جشن‌ها و آیینهای سنتی، اعتقادات ریشه‌داری هستند که از پیشینیان برای ما به‌یادگار مانده‌اند. این آیین‌ها نشان‌دهنده پیشینه تاریخی و هویت فرهنگی اقوام مختلف هستند. جشن باستانی نوروزبل طبق تقویم گیلانی، جشن آغاز سال گالشی و دیلمی است که در فهرست آثار ملی با شماره ۱۳۷۱ ثبت شده است.
جشن سال نوی گیلانیان، کهن‌ترین سال‌شمار ایرانی محسوب می‌شود و ریشه در فرهنگ، سنت و باور کهن مردم این خطه دارد. اگر به جشن‌های بومی اقوام علاقه‌مند هستید، برای آشنایی بیشتر با نوروزبل گیلانی، با مجله گردشگری علی‌بابا همراه باشید.
کلمه «نوروزبل» یعنی چه؟
قدمت جشن نوروزبل از چه زمانی است؟
آیینهای جشن نوروزبل چیست؟
نگاهی به تاریخچه نوروزبل
نوروزبَل از ترکیب دو واژه «نوروز» و «بل» ساخته شده است. نوروز به معنای آغاز سال نو و بل به معنای شعله آتش است. بعضی قدمت جشن نوروزبل را به اسطوره فریدون و ضحاک مرتبط میدانند و بعضی دیگر این جشن را، جشن برداشت محصول و زمان پرداخت خراج به حکومت (آیین خراجی) مینامند.
آیین خراجی در گذشته به این مفهوم بود که گالشان، گندم خود را درو کرده، محصولات خود را به بازار برده و از دام‌های خود محصولات لبنی را به دست آورده‌اند. حال با توانایی پرداخت باج و خراج از طریق فروش محصول، به زندگی خود سامان داده‌اند.
عکس از: سایت Alibaba
از همین رو سال نوی خود را هم در این زمان برگزار می‌کردند. بنابراین این مبدا، بر پایه مناسبات تولید و نوع معیشت مردم این خطه، شکل گرفته است.
سابقه جشن نوروزبل در گیلان به صدها سال پیش برمی‌گردد و زمان برگزاری آن، در نیمه اَمرداد (۱۳ الی۱۷ اَمرداد) است. نوروزبل در عصر آخرین شب سال از تقویم دیلمی، یعنی آخرین روز «اسپندارما» و شب اولین روز سال یعنی «نوروز‌ما» برگزار می‌شود.
ماه‌‌های سال دیلمی: «نوروز‌ما»، «کورچ‌ما»، «اریه‌ما»، «تیرما»، «موردال‌ما»، «شریرما»، «امیرما»، «آول‌ما»، «سیا‌ما»، «دیا‌ما»، «ورفنه‌ما» و «اسپندارما» نام دارند.
عکس از: سایت Alibaba
آیینهای جشن نوروزبل
«نوروزبل» مثل نوروز ایرانیان، با خانه‌تکانی، پخت شیرینی، دید و بازدید، دیده‌بوسی و شور و شادی همراه است. تمیز کردن خانه‌ها، پوشیدن لباس‌های نو، پخت انواع نان‌های محلی و شیرینی‌های سنتی و دیدار و احترام بزرگان قوم از رسوم قدیمی این جشن است که تقریبا تا امروز ادامه دارد.
عکس از: سایت Alibaba
جشن نوروزبل یا آغاز سال نوی دیلمی، چند سالی است به شکل نمادین در کوه‌های دیلمان و املش با حضور وسیعی از گیلانیان و گردشگران برپا می‌شود. این جشن از سال ۱۳۸۵ تا به امروز، در ارتفاعات دیلمان و یا املش، در قالب جشنی بزرگ، هرساله پررونق‌تر از سال پیش برگزار می‌شود.
عکس از: سایت Alibaba
در این روز، گیلانیان از سرتاسر استان و حتی از شهرهای دیگر و گاه از کشورهای دیگر همراه گردشگرانِ علاقه‌مند به جشن‌های آیینی، در مکان جشن، دور هم جمع می‌شوند تا سال نوی گیلانی را با شادی و شگون جشن بگیرند. جشن نوروزبل، معمولا در منطقه‌ای وسیع و مرتفع برگزار می‌شود.
عکس از: سایت Alibaba
روستای برگزارکننده جشن نوروزبل از چند روز قبل از اجرای مراسم، لبریز از شادی، شور و هیجان است. مردم روستا در تب‌وتاب برگزاری جشن سال نو، خود را برای ورود گردشگران و مراسم نوروزبل آماده میکنند.
بسیاری از شرکتکنندگان این آیین، چند روز قبل از جشن به آن‌جا می‌آیند و در خانه‌های بومی روستا، اقامت میکنند تا ضمن لذت از فضای طبیعی و بکر و خنکای ییلاق، در جشن سال نوی گیلانی‌ها هم حضور داشته باشند.
