عوارض جسمانیِ سفر با هواپیما؛ پرواز با آدامس و آب‌نبات

هنگام سفر با هواپیما شرایط محیطی درون کابین با شرایط زیستی روی زمین متفاوت است. همین تفاوت شرایط محیط می‌تواند موجب بروز اختلالاتی در بدن مسافران بشود. راهکارهایی برای پیشگیری و جبران این اختلالات وجود دارند که در ادامه بررسی‌شان خواهیم کرد اما به‌طور کلی بدانید: هوای داخل کابین هواپیما خشک است و مقدار رطوبت در آن کم است، بنابراین دهان، گلو، چشم و پوست‌تان نیاز بیشتری به آب دارد، پس در هر یک‌ساعت پرواز یک لیوان آب یا آب‌میوه بنوشید.

در ارتفاع بالا بیشتر در معرض اشعه‌ی کیهانی قرار دارید، پس اگر زیاد به سفر هوایی می‌روید، لباسی بپوشید که تمامی سطح پوست‌تان را بپوشاند. اما به غیر ازا ین توصیه‌های کلی، تا به حال چندبار برایتان پیش آمده که هنگام مسافرت با هواپیما گوش‌تان درد بگیرد یا مثلا بعد از صعود و فرود حالت تهوع داشته باشید؟ این‌طور مواقع برای بهبود حال‌تان چه‌کاری انجام داده‌اید؟ سفر با هواپیما هم مانند باقی وسایل نقلیه می‌تواند روی جسم انسان تاثیرگذار باشد. در این نوشته عوارضی را که حین یا بعد از پرواز در بدن آشکار می‌شوند، بررسی می‌کنیم و برای پیش‌گیری یا رفع آن‌ها راه‌کارهایی در نظر می‌گیریم. البته تمام این نشانه‌ها در بدن یک نفر ظهور نمی‌کنند، بلکه بسته به نیروی جسمانی یا سن‌وسال و شرایط فیزیکی بدن، یک یا بعضی‌شان در افراد مختلف  بروز پیدا می‌کند. در بسیاری مواقع هم ممکن است هیچ‌کدام بروز پیدا نکنند یا بسیار خفیف باشند.

ترومبوز وریدی عمیقی: در پروازهای طولانی به دلیل این‌که بدن فعالیت فیزیکی ندارد، در پاها لخته‌ی خون به‌وجود می‌آید. کاهش جریان خون، تغییر در غلظت خون و تغییرات غیرطبیعی دیواره‌ی عروق می‌توانند موجب تشدید این عارضه شوند. در این عارضه، ساق یا ران پا قرمز و حساس می‌شود و درنهایت این عارضه باعث ایجاد گُرگرفتگی و افزایش ضربان قلب می‌شود. زنان باردار بیشتر به این عارضه دچار می‌شوند. برای پیشگیری در طول پرواز به‌ویژه پروازهای طولانی از روی صندلی بلند شوید و در طول راهرو کمی حرکت کنید، اگر برایتان ممکن نیست که از جایتان بلند شوید و در راهرو قدم بزنید، هر از گاهی دست‌وپایتان را تکان بدهید تا گردش خون در رگ‌هایتان بیشتر شود.

اختلال در گوش: این عارضه شایع‌ترین اختلال جسمانی حین پرواز است. این اختلال معمولا ساده و موقتی است و موجب گرفتگی و درد گوش می‌شود. هنگام پرواز، به‌ویژه وقتِ صعود و فرود هواپیما، اختلاف فشار هوا روی گوش میانی تاثیر می‌گذارد و باعث گوش‌درد می‌شود. مثلا در پروازهایی که نزدیک‌مان کودکی نشسته باشد این گوش‌درد باعث بی‌قراری و گریه‌ی کودکان و نوزادان می‌شود. برای پیش‌گیری، وقتِ بلند شدن یا نشستن هواپیما آب‌نبات بمکید، آدامس بجوید یا خمیازه بکشید. این کارها باعث درگیر شدن عضلات بلع و درنتیجه اختلال کمتر در عملکرد گوش میانی می‌شوند.

