قلعه ضحاک هشترود جایی است که افسانه‌ها، تاریخ و طبیعت به هم پیوند می‌خورند تا یکی از خاص‌ترین جاهای دیدنی آذربایجان شرقی را به وجود آورند. افسانه‌ها و داستان‌های زیادی درباره قلعه ضحاک ماردوش وجود دارد. بعضی‌ها می‌گویند ضحاک، پادشاه خونخوار ایرانی، در این قلعه زندگی می‌کرده است. اما آیا واقعا ضحاک ماردوش وجود داشته یا فقط از افسانه‌ها به گوش ما رسیده است؟
بعضی دیگر هم می‌گویند این دژ تاریخی که در ارتفاع ۱۸۰۰ متری از سطح دریا هنوز سرپا مانده، روزگاری معبد ایزدبانو آناهیتا، ایزدبانوی هدایتگر و نگهبان تمام آب‌های جهان بوده است.
قلعه آژدهاک در ۱۸ کیلومتری جنوب شرق شهرستان هشترود در استان آذربایجان شرقی واقع شده است و در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. قدمت قلعه ضحاک هشترود را سه هزار سال تخمین زده‌اند و شواهد تاریخی نشان داده که از دژهای مهم مانایی‌ها و مادها بوده است.
اگر دوست دارید بدانید در قلعه ضحاک هشترود چه خبر است و داستان ضحاک ماردوش هزارساله چه بوده، این مطلب از مجله گردشگری علی بابا را از دست ندهید، چون قرار است اطلاعات جالبی در مورد این قلعه به شما بدهم.
قلعه ضحاک کجاست؟
قلعه ضحاک هشترود چه بخشهایی دارد؟
آیا قلعه ضحاک در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد؟
چگونه از تبریز به قلعه ضحاک برویم؟
چرا باید از قلعه ضحاک هشترود بازدید کنیم؟
معرفی قلعه ضحاک
قلعه ضحاک هشترود با حال‌وهوای مرموزی که دارد انگار از افسانه‌های شاهنامه بیرون آمده است. دژ تاریخی آژی‌دهاک یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی محسوب می‌شود و به دلیل قدمت زیاد و طبیعت فوق‌العاده زیبای اطرافش شهرت دارد.
عکس از: سایت Google maps
این جاذبه در طول تاریخ با نام‌های دیگری مثل قلعه آژدهاک، قلعه ضحاک، دژ اژدهاک، قیز قلعه‌سی، داش قلعه‌سی، باروآس، رویی‌دژ و فاناسپا شناخته می‌شد. البته مردم محلی، قلعه ضحاک را به دلیل منطقه‌ای که در آن قرار دارد، با اسم «نارین قالا» صدا می‌کنند.
در اصل این قلعه «آژی‌دهاک» نام داشت و ضحاک به معنی دروغ و فریب، لقبی بود که برای اهریمن یا دیو استفاده می‌شد. قدمت قلعه آژدهاک به بیش از ۳۰۰۰ سال و قبل از دوره اشکانیان و ساسانیان می‌رسد. این قلعه سال ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
قلعه ضحاک کجاست؟
برای دیدن قلعه ضحاک ماردوش باید به ۲۰ کیلومتری جنوب شرق شهرستان هشترود، مجاور روستای عربلو بروید. این جاذبه تاریخی در شرق ایستگاه راه‌آهن خراسانک، شمال روستای دانقاران و خواجه محمود، در ارتفاعات شرقی کوه‌های سرملو (سرمه لو) و پیچ رودخانه قرانقوچای قرار دارد.
عکس از: سایت Google maps
هشترود در مسیر آزادراه تبریز – تهران است و محور اتصال چند شهر در آذربایجان غربی و شهرهای جنوب استان محسوب می‌شود. به همین دلیل از نظر گردشگری موقعیت مکانی خوبی دارد.
لوکیشن قلعه ضحاک روی گوگل مپ
فاصله قلعه ضحاک تا تبریز
فاصله تبریز تا قلعه ضحاک ۱۳۷ کیلومتر است که با ماشین تقریبا دو ساعت طول می‌کشد. برای رفتن به قلعه آژدهاک که از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی است، باید از تبریز به هشترود بروید. وقتی به هشترود رسیدید، بعد از ۱۴ کیلومتر رانندگی به ایستگاه راه‌آهن خراسانک می‌رسید.
