکس از: سایت Wikipedia
همچنین ریشه واژه آپادانا در زبان فارسی کهن به معنی برتری و بالا بودن است؛ این مفهوم به خوبی بیانگر اهمیت و شکوه این کاخ در زمان خود بوده و نشان‌دهنده جایگاه برجسته‌ای است که این بنا در دل امپراتوری هخامنشیان داشته است.
نقشه و معماری کاخ آپادانا
کاخ آپادانا به دستور داریوش بزرگ بر فراز تپه‌ای بنا شد که در دوران ایلامیان محل یک گورستان بزرگ بود. از همان ابتدا، طراحان با تراشیدن لایه‌های اضافی تپه و افزودن دیوارهای آجری، سکویی عظیم به وسعت ۲۵۰ در ۱۵۰ متر فراهم کردند تا بتوانند ساختمانی باشکوه و پایدار بر روی آن بسازند.
عکس از: سایت taramid
این سکوی مصنوعی، که شالوده آن تا عمق ۹ متر با توده‌ای از شن و ماسه پر شده، با ابعاد قابل مقایسه با سکوی تخت جمشید، بر تمام کاخ سایه‌ای از شکوه و عظمت می‌اندازد. فضای داخلی کاخ شامل چندین حیاط، ایوان‌های ستون‌دار و اتاق‌هاست که همگی حول یک محور شرقی – غربی طراحی شده‌اند.
عکس از: سایت Wikipedia
سه ایوان با ستونهای گاوسر در جبهه‌های شمالی، شرقی و غربی قرار گرفته و تالار اصلی که با ۳۶ ستون ۲۰ متری مزین شده بود، در مرکز کاخ قرار داشته است. تزیینات داخلی کاخ با آجری‌های لعاب‌دار و نقش‌هایی از شیر بالدار، گل نیلوفر و سپاه جاویدان، به زیبایی فضای کاخ افزوده‌اند.
عکس از: سایت madresememari
معماری آپادانا به سبک پارسی است که در آن از ستونهای بلند و فاصله‌دار، کف‌سازی مقاوم و آرایش‌های داخلی با کاشی لعاب‌دار استفاده شده است. این سبک، نمادی از معماری ایرانی با تمرکز بر درون‌گرایی و استفاده از مصالح محلی است.
بخش‌های مختلف کاخ آپادانا
کاخ آپادانا با بیش از ۱۱۰ اتاق، ۳ ایوان بزرگ و حیاط‌هایی که نور و تهویه را تامین می‌کردند، به‌گونه‌ای طراحی شده است که علاوه بر تالارها، بخش‌های اداری، مسکونی و پذیرایی را شامل می‌شود. وجود باغ‌های سرسبز در کنار بنا که به «بهشت‌های شوش» معروف بودند، امکان رفت‌وآمد بین بخش‌های مختلف را فراهم می‌کرد.
عکس از: سایت mizanonline
بازدیدکنندگان امروزی تنها با بقایای سنگ‌فرش‌ها و دیوارهای باقی‌مانده کاخ آپادانا روبرو می‌شوند. بخشهایی از کاخ و آثار ارزشمند آن به موزه‌های جهانی منتقل شده‌اند و تنها برخی از زیربناهای تاریخی همچنان در محل باقی مانده است.
حیاط‌ها
حیاط‌های کاخ آپادانا در شوش با دیوارنگاره‌‌‌ها، ستون‌ها و تزیینات خاص خود، با طراحی هنرمندانه‌ای در نقاط مختلف کاخ پراکنده شده بودند. این حیاط‌ها در دو محور شرقی و غربی قرار دارند و توسط راهروهایی به یکدیگر متصل می‌شوند.