اگر این راهکارها فایده نداشت، بعد از ابتلا به گوش‌درد یا گرفتگی گوش این کار را انجام دهید: سوراخ بینی‌تان را با دست بگیرید و با دهان‌تان نفس عمیقی بکشید و هوا را درون سینه حبس کنید. بعد دهان‌تان را ببندید و با کمک عضلات دهانی طوری هوا را از بینی خود خارج کنید که به انگشتان‌تان که با آن‌ها بینی‌تان را نگه‌داشته‌اید، فشار وارد شود. اگر یک صدای تق کوچک شنیدید یعنی عملیات موفقیت‌آمیز بوده! چندبار این کار را تکرار کنید و از فشار زیاد وارد کردن به بینی پرهیز کنید. نوزادان و کودکان نمی‌توانند از این راهکار استفاده کنند، بنابراین هنگام صعود و فرود، نوزادان و کودکان را بیدار نگه‌دارید و دادن آب‌نبات به کودکان و مکیدن پستانک توسط نوزادان می‌تواند مانع از بروز گوش‌درد شود.

جت لگ (Jet Lag): جت‌لَگ به معنی سردرگمی زمانی است. هنگامی که به جایی سفر می‌کنید که با مبداء سفرتان اختلاف زمانی زیادی داشته باشد، ساعت خواب و بیداری‌تان به‌هم می‌ریزد و باعث بروز نشانه‌هایی مانند خستگی، سردرد، تحریک‌پذیری، ناراحتی معده، اسهال، اختلال در خواب و کاهش فعالیت‌های فیزیکی و مغزی می‌شود. تاثیر سردرگمی زمانی روی آدم‌های مختلف متفاوت است اما اگر در یک پرواز دو منطقه‌ی زمانی را پشت‌سر بگذاریم، این عارضه شدیدتر می‌شود. مثلا شما به شهری سفر می‌کنید که با محل زندگی شما شش یا هفت ساعت اختلاف زمانی دارد، تا بیایید عادت بیداریِ نزدیک سحر را از سرتان بیندازید، حسابی کلافه خواهید شد.

یکی از راهکارهای رفع این عارضه این است که شب قبل از سفر خوب بخوابید. داخل هواپیما هم بخوابید. در کل، بعد از رد شدن از گیت خروجی و کنترل گذرنامه، هرجا وقت گیر آوردید سعی کنید چرتی بزنید. بعد از رسیدن به مقصد مبداء سفرتان را فراموش کنید و تلاش کنید خودتان را با ساعت مقصد سازگار کنید. اگر پروازتان طوری است که در طی روز به مقصد می‌رسید، اصلا در طول روز نخوابید، بروید گشت‌وگذار کنید یا به جلسات کاری‌تان برسید، درعوض شب که شد، آن‌قدر خسته شده‌اید که تخت بگیرید بخوابید.

مشکلات تنفسی: به دلیل این‌که فشار کابین در حین پرواز کمتر از فشار اتمسفر است، مسافر اکسیژن کمتری دریافت می‌کند. این کاهش دریافت اکسیژن باعث ایجاد اختلالات تنفسی می‌شود که شایع‌ترین آن‌ها هیپوکسمی است. بیمارانی که دچار اختلال عملکرد ریه باشند، بیشتر در معرض خطرند و علائم شدیدتری نشان می‌دهند. برای پیشگیری از این اختلال، دریچه‌های هوای بالای سرتان را باز بگذارید و نفس عمیق بکشید. لباس تنگ نپوشید. اگر بیماری تنفسی دارید، حتما با خودتان تجهیزات لازم را همراه ببرید و قبل از پرواز شرکت هواپیمایی را باخبر کنید.

اختلال حرکت: این عارضه وقتی رخ می‌دهد که هواپیما خیلی سریع حرکت کند یا تکان‌های شدید داشته باشد که باز هم باعث اختلال عملکرد گوش میانی می‌شود. گوش میانی در سیستم حرکتی بدن و جهت‌یابی بسیار موثر است و بر اثر بروز این اختلال، نشانه‌هایی مانند ترشح بزاق، سرگیجه، تهوع و تعریق بروز پیدا می‌کنند. برای پیش‌گیری از اختلال حرکت، هنگام پرواز میان‌وعده‌ی سبک بخورید و به پشتی صندلی تکیه بدهید. از خواندن کتاب و مجله حین پرواز خوددرای کنید و صندلی‌تان را نسبت به بال هواپیما دور انتخاب کنید. اگر سابقه‌ی بروز این اختلال را در پروازهای قبلی خود دارید، قبل از سفر با پزشک مشورت کنید و داروی مناسب بگیرید.