روستای حیله ور یکی از روستاهای صخره‌ای قدیمی استان آذربایجان شرقی است که نزدیک روستای صخره‌ای کندوان قرار دارد. این روستا حالا متروکه است و علت آن هم حمله یک قوم وحشی به روستا بوده است. خانه‌ها ساده است و در زیر زمین با ابزارهای ابتدایی کنده شده‌اند.
مهم‌ترین جاذبه روستای دستکند حیله ور خانههای ساده‌ای است که برای پنهان شده از دست اشرار و غارت‌گران به این شکل ساخته شده‌اند. مردم روستای حیله ور طی حادثه‌ای تلخ، خانههای خود را از دست دادند و برای سکونت محل دیگری را انتخاب کردند. از همان زمان هم این روستا متروکه و به بخشی از تاریخ پیوسته است.
در این مقاله از مجله گردشگری علی بابا سفری کوتاه به دل تاریخی تاریک داریم که نور تنها از دالان‌های روی سقف به داخل آن می‌تابد.
روستای حیله ور کجاست؟
مسیر روستای حیله ور از تهران چطور است؟
آبوهوای روستای حیله ور چگونه است؟
آیا در روستای حیله ور امکان اقامت در خانه های زیرزمینی جود دارد؟
بهترین زمان برای سفر به روستای حیله ور چه زمانی است؟
روستای حیله ور کجاست؟
روستای حیله ور که بیشتر اهالی و مردم محلی به آن روستای دستکند حیله ور می‌گویند با معماری عجیب خودش در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. این روستا در شهر اسکو واقع شده که به‌خاطر وجود روستای کندوان شهرت دارد. بیشتر گردشگران روستای کندوان را با آن خانههای سنگی کندو شکل می‌شناسند، اما کمتر کسی هست که حیله ور را بشناسد.
حیله ور در این میان تنها و بی‌کس مانده و کمتر کسی است که به آن توجه کند. جالب است که بعضی از مردم بومی این منطقه خودشان هم نام حیلهور را نشنیده‌اند و آن را ندیده‌اند.
عکس از: سایت Akharinkhabar
یکی از مهم‌ترین دلایلی که این روستا گمنام مانده، مخفی بودن آن از دید گردشگران، مسافران و رهگذرها است. در این شرایط فقط اگر به محیط اطرافتان خیلی دقت داشته باشید، این روستا را در مسیر اسکو به کندوان خواهید دید.
کنار جاده نزدیک روستای حیله ور حفره‌هایی در زمین وجود دارد و اگر کمی کنجکاو باشید، در کنار جاده ترمز می‌کنید تا سر از کار این حفره‌ها در بیاورید. این حفره‌ها در اصل خانههای روستای تاریخی و مدفون حیلهور هستند. روستایی که حالا متروک و خاموش مانده است.
عکس از: سایت Aftabnews
روستای زیرزمینی حیله ور با روستای کندوان فقط ۲ کیلومتر فاصله داشته و در دامنه یکی از ارتفاعات شمالی غربی سهند قرار دارد. حیلهور به‌عنوان یکی از روستاهای صخره ای ایران در ۴۴ کیلومتری جنوب غربی شهر تبریز در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. روستای حیله ور حیرت‌انگیز از سمت شمال با شهرستان شبستر، از سمت جنوب با شهرستان آذرشهر، از سمت شرق با تبریز و از سمت غرب هم با دریاچه ارومیه، هم‌مرز است.
آدرس روستای حیله ور
استان آذربایجان شرقی، شهرستان اسکو، ۱۵ کیلومتری شهر اسکو، نرسیده به روستای کندوان
روستای حیله ور روی گوگل مپ
مسیر دسترسی به روستای حیله ور
برای دسترسی به روستای حیله ور باید به‌سمت تبریز بروید. در مسیر شهرستان اسکو به کندوان باید ادامه مسیر دهید. در حدود ۲ کیلومتری غرب روستای کندوان میتوانید در کنار جاده حفره‌هایی سنگی را ببینید که دور تا دور آن‌ها با سنگ‌های تکه‌ای پوشانده شده است. اینجا روستای دستکند حیله ور است.