عکس از: سایت Google maps
حیاط شرقی، با دیوارنگاره‌های سربازان و شیرها، فضایی نظامی و استوار را نمایان می‌کند که احتمالا برای تجمع سربازان و نصب دکل‌های پرچم بوده است. در میانه کاخ، حیاط میناکاری با کف آجرین و ستونهای مرمر، شکوهی شاهانه دارد. سایبان‌های مجلل و کاشی‌های زرنشان این حیاط را به فضایی رویایی برای گذر پادشاه از آفتاب سوزان تبدیل کرده بودند.
عکس از: سایت Google maps
در سمت غرب، حیاط چهلستون با ستونهای بلند و تزیینات باشکوه اختصاص به اقامت شاهنشاه داشته و از بادهای شمال شرقی محافظت می‌شده است. در نزدیکی این فضا، حیاط خزانه قرار دارد که راه‌های ارتباطی به خزانه‌ها و انبارهای کاخ از آنجا آغاز می‌شده و اشیاء گرانبها در آن نگهداری می‌شده‌اند.
عکس از: سایت Wikipedia
حیاط‌های شمالی هم به تهویه و روشنایی اتاق‌ها و قسمت‌های داخلی کمک می‌کردند. قدم زدن در این حیاط‌ها شما را به دل تاریخ و زندگی باشکوه هخامنشی می‌برد.
تالار بار عام
تالار بار عام کاخ آپادانا در شمال کاخ داریوش قرار دارد. این تالار وسیع، با ۳۶ ستون سنگی در شش ردیف شش‌تایی، جایی بوده که نمایندگان ملل مختلف برای دیدار با شاه گرد هم می‌آمدند. ستونهای بلند و مستحکم نمایی باشکوه به این تالار بخشیده بودند. ایوان‌های سه‌گانه شرقی، شمالی و غربی هر کدام دو ستون سنگی داشته‌اند که تعداد کل ستون‌ها را به ۷۲ می‌رساند.
عکس از: سایت Google maps
دروازه‌ها
دروازه شرقی که به نام دروازه ملل نیز شناخته می‌شود، نماد وحدت امپراتوری هخامنشی بوده و مهم‌ترین ورودی کاخ آپادانا به شمار می‌آید. این ورودی که احتمالا در مراسم رسمی و برای استقبال از نمایندگان ملل مختلف استفاده می‌شده، با طراحی خاص و مصالح مستحکم خشتی و سنگی ساخته شده است.
عکس از: سایت Google maps
در فاصله حدود ۸۰ متری کاخ، دروازه تشریفاتی قرار دارد. این دروازه، شامل تالاری مرکزی با چهار ستون مرتفع بوده که ارتفاع آن‌ها تا حدود ۱۲ متر تخمین زده می‌شود. در اطراف تالار، اتاق‌های کوچکی قرار داشته که از طریق درگاه‌ها به آن متصل می‌شدند و کف این بخش‌ها با آجرهای زیبا پوشیده بود.
عکس از: سایت Wikipedia
در سال ۱۹۷۲ میلادی، در سمت راست ورودی این دروازه مجسمه داریوش بزرگ کشف شد؛ اثری بی‌نظیر که اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.
ستون‌ها
ستونهای کاخ آپادانا ارتفاعی نزدیک به ۲۳ متر داشتند. این ستون‌ها از بخش‌های مختلفی ساخته شده بودند؛ پایه‌های مربعی تالار مرکزی و پایه‌های مدور در ایوان‌ها که هر کدام به شکل خاصی تزیین شده بودند. به طور مثال، پایه‌های شمال غربی با گل‌های سدر، پایه‌های شمال شرقی با نقوش بیضی و پایه‌های جنوب شرقی با برگ‌های نخل مزین شده بودند.
عکس از: سایت Wikipedia
در سرستون‌ها، دو گاو نر، پشت به پشت یکدیگر تکیه داده‌اند و الوارهای سقف بر آن‌ها استوار بوده‌اند؛ طرحی که تعادل و استحکام سازه را تقویت می‌کرد. این سرستون‌ها، که در میان آن‌ها نقوشی از گل نیلوفر آبی و پیچک‌ها وجود دارد، به ستون‌ها نمایی از عظمت و هنر تزیینی بخشیده‌اند.