بعد از روستای عربلو، وقتی جاده ضحاک تمام شد، باید ماشین را همانجا پارک کنید و پیاده به سمت دژ ضحاک بروید. بعد از حدود نیم ساعت پیاده‌روی، به اولین تونل قطار می‌رسید.
عکس از: سایت Google maps
وارد شدن به داخل تونل اصلا توصیه نمی‌شود، چون هم هوای داخل آن آلوده است و هم به خاطر احتمال عبور قطار امنیت ندارد. در نتیجه بهتر است مسیر بیرون تونل را در پیش بگیرید. وقتی به تونل دوم برسید، دو راه برای رفتن به قلعه دارید:
- اولی از کنار رودخانه است. با دنبال کردن مسیر رودخانه به ورودی قلعه می‌رسید.
- مسیر دوم کمی سخت‌تر است و بیشتر مناسب افرادی است که به کوه‌نوردی علاقه دارند. برای انتخاب این مسیر حتما از افراد محلی کمک بگیرید.
فاصله قلعه ضحاک تا تهران
سفر از تهران به قلعه ضحاک با خودرو، قطار و هواپیما امکان‌پذیر است. مدت زمان سفر از تهران تا قلعه ضحاک اولین چیزی است که همه مسافران می‌پرسند. به همین دلیل در این بخش به شما می‌گویم که با استفاده از هر وسیله نقلیه از تهران تا قلعه ضحاک چقدر طول می‌کشد.
عکس از: سایت Google maps
– از تهران تا قلعه ضحاک با هواپیما:
اگر می‌خواهید با هواپیما سفر کنید، باید بلیط پرواز تهران – تبریز را تهیه کنید و اول به تبریز بروید. مدت زمان پرواز تهران – تبریز حدود یک ساعت است. پیشنهاد می‌دهم دو سه روزی را برای بازدید از جاهای دیدنی تبریز در نظر بگیرید و بعد به هشترود بروید و از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این شهر دیدن کنید.
– از تهران تا قلعه ضحاک با قطار:
برای سفر از تهران به قلعه ضحاک با قطار باید بلیط قطار تهران به خراسانک را تهیه کنید. مدت زمان سفر از تهران تا قلعه ضحاک با قطار تقریبا ۹ ساعت است. از ایستگاه قطار تا انتهای جاده ضحاک با ماشین ۱۰ دقیقه طول می‌کشد. بقیه مسیر را باید پیاده بروید.
عکس از: سایت Google maps
– از تهران تا قلعه ضحاک با خودروی شخصی:
بهتر است بدانید که سفر از تهران تا قلعه ضحاک با خودروی شخصی طولانی و خسته‌کننده است. اما اگر به رانندگی در جاده علاقه دارید و دوست دارید با خودروی خودتان به این سفر بروید، پیشنهاد می‌دهم قبل از شروع سفر، اقامتگاهی در هشترود یا تبریز رزرو کنید تا وقتی رسیدید، شب اول را استراحت کنید و روز بعد، از صبح راهی قلعه ضحاک ماردوش شوید. از تهران تا قلعه آژدهاک هشترود با ماشین حدود ۵ ساعت و نیم تا ۶ ساعت و نیم طول می‌کشد.
– از تهران تا قلعه ضحاک با قطار و خودروی شخصی:
راه دیگر سفر زمینی از تهران به قلعه آژدهاک این است که بلیط قطار تهران – خراسانک بگیرید و خودروتان را هم با قطار ببرید. وقتی به ایستگاه راه‌آهن خراسانک رسیدید، خودرو را تحویل بگیرید و بقیه مسیر را با ماشین تا انتهای جاده ضحاک بعد از روستای عربلو بروید. ادامه مسیر را باید پیاده بروید تا به این جاذبه تاریخی آذربایجان شرقی برسید.
عکس از: سایت Google maps
بهترین زمان سفر به قلعه ضحاک
بهترین زمان سفر به قلعه ضحاک فصل بهار و اواسط اردیبهشت است. در بهار همه‌جا سرسبز و دشت‌های اطراف پر از گل‌های رنگارنگ است. چشم‌انداز این منطقه مثل قابی از نقاشی به نظر می‌رسد. فصل بهار از نظر آب‌وهوا در بهترین حالت است؛ فقط قبل از رفتن به قلعه ضحاک وضعیت آب‌وهوا را بررسی کنید تا بارندگی نباشد.