عکس از: سایت Alibaba
تاریخچه روستای حیله ور
در مورد روستای دستکند حیله ور باید گفت که هنوز کارشناسان قدمت دقیق این روستا را مشخص نکرده‌اند. اما از روی سفال‌هایی که در روستای زیرزمینی حیله ور کشف شده، قدمت آن را به سده ۷ تا ۱۲ هجری نسبت می‌دهند. این سده‌ها مربوط به دوره ایلخانی تا صفوی است. جالب است که در نزدیکی روستا (در فاصله سیصد متری) قبرستانی وجود دارد که از روی آثار باقیمانده در آن، زمان سکونت روستا را به قرون اسلامی نسبت داده‌اند.
عکس از: سایت Picofile
روستای حیله ور در حال حاضر متروکه است و خالی از سکنه بودن آن هم علتی تاریخی دارد. در قرن ۷ هجری قمری که مغول به ایران حمله کرد، این روستا هم با وجود اینکه در دل زمین کنده شده بود و از بیرون آنچنان دیده نمی‌شد، در امان نماند. از آن زمان تا حالا روستا متروکه مانده است.
خیلی از کارشناسان می‌گویند که وقتی مغول به این روستا حمله کرد، اهالی برای حفظ جان خودشان فرار کردند و به صخره‌های منطقه کندوان پناه بردند. حالا که تجربه‌ای در کندن زمین برای ساخت روستا داشتند، توانستند روستایی در دل صخره‌ها بکنند و این بار روستای کندوان متولد شد. پس روستای کندوان حاصل هنر دست اهالی روستای حیلهور است.
واژه حیله ور از کجا آمده است؟
روستای حیله ور یکی از روستاهای زیرزمینی ایران است که در دل زمین کنده شده و آن را به‌صورت زاغه‌هایی دستکند ساخته‌اند. اگر خیلی دقت نکنید نمی‌توانید این خانه‌ها را در دل زمین ببینید و انگار آن‌ها را طوری ساخته‌اند که از دید بقیه مردم مخفی باشند. این کار به‌خاطر پنهان ماندن از دید دشمنان بوده است. شاید به همین دلیل است که نام این روستا را حیه‌ور گذاشته‌اند. حیله‌ای ساده که مردم روستا را در امان نگه می‌داشته.
عکس از: سایت Yjcnews
آبوهوای روستای حیله ور چطور است؟
آذربایجان شرقی آبوهوایی کوهستانی و طبیعتی بکر دارد. میزان بارش در این منطقه بیشتر از شهرهای مرکزی ایران است و همین موضوع هم باعث شده تا گونه‌های گیاهی مختلفی به‌صورت خودرو در این منطقه رشد کنند. رطوبت هوا زیاد نیست اما بعضی از افراد در فصل سرد نمی‌توانند سرمای هوا را تحمل کرد. شرایط آبوهوایی روستای دستکند حیله ور هم مثل شرایط آبوهوایی آذربایجان شرقی است.
عکس از: سایت Irna
در فصل بهار هوا خنک است و می‌تواند بهترین زمان برای سفر باشد. در تابستان هوا گرم است اما گرمای هوا مثل شهرهای تهران و دیگر شهرهای مرکزی ایران نیست. در فصل پاییز به‌دلیل کوهستانی بودن این منطقه، هوا سرد می‌شود و پوشش گیاهی لباسی از رنگ‌های مختلف می‌پوشد. در فصل زمستان برف همه‌جا را می‌پوشاند و سرمای جان‌سوز مثل یک ارتش منظم تا مغز استخوانتان پیش‌روی می‌کند.
پوشش گیاهی و جانوری روستا چیست؟
این روستا طبیعتی خشک و بدون پوشش گیاهی دارد. همین موضوع هم باعث شده که زیاد مورد توجه رهگذران قرار نگیرد. شاید از روی قصد و غرض در این منطقه درختی کاشته نشده است. البته روبروی روستا، آن طرف خیابان اصلی میتوانید تعدادی درخت را ببینید که تعداشان خیلی هم زیاد نیست. پوشش گیاهی این منطقه قابل توجه نیست و تنها شامل بوته‌های کوچکی است که به‌صورت پراکنده روییده‌اند.