عکس از: سایت Wikipedia
از رنگ‌آمیزی زرد بر روی ستون‌ها نیز برای نمای مرمرین استفاده شده که هنوز در بخشهایی از کاخ قابل مشاهده است. این ستون‌ها بدون ملات و با بست‌های سربی به هم متصل بوده‌اند و از تزلزل آن‌ها جلوگیری می‌کردند، شاهکاری از مهندسی و دقت که امروزه از آن‌ها به عنوان نمادی از معماری هخامنشی یاد می‌شود.
نقش برجسته‌ها
یکی از جلوه‌های هنری در کاخ آپادانا، نقوشی است که به صورت برجسته بر روی آجرهای لعاب‌دار قرار گرفته‌اند و زیبایی بی‌نظیری به دیواره‌های کاخ بخشیده‌اند. این نقوش شامل تصاویری از سربازان هخامنشی، گل نیلوفر آبی (لوتوس) و شیرهای شاخدار هستند؛ عناصری که با آجرهای لعاب‌دار و رنگ‌های سفید، آبی، سبز و زرد تزیین شده‌اند.
عکس از: سایت Google maps
آجرهای لعاب‌دار به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که تداعی‌کننده فرش‌های باشکوه با نگاره‌های متنوع باشند. همچنین، قاب‌های آجری با تصویر شیرهای خرامان در حاشیه‌ها، تداعی‌گر هنر به کار رفته در دروازه ایشتار بابل هستند و تاثیری از فرهنگ و معماری بین‌النهرین را نشان می‌دهند.
کتیبه‌ها
کتیبه‌های کاخ آپادانا شوش، روایتگر بخش مهمی از تاریخ این بنا هستند. یکی از مهم‌ترین این کتیبه‌ها به اردشیر دوم تعلق دارد که به شرح ساخت و مرمت کاخ آپادانا پس از تخریب در زمان پدرش، اردشیر اول، پرداخته است. او در این کتیبه با نام بردن از اهورامزدا، آناهیتا و میترا بر لطف و حمایت الهی در بازسازی این اثر تاریخی تاکید می‌کند.
عکس از: سایت Google maps
از دیگر کتیبه‌های مهم کاخ، می‌توان به کتیبه داریوش اشاره کرد که نشان‌دهنده ساخت اولیه کاخ به دستور وی و با ستونهای چوبی بوده است.
عکس از: سایت Google maps
همچنین شواهدی از کتیبه‌های پراکنده‌ای به جا مانده است که توسط تیم باستان‌شناسی فرانسه در سال ۱۹۵۸ در کاوش‌های انجام شده در شمال شرقی کاخ کشف شد. این کتیبه‌ها شامل اطلاعات ارزشمندی درباره بخش‌های مختلف کاخ، تغییرات و بازسازی‌هایی است که در طول تاریخ انجام شده‌اند. امروزه یکی از این کتیبه‌های برجسته در موزه لوور فرانسه نگهداری می‌شود.
امکانات رفاهی کاخ آپادانا
در مجموعه کاخ آپادانا امکانات محدودی همچون پارکینگ عمومی و سرویس بهداشتی فراهم شده است. همچنین تعدادی فروشگاه کوچک و سوپرمارکت برای خریدهای ضروری و رستوران‌هایی در نزدیکی محوطه وجود دارد که بازدیدکنندگان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
عکس از: سایت Wikipedia
جاهای دیدنی نزدیک به کاخ آپادانا
زیگورات چغازنبیل
در فاصله حدود ۴۳ کیلومتری کاخ آپادانا، زیگورات چغازنبیل، یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین زیگورات‌های ایران قرار گرفته است. این معبد عظیم که متعلق به تمدن ایلامی است، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
عکس از: سایت Google maps
زیگورات چغازنبیل در حدود ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد ساخته شده، نمونه‌ای ارزشمند از معابد باستانی با ساختار پلکانی است. این بنا از گل فشرده‌شده ساخته شده و شامل بقایای مخازن آب و ورودی‌هایی است که در زمان خود نقش حیاتی در مناسک و آیین‌های مذهبی ایفا می‌کرده است.