در روز جشن، زنان و دختران با لباس‌های محلیِ زیبا و رنگارنگ در غرفه‌ها، به فروش خوراکی‌های محلی، صنایع‌دستی و بافته‌های پشمی و مانند آن مشغول هستند و با روی خوش به گردشگران خوش‌آمد گفته و شیرینی و شکلات تعارف میکنند.
عکس از: سایت Alibaba
نوای ساز و نقاره نوازندگان محلی، صدای خوش خوانندگان گیلانی با عطر نان‌ها و شیرینی‌های سنتی در همهمه شادی و خنده گیلانیان و گردشگران، موجی از شور و هیجان سال نو را به هر گردشگری هدیه می‌دهد.
برنامههای جشن نوروزبل پر از رنگ، عطر و صداهای دلنشین است. کنسرتهای موسیقی سنتی، آوازخوانی شبانی، نمایشهای آیینی جدال نور و ظلمت، رقصهای بومی و همچنین بازیها و آیینهای سنتی گیلان مثل: لافندبازی (طناببازی)، عروسگولی، کشتی گیلهمردی و مانند آن میان شور تشویقِ شرکتکنندگان، این جشن را لبریز از شادمانی و تازگی میکند.
عکس از: سایت Alibaba
آتش فروزان نوروزبل
در آغازین ساعات شب، همه شرکتکنندگان جشن، دور آتش نوروزی گرد می‌آیند، تا پیوند خود را با طبیعت محکم کنند. گیلک‌ها بر این باور هستند که آتش، کاهش‌دهنده سوز برف و سرماست.
بنابراین هنگام غروب خورشید، هیزم‌های آغشته به نفت را شعله‌‌ور میکنند و دورتادور آتش با آواز و شادی به پیشواز سال نو می‌روند، با هم روبوسی کرده و سال نو را شادباش می‌گویند.
در گذشته، روشن کردن آتش توسط سَرگالش (بزرگ قوم)، در مرتفع‌ترین قله کوه، برای اعلام سال جدید انجام می‌گرفت تا آغاز فصل کوچ و هدایت دام‌ها به پایین کوه را به دامداران اطلاع دهد.
عکس از: سایت Alibaba
براساس رسم سابق، شرکتکنندگان جشن، بر فراز بلندترین نقطه رفته و کوپه‌های آتش را (به تعداد فرد: یک، سه، پنج، هفت) برپا میکنند. در این جشن، چند مرد با کلاه و شولای گالشی (لباس بومی کوه‌نشینان گیلان) اطراف آتش می‌چرخند و با نوازنده‌های محلی و مردم سرود سال نو را در ستایش آتش و طلب خیر، نیکی و برکت به صورت جمعی می‌خوانند:
گروم گروم گروم بل (آتشی که با هیبت می‌سوزی)/ نوروز ما و نوروز بل (ماه نوروز و شعله‌ی بلند آتش)
نو سال ببی، سال سو (ای سال نو، روشنایی باشی)/ نو بدی خونه واشو (فراوانی ببخشی به خانه‌هایمان)
نوزا و بود و وابو (مانند گیاهان نورسته نعمت ببخشی)/ امئه روزی‌ئره واشو (برای رزق و روزی ما بارآور شوی)
عکس از: سایت Alibaba
مردم کوهستان بر این اعتقاد هستند که اگر دود آتش جشن نوروزبل به طرف کوهستان‌های جنوب (ییلاق) برود، زمستان خوبی در جلگه (قشلاق) خواهند داشت و اگر به طرف جلگه متمایل شود، زمستانی سخت و پربرفی در انتظارشان است.
از آن‌جا که آتش جزو عناصر چهارگانه طبیعت و عنصری مقدس است، گالشان، لباس‌های کهنه خود را به نیت پاکی و طلب خیر و نیکی در آتش می سوزانند و خود را برای سالی جدید و پربرکت آماده میکنند.
عکس از: سایت Alibaba
در پایان مراسم جشن نوروزبل و پس از مراسم آتش‌افروزی، مردم با دست‌های پُر، عکس‌های خاطره‌انگیز و دلی مالامال از شادیِ آغاز سال نوی گیلانی، به شهر خود باز می‌گردند. نوروزبَل ۱۵۹۳ دیلمی مبارک.
آیا تا به حال تجربه حضور در جشن نوروزبل را در گیلان داشته‌اید؟ تجربیات و حس و حال حضورتان را در این جشن در بخش دیدگاه‌های این مقاله با ما به اشتراک بگذارید.
سالها بود اجازه برگزاری نداشت و با تلاش جوانان بومی گیلان دوباره این سنت زنده شد . از اولینش که دوباره برگزار شد رو شرکت کردم و به همه پیشنهاد میکنم که شرکت کنن تا این سنت زیبا زنده بمونه و بزرگتر بشه . شادی در هر حالی خوبه . البته چند ساله که به دلیل قرار گرفتن در ماه محرم برگزار نمیشه به احترام دیندارها سعی کردیم اعتقادات مردم رو رعایت کنیم . در مورد جشن گل دهی سوسن چلچراغ هم حتما اطلاع رسانی کنید و درش شرکت کنید خیلی جشن جالبیه . این گل هیچ جای دنیا وجود نداره بجز یه روستا توی رودبار