عکس از: سایت Irna
جاهای دیدنی روستای حیله ور
روستای زیرزمینی حیله ور یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم است که در سفر به تبریز باید از آن بازدید کنید. اما خب در نزدیکی این روستای زیبا، روستاها و جاهای دیدنی دیگری هم وجود دارد که دیدن آن‌ها را به شما توصیه میکنم. روستای کندوان مهم‌ترین روستا نزدیک حیلهور است که تنها ۲ کیلومتر با حیلهور فاصله دارد.
کندوان به‌عنوان یکی از روستاهای صخره ای ایران شناخته شده و قدمتی دیرینه دارد. این روستا هنوز پابرجاست و گردشگران زیادی هر ساله برای دیدن خانههای متفاوت آن به آذربایجان شرقی سفر می‌کنند.
عکس از: سایت Tasnimnews
از دیگر جاهای دیدنی آذربایجان شرقی در اطراف روستای دستکند حیله ور می‌توانم به روستای «صور» در شهرستان بناب اشاره کنم. این روستا و معابد مهرپرستی ورجوی در مراغه از نظر معماری خیلی شبیه به روستای حیلهور هستند. روستای «اشتوبین»، روستای «حاماملی» در شهرستان ورزشقان و روستای پلکانی «توته‌خانه» در بناب و در میان جنگل‌های ارسباران، ازجمله جاهای دیدنی اطراف روستای حیلهور هستند.
اگر به شهر اسکو رفتید، پیشنهاد میکنم از جاذبه‌های تاریخی نزدیک این منطقه هم بازدید کنید. «مسجد جامع اسکو»، «مسجد پایتخت»، چشمه‌های آب معدنی، «روستای عنصرود»، «مزار الله بنده سی» بر فراز تپه‌ای بلند در جنوب شرقی اسکو و «مقبره پیرحیدر» در محله سوسیان ازجمله جاهای دیدنی است که در نزدیکی روستای زیرزمینی حیله ور میتوانید آن‌ها را ببینید.
عکس از: سایت Picofile
در میان همه این جاذبه‌های گردشگری، هیچ چیزی جای روستای کندوان را نمی‌گیرد. این روستا که در دل صخره‌ها و با دست کنده شده، زیبایی مطلق است. اینکه در آن سال‌های دور چطور توانسته‌اند با دست خالی این خانههای کندو شکل را بسازند واقعا عجیب است. توانایی مردم آن زمان در کندن صخره‌ها و شکل دادن آن‌ها به‌صورتی که امروز دیده می‌شوند ازجمله عجایب این منطقه است.
نگاهی به معماری روستای حیله ور
مردم هوشیار و باهوش روستای حیلهور خانههای ساده خود را در دل زمین و در میان رسوبات آتش‌فشانی مجموعه کوه‌های سهند کنده‌اند. خانههای روستا شبیه زاغه است و طبق آخرین آمار حدود ۲۰۰ خانه در روستای زیرزمینی حیله ور وجود داشته است اما خب به‌دلیل ریزش باران و برف و ورود آب رودهای اطراف، این خانه‌ها با گِل و لای پوشانده شده‌اند و تنها تعداد کمی از آن‌ها باقی مانده است.
عکس از: سایت Asrazadionline
خیلی از خانه‌ها هنوز شناسایی نشده‌اند و همان طور که گفتم به‌دلیل بروز سیلاب‌هایی در این منطقه، مدفون شده‌اند. علت مدفون شدن خانههای این روستا در زیر سیلاب، قرارگیری حیله ور در پایین دامنه و درست بین شیب زمین و کوه است. بنابراین زمانی که باران می‌بارد، آب وارد این خانه‌ها شده و به‌مرور زمان خانه‌ها با ترکیبی از خاک و آب باران، با گِل و لای پُر می‌شوند.
با وجود سیلاب‌هایی که رخ داده، تعداد خانه‌هایی از روستای حیله ور که در دسترس است خیلی کم شده و تا حالا کارشناسان توانسته‌اند ۵۵ خانه را از گِل و لای تخلیه کنند تا من و شما به‌عنوان گردشگر بتوانیم از این جاهای دیدنی آذربایجان شرقی بازدید کنیم.