ایوان کرخه
در ۲۰ کیلومتری شهر شوش و در کنار رود کرخه، سازه‌ای مربوط به دوران ساسانی قرار گرفته است. اهمیت این بنا از این لحاظ است که به عنوان جانشینی برای شهر شوش در نظر گرفته شده بود. چشم‌انداز طبیعی این محل و وجود رودخانه، تجربه‌ای متفاوت برای علاقه‌مندان به طبیعت و تاریخ به همراه دارد.
عکس از: سایت Chtn
موزه شوش
در فاصله ۷۵۰ متری از کاخ آپادانا، موزه شوش قرار گرفته که آثاری از دوران‌های مختلف تاریخی را به نمایش گذاشته است. این موزه، در فضایی با چند سالن، مجموعه‌ای غنی از اشیاء به‌جامانده از تمدن‌های ایلامی، هخامنشی و اسلامی را شامل می‌شود و به نوعی دریچه‌ای است به فرهنگ و تاریخ غنی شوش.
عکس از: سایت Google maps
مسجد شوش
این مسجد قدیمی که در فاصله ۱.۶ کیلومتری از کاخ آپادانا واقع شده، به عنوان اولین مسجد شناخته شده در ایران پس از اسلام شناخته می‌شود. مسجد شوش یکی از مساجد ستون‌داری است که معماری آن الهام گرفته از شیوه‌های ساخت معابد پیش از اسلام است.
مقبره دانیال نبی
در فاصله ۱.۱ کیلومتری از کاخ آپادانا و در حاشیه رود شاوور، آرامگاه دانیال نبی، پیامبر مقدس یهودیان، مسلمانان و مسیحیان قرار دارد. بنای مقبره با گنبدی ۲۰ متری و دوپوسته، نمونه‌ای از هنر معماری دوره سلجوقی است.
عکس از: سایت Google maps
توصیه‌هایی برای بازدید از کاخ آپادانا
- بهتر است بازدید را در ساعات اولیه صبح یا اواخر عصر انجام دهید تا از گرمای شدید ظهرهنگام شوش در امان بمانید و نور مناسب‌تری برای عکاسی داشته باشید.
- همراه داشتن آب آشامیدنی، کلاه آفتاب‌گیر و کرم ضدآفتاب برای جلوگیری از آفتاب سوختگی و رفع تشنگی در هوای گرم شوش ضروری است.
- قبل از بازدید یا در همان محل، درباره تاریخچه و اهمیت کاخ آپادانا در شوش اطلاعاتی کسب کنید. این امر باعث می‌شود دیدگاهی بهتر و دقیق‌تر از ارزش‌های تاریخی و معماری بنا داشته باشید. همچنین همراهی با یک راهنمای محلی مجرب می‌تواند جزییات و داستان‌های جذابی درباره بنا و تاریخ آن به شما ارائه دهد و تجربه بازدید دلنشین‌تری برای شما رقم بزند.
- در هنگام بازدید از لمس آثار و دیوارهای کاخ پرهیز کنید تا از وارد شدن آسیب به این بنای باستانی جلوگیری شود.
برخی از این آثار ارزشمند به موزه های خارجی منتقل شده یعنی چی؟ چرا نمیگید دزدیده شده حالا یا توسط خائیان داخلی یا سارقان چشم آبی متمدن!
همون بهتر که تو موزه خارج نگه داری بشه ، بمونه ایران که ملت بزنن تخریب کنن؟ مگه نمیبینی ملت میرن میشکونن و نقاشی میکشن !!زباله میریزن !