اگر دوست ندارید در شلوغی سفر کنید، فصل خرداد به جز روزهای تعطیلات رسمی زمانی مناسب برای شما است.
عکس از: سایت Google maps
در فروردین و تعطیلات نوروز مسافران زیادی به هشترود و بازدید از قلعه آژدهاک می‌آیند، به همین دلیل تقریبا می‌توان گفت شلوغ است. اما هوا در فروردین خنک است و چون قلعه در ارتفاعات قرار دارد، ممکن است سرمای هوا زیاد خوشایند نباشد.
به همین دلیل اگر بخواهیم بهترین زمان بازدید از قلعه ضحاک هشترود را از نظر خلوتی، زیبایی طبیعت و دمای هوا در نظر بگیریم، اباید اردیبهشت را اعلام کنیم.
تاریخچه قلعه ضحاک
داستان‌های زیادی درباره تاریخچه قلعه ضحاک هشترود روایت شده و به طور دقیق مشخص نیست که این قلعه چه زمانی، توسط چه کسی و به چه هدفی ساخته شده است. قلعه آژدهاک قدمتی چند هزارساله دارد و می‌گویند که از دوره مادها برپا بوده و طی سال‌ها دستخوش تغییرات شده است.
این قلعه هم مثل قلعه‌هایی که با اسم «قلعه دختر» در جاهای مختلف ایران شناخته می‌شوند، ممکن است با هدف کاربری نظامی، معبد یا آتشکده ساخته شده باشد.
عکس از: سایت Neshan
البته ایرانیان باستان بر این باور بودند که معابد باید در جایی دور از دسترس و در ارتفاعات ساخته شود، چون ایزدبانوی هدایتگر و نگهبان تمام آب‌های جهان در بلندترین طبقه آسمان زندگی می‌کند. به همین دلیل بیشتر احتمال می‌رود که این قلعه نمونه‌ای از معابد آناهیتا باشد.
در هر بخش از این اثر تاریخی، نشانه‌ای از ردپای سلسله‌های تاریخی مختلف ایران دیده می‌شود. به طور مثال سبک معماری طاق این دژ همانند آثار تاریخی اشکانیان است. در افسانه‌های ایرانی روایت شده که ضحاک از پادشاهان اساطیری ایران بود که بعد از کشتن پدرش، جمشید را می‌کشد و بر تخت پادشاهی می‌نشیند.
وقتی شیطان شانه‌های ضحاک را می‌بوسد، روی شانه‌های او دو مار پدیدار می‌شود و از آن زمان «ضحاک ماردوش» لقب می‌گیرد. او به پیشنهاد شیطان هر روز مغز سر دو جوان را به مارها می‌خوراند تا فرمانروایی‌اش هیچ‌وقت از بین نرود. اما کاوه آهنگر با ضحاک مبارزه می‌کند و او را از بین می‌برد.
عکس از: shahrsazionline
در افسانه‌ای دیگر آمده ضحاک که در اصل نامش آژی‌دهاک بوده، به آناهیتا ایزدبانوی ایرانی-آریایی، هدایتگر و نگهبان تمام آب‌های جهان، صد اسب، هزار گاو نر و ۱۰ هزار گوسفند پیشنهاد میدهد تا همه انسان‌های روی زمین را از بین ببرد، اما آناهیتا قبول نمی‌کند.
می‌گویند که ضحاک ماردوش در این قلعه زندگی می‌کرده است. به همین دلیل است که این قلعه و جاده‌ای را که به آن می‌رسد، ضحاک نامیده‌اند.
بعضی از باستان‌شناسان هم می‌گویند ضحاک واژه تغییریافته آژدهاک، پادشاه ماد است که به‌وسیله کوروش سرنگون شد و معتقدند وجود قسمتی از دیوار تمدن اورارتو در این محل اثبات این امر است.
معماری قلعه ضحاک هشترود
معماری این اثر تاریخی هم یادآور معبد و آتشکده است و هم دژ نظامی. سبک معماری دوره‌های مختلف تاریخی در اینجا دیده می‌شود. این قلعه با حدود ۱۰ کیلومتر طول و دو کیلومتر عرض از قسمتهای مختلفی مثل مخازن سنگ، آبانبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و… تشکیل شده است.