عکس از: سایت Asriran
معماری خانههای روستای حیله ور به صورتی است که در فصل زمستان، خانه‌ها گرم می‌مانند و فصل تابستان هم هوای داغ وارد خانه‌ها نمی‌شود. پس در فصل زمستان گرم و در فصل تابستان خنک هستند. همه خانه‌ها تقریبا فضاهای مشترکی مثل اتاق، انباری و آشپزخانه دارد.
عکس از: سایت Tebyan
در بعضی از خانههای روستای حیله ور تنورهایی کشف شده که اهالی از آن‌ها برای پخت نان و همینطور گرم‌کردن خانه استفاده می‌کردند. جالب است که در بعضی از خانه‌ها جایی برای نگهداری دام مثل آخور یا آغل وجود دارد. خب اهالی این روستا دامدار و کشاورز بودند و طبیعی است که جایی برای حیوانات باارزش خود داشته باشند.
تفریحاتی که میتوانید در روستای حیله ور تجربه کنید
در نزدیکی روستای حیلهور تفریحات آنچنانی وجود ندارد. اگر به این منطقه سفر کردید تنها دو گزینه پیش روی خودتان دارید که شامل عکاسی و گشت و گذار در طبیعت است.
– عکاسی از روستای حیله ور
همان طور که گفتم با کمک کارشناسان حدود ۵۵ خانه از دست گِل و لای نجات پیدا کرده و برای بازدید عموم آماده شده است. خانه‌ها طوری ساخته شده‌اند که نور وارد آن‌ها می‌شود پس میتوانید با احتیاط وارد شده و عکس‌هایی زیبا بگیرید. عکس‌ها تاریخ اینجا را برای من و شما جاودان می‌کنند.
عکس از: سایت Twitter
دیوارهای روستای حیله ور داستان‌های زیادی برای گفتن دارد و حیف که نمی‌توان آن‌ها را شنید. من اگر این توانایی را به‌عنوان یک ابرقهرمان داشتم که می‌شد صدای اشیا را بشنوم، ترجیح می‌دادم همیشه در سفر بودم و به خانههای قدیمی می‌رفتم تا داستان مردمی که آنجا زندگی می‌کردند را از زبان دیوارها بشنوم. آن وقت آن داستان‌ها را برای شما می‌نوشتم تا همه از شنیدن داستان‌هایی واقعی، تلخ و شیرین لذت ببریم.
– گشت‌وگذار در طبیعت
اسمش را نمی‌شود گشت و گذار در طبیعت گذاشت، شاید هم بشود. راستش را بخواهید از نظر بیشتر ما، طبیعت یعنی جایی که سبز و خرم و خوش آب‌وهوا باشد. حالا که اطراف روستای دستکند حیله ور، زیاد هم طبیعتی به این شکل نمی‌بینید. بیشتر تپه است و مشتی خار و خاشاک.
عکس از: سایت Deltapayam
اما خب خانههای دستکندی که در دل زمین قرار دارد خودش یک دنیا می‌ارزد. در میان خانه‌ها بگردید و از خانههای تاریخی این منطقه بازدید کنید تا با سختی‌هایی که مردم آن زمان می‌کشیدند و زندگی ساده‌ای که داشتند بیشتر آشنا شوید.
امکانات رفاهی روستای حیله ور
روستای زیرزمینی حیله ور متروکه است و به همین دلیل هم امکانات رفاهی مثل سوپرمارکت، درمانگاه و داروخانه، سرویس بهداشتی یا رستوران در نزدیکی آن وجود ندارد. برای خرید کردن و استفاده از این امکانات باید به روستای کندوان بروید که خیلی هم از حیلهور فاصله ندارد.
بهترین زمان سفر به روستای حیله ور
مردم اطراف و شهرهای دیگر زیاد حیلهور را نمی‌شناسند و برای همین هم این منطقه معمولا خلوت است. پس فرقی نمی‌کند چه زمانی برای دیدن این جاهای دیدنی آذربایجان شرقی می‌روید در هر صورت با جمعیت زیادی روبرو نخواهید شد. بازدید از روستا هزینه‌ای برای شما ندارد و تنها کافی است در کنار خیابان توقف کرده و کمی قدم بزنید.
عکس از: سایت Deltapayam
از نظر آبوهوایی باید گفت که روستای حیله ور به‌عنوان یکی از روستاهای صخره‌ای آذربایجان شرقی در فصل زمستان شرایط آبوهوایی سختی دارد. هوا سرد است و شاید برای شما تحمل این هوای سرد، سخت باشد. در فصل بهار اینجا خنک است و میتوانید این فصل را برای مسافرت انتخاب کنید.