عکس از: سایت Tishineh
چهارطاقی این قلعه با سقفی ضربی، یادآور معماری دوره ساسانیان است و با وجود گذشت این همه سال سالم باقی مانده است. البته اخیرا بخشهایی از آن با حفظ بافت تاریخی مرمت شده است. چهار‌طاق‌ها از آجرهای بزرگ سرخ‌رنگ تشکیل شده و مثل خیلی از بناهای دوره ساسانی، آجرهای آن به صورت افقی و قائم روی هم قرار گرفته‌اند.
در جستجوهای باستان‌شناسان، تالار بزرگی با چند راهرو کشف شد که با گچ‌بری‌های جالب به رنگ‌های سبز و آبی تزیین شده بود. در این تالار کتیبه‌های تاریخی، سنگ‌هایی با تصاویر حکاکی‌شده از گل‌وگیاه، انسان و حیوانات مختلف و نقوش هندسی کشف شد که در موزه ضحاک نگهداری می‌شود.
عکس از: سایت Google maps
نگاره‌های کشف‌شده شامل تصویر مردی در گل نیلوفر، ایزدبانو، سر چند شیر در حال غرش و تصاویر دیگر است. مهم‌ترین نگاره، شاهینی است که پنجه بر پشت گاو زده و به میترا در آیین مهر شباهت دارد. در نتیجه این جستجوها، باستان‌شناسان متوجه شدند که قدمت این محوطه به قبل از پارت‌ها می‌رسد.
بعضی از اتاق‌های قلعه آژدهاک در دل کوه ساخته شده است. داخل محوطه نیز حفره‌هایی وجود دارد که همانند چاله آب گویی برای تامین آب در آن دوره استفاده می‌شدند. این آب‌ها از چشمه پایین قلعه با استفاده از لوله‌های گلی به عرض ۵۰ سانتی‌متر آب را به بالا می‌رسانند. نحوه ساخت این لوله‌ها و کارکرد آن‌ها برای همه جالب‌توجه است.
عکس از: سایت Mapio
به عقیده باستان‌شناسان، این اثر تاریخی ارزشمند از دژهای مهم مانایی‌ها و مادها بوده که بعدها توسط اشکانیان و ساسانیان و سلسله‌های دیگر استفاده می‌شده و در طی سال‌ها در آن تغییراتی به وجود آمده است.
گنج قلعه ضحاک
می‌گویند ضحاک ماردوش گنج‌های ارزشمند فراوانی را در این محوطه پنهان کرده است، اما تا به امروز کسی نتوانسته به آن دست پیدا کند. این پادشاه خونخوار افسانه‌ای به خاطر اینکه کسی نتواند به گنج‌ها و پناهگاهش دست پیدا کند، بلندترین نقطه در این منطقه را برای ساخت قلعه انتخاب کرده است.
عکس از: سایت Mapio
در طول سال‌های گذشته، حفاری‌های بی‌رویه زیادی برای پیدا کردن گنج در این منطقه انجام شده است، به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی دو نفر نگهبان برای حفاظت در این محوطه قرار داده است.
زندان قلعه ضحاک
زندان قلعه ضحاک در این محوطه قرار دارد و بعضی‌ها می‌گویند بعد از اینکه کاوه آهنگر ضحاک را شکست داد، او را در این قلعه زندانی کرد.
امکانات رفاهی و تفریحی قلعه ضحاک هشترود
هیچ امکانات رفاهی و تفریحی در اطراف قلعه وجود ندارد. به‌جز قلعه، شما می‌توانید از موزه نیز بازدید کنید و بقایای آثار تاریخی پیدا شده از محوطه را ببینید. در این محوطه تاریخی، تعدادی پله سیمانی ساخته‌اند تا بازدیدکنندگان راحت‌تر بالا بروند و تا کنار قلعه برق کشیده‌اند.
عکس از: Mohamad Shahdad
برای امنیت کنار پرتگاه‌ها، دیوارهایی بنا شده و روی رودخانه قرانقوچای پلی فلزی ساخته‌اند. همچنین، چون افراد زیادی به دنبال کشف آثار تاریخی و گنج قلعه ضحاک حفاری‌های غیرقانونی انجام داده‌اند، همیشه دو نفر نگهبان در محوطه مستقر هستند.
جاهای دیدنی نزدیک قلعه ضحاک هشترود
– رودخانه قرانقو چای
یکی از جاهای دیدنی نزدیک به قلعه ضحاک هشترود رودخانه قرانقو چای است. قرانقو چای بین شهرستان هشترود و چاراویماق قرار دارد. دره عمیقی که قرانقو چای در آن جاری است به نام دربند ضحاک معروف است.
در این رودخانه ماهی سفید و قزل‌آلا به وفور پیدا می‌شود و ماهیگیری یکی از تفریحاتی است که اینجا می‌توانید تجربه کنید. شنا کردن در رودخانه توصیه نمی‌شود، ولی اگر جریان آب آرام بود و سرعت زیادی نداشت، می‌توانید در قسمت‌هایی که عمق آب کم است، کمی در رودخانه راه بروید یا آب‌تنی کنید.
عکس از: سایت Neshan
بزرگترین منبع آب این رودخانه از برف‌های آب‌شده کوهستان سهند تامین می‌شود و یکی از مهم‌ترین شعبه‌های رود قزل اوزون است. قلعه ضحاک در پیچ رودخانه قرانقو چای قرار دارد. ازآنجایی‌که رودخانه قرانقو چای در منطقه‌ای بکر قرار گرفته، هیچ امکاناتی ندارد و باید هر چیزی را که لازم دارید، همراه خود ببرید.
– کوهستان سرمه لو
محوطه تاریخی قلعه ضحاک روی ارتفاعات کوه سرمه لو قرار دارد و در مسیر رسیدن به این جاذبه تاریخی می‌توانید از کوهستان سرمه لو دیدن کنید. تماشای عظمت کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده وقتی هنوز بالا نرفتید و تماشای دشت‌ها و کوهستان از بالا، تصویری رویایی را در ذهنتان حک می‌کند. بازدید از قلعه ضحاک ماردوش همان‌طور که در ابتدا گفته شد، تلاقی تاریخ و طبیعت را پیش چشمان شما به تصویر می‌کشد.
عکس از: سایت Google maps
– روستای دانقاران
جاذبه‌های طبیعی روستای دانقاران از دیدنی‌ترین مناطق آذربایجان شرقی است. آبشارهای روستای دانقاران شهرت زیادی دارد و جالب است بدانید که تنها آبشاری که در دامنه‌های جنوبی سهند به ثبت ملی رسیده، آبشار دانقاران است.
عکس از: سایت Google maps
این روستا چون در نزدیکی قلعه ضحاک هشترود قرار دارد و منزلگاه آثار ملی طبیعی ایران است، جایگاه ویژه‌ای دارد. روستای دانقاران و جاهای دیدنی نزدیک به قلعه آژدهاک، بهشت طبیعت‌گردان و گردشگرانی است که به عکاسی از طبیعت علاقه دارند. فاصله روستای دانقاران تا قلعه ضحاک هشترود ۲۱.۶ کیلومتر معادل ۳۰ دقیقه رانندگی است. از کنار آبشار دانقاران هم به صورت پیاده می‌توانید به قلعه ضحاک هشترود برسید.
– روستای عربلو
یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی، روستای عربلو است که در شرق ایستگاه راه‌آهن خراسانک و ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی هشترود قرار دارد. این روستا فاصله کمی با قلعه آژدهاک دارد و برای اقامت شبانه نزدیک‌ترین منطقه است.
مردم این روستا از طریق تولید لبنیات محلی، کشاورزی، دامداری و تولید عسل کسب درآمد می‌کنند. در این روستا کلا هفت خانواده زندگی می‌کنند و برای کمک به معیشت مردم روستایی، می‌توانید صنایع‌دستی و خوراکی‌های خوشمزه این روستا را به‌عنوان سوغات بخرید.
عکس از: سایت wikiloc
فاصله روستای عربلو تا قلعه ضحاک، تا جایی که با خودرو می‌توانید بروید، حدود یک کیلومتر است که با کمتر از پنج دقیقه رانندگی به آن خواهید رسید. اما اگر بخواهید از روستا پیاده به قلعه بروید، مسیر جاده ضحاک حدود ۲۰ دقیقه راه است.
بعد از تمام شدن جاده هم باید بقیه راه را پیاده بروید. برای اقامت در روستای عربلو اقامتگاه‌های بومگردی و خانه‌های روستاییان انتخاب خوبی است. این روستا تمام امکانات اولیه مورد نیازتان را دارد. اما بهتر است قبل از سفر به هشترود، هر چیزی را که فکر می‌کنید در طول سفر ممکن است لازمتان شود، با خود ببرید.