ممکن است بخاطر تعطیلات نوروزی این منطقه کمی شلوغ باشد. پس پیشنهاد میکنم اردیبهشت را برای سفر انتخاب کنید که آب‌وهوا خیلی خوب است و مسیر هم خیلی شلوغ نیست.
اقامت در روستای حیله ور
محلی برای اقامت در روستای دستکند حیله ور وجود ندارد و اگر دوست داشتید شب را در اینجا بمانید باید در گوشه‌ای کمپ بزنید. من پیشنهاد میکنم این کار را نکنید. اینجا نزدیک دامنه کوه است و حیوانات وحشی زیاد است بنابراین ممکن است در خطر باشید.
عکس از: سایت Irna
بهتر است برای اقامت هتل‌های صخره‌ای روستای کندوان را انتخاب کنید. فاصله تا روستای کندوان خیلی کم است و حتی میتوانید این مسیر را پیاده بروید. اگر هم نمی‌خواهید در خانههای روستایی و صخره‌ای کندوان بمانید میتوانید یکی از هتل‌ها و مسافرخانه‌های شهر تبریز را انتخاب کنید.
توصیه‌هایی برای سفر به یادماندنی در روستای حیله ور
اگر می‌خواهید در نزدیکی روستای زیرزمینی حیله ور، کمپ بزنید باید با خودتان وسایل لازم را ببرید. اما چون روستای کندوان فقط ۲ کیلومتر با این روستا فاصله دارد، من پیشنهاد میکنم بعد از بازدید از روستای حیلهور، به‌سمت روستای تاریخی و صخره‌ای کندوان بروید. در این روستا امکانات لازم برای کمپ وجود داشته و حتی میتوانید در یکی از هتل‌های روستا بمانید. به این ترتیب با یک تیر دو نشان می‌زنید. روستای حیلهور و کندوان را دیده و محلی برای اقامت پیدا می‌کنید.
عکس از: سایت Deltapayam
بازدید از روستای حیله ور با آن معماری و ظاهر دستکند زمان زیادی از شما نمی‌گیرد و برای این سفر نیازی به وسایل خاصی ندارید. فقط باید مراقب باشید که هنگام ورود به خانه‌ها به دیوارها آسیب وارد نکنید. این خانه‌ها بسیار قدیمی و بخشی از تاریخ استان است و باید به‌خوبی از آن‌ها نگهداری کرد.
روستای دستکند حیله ور و زندگی زیر زمین
روستای حیله ور از نظر گردشگری و البته از نظر تاریخی اهمیت زیادی دارد به همین دلیل هم گردشگران زیادی برای بازدید از این منطقه اقدام می‌کنند. آنچه که باعث جذابیت این روستا شده، خانههای دستکند زیرزمینی است. این خانه‌ها در دوره ایلخانی تا صفوی ساخته شده‌اند و مردمان آن دوران برای ساخت آن‌ها از ابتدایی‌ترین ابزار استفاده کرده‌اند. ساختار و معماری خانه‌ها شبیه به هم است و همه آن‌ها اتاق، آشپزخانه و انباری دارد.
عکس از: سایت Deltapayam
معماری خانههای روستای حیله ور و قرارگیری آن در زیر زمین باعث شده تا در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد. علت اصلی این شیوه ساخت هم پنهان بودن از دست دشمنان و راهزنان بوده است. در این روستای زیبا تجربه‌ای منحصربه‌فرد خواهید داشت چون شما را به عمق تاریخ استان می‌برد.
بسیار عالی بود، ممنون از این همه لطف و بزرگواری شما در جمع آوری و نگارش اطلاعات بونی تاریخی کشورمان ایران.
سرزنده و پاینده باشید
حیله ور در بین مردم محلی بصورت کلمه هِلِه وَر ( کسره ه و ل )تلفظ می شود در زبان ترکی به جایی که ریزش کوه اتفاق افتاده هِلِه ور می گویند
پیشنهاد میکنم حتی امتحانی هم یکبار سفر به حیله ور کندوان ((اسکو))داشته باشین.
یاشاسین