اقامت در قلعه ضحاک
– کمپینگ و شب‌مانی
در محوطه تاریخی قلعه ضحاک، شب‌مانی و کمپینگ امکان‌پذیر نیست، اما در روستاهای اطراف می‌توانید کمپ کنید. برای اقامت شبانه نزدیک به قلعه، بهترین انتخاب اقامتگاه‌های بومگردی است. البته بعضی از مردم محلی خانه‌ها و اتاق‌هایی سنتی برای اجاره دارند.
عکس از: سایت Wikimedia
– اقامتگاه‌های نزدیک قلعه ضحاک
روستاهای نزدیک به قلعه ضحاک، اقامتگاه‌های سنتی و خانه‌های روستایی برای اقامت مسافران فراهم کردهاند. اگر با خرید بلیط هواپیما به تبریز سفر می‌کنید، می‌توانید یکی از هتل‌های تبریز را رزرو کنید. «اقامتگاه بومگردی باغ بهشت» در هشترود یکی از اقامتگاه‌های نزدیک به قلعه ضحاک است.
«اقامتگاه بومگردی محرمی» و «هتل ماهان هشترود» که یک هتل سه‌ستاره است، از دیگر گزینه‌ها برای اقامت در نزدیکی قلعه آژدهاک به شمار می‌روند.
عکس از: سایت Mapio
تجهیزات مورد نیاز در سفر به قلعه ضحاک هشترود
- در حوالی قلعه ضحاک هیچ امکاناتی وجود ندارد، به همین دلیل باید یک کوله‌پشتی همراه خود داشته باشید و تمام وسایل مورد نیازتان را با خود ببرید.
- حتما لباس راحت و کفش راحت بپوشید، چون مسیر پیاده‌روی زیاد است.
- عینک آفتابی و کلاه آفتابی را فراموش نکنید.
- کرم ضدآفتاب بزنید و همراه خود داشته باشید.
- آب و خوراکی همراهتان ببرید.
عکس از: سایت Neshan
توصیه‌هایی برای بازدید از قلعه ضحاک هشترود
- مسیر پیاده‌روی تا قلعه خطرناک است، به همین دلیل بهتر است کودک همراه خود نبرید.
- قلعه در لبه پرتگاه قرار دارد، از‌این‌رو باید خیلی احتیاط کنید و نزدیک پرتگاه نشوید.
- برای بازدید از قلعه ضحاک اول روز بهترین زمان است. چون مسیر طولانی است و باید قبل از تاریک شدن هوا برگردید.
- بهتر است فصل بهار را برای بازدید از قلعه انتخاب کنید، چون هم هوا خوب است و هم از تماشای طبیعت زیبا می‌توانید لذت ببرید.
- اگر اهل عکاسی هستید، عکس‌های فوق‌العاده زیبایی می‌توانید اینجا بگیرید.
- نزدیک قلعه موزه‌ای است که در آن سنگ‌نوشته‌ها و آثار تاریخی پیداشده در این منطقه نگهداری می‌شود. می‌توانید از آن موزه نیز بازدید کنید.
- لطفا در این محل زباله نریزید و به آثار تاریخی آسیب نرسانید.
- لطفا روی دیوارهای این محوطه تاریخی باستانی، یادگاری ننویسید.
- در انتها اینکه به خاطر داشته باشید جاذبه‌های تاریخی و طبیعی میراث ما هستند و باید در حفاظت از آن‌ها برای انتقال به نسل‌های آینده کوشا باشیم.
حیف
هزاران حیف
مسولیتی در قبالش مسیولین ندارد
آب در آنجا فراوان و تمام طول سال موجود فقط درخت کاری امکانات و راههای ارتباطی از محرومترین مناطقی کشور است
توضیحات چوخ گزل 🥰 عااااااالی…. حدود ۱۷ سال جهت تفریح و ماهیگیری به این محل می رفتیم ولی موفق به صعود نشدیم
با اینکه هزاران دست نوشته در این منطقه وجود داشته و توسط قاچاقچیان دزدیده و هزاران سکه توسط باستان‌شناس و میراث فرهنگی کشف شده هیچ وقت به درستی نمیگن که چه کسانی به قلعه ضحاک حکومت کردن جای که نه قلعه بلکه عظمت یه امپراتوری رو داره
👍
باید در همانجا موزه و در معرض بازدیدکنندگان قرار می گرفت تا این منطقه هم آباد می شد