منطقه آزاد ارس یکی از مناطق آزاد ایران و خاورمیانه است که همواره از گذشته‌های دور توجه بازرگانان و مسافران آسیا-اروپا و به‌نوعی جاده ابریشم را به خود جلب کرده است. همین اهمیت منطقه آزاد ارس موجب رونق صنعت پرورش کرم ابریشم در زمان صفویان و همچنین احداث کاروان‌سراها و مجموعه‌های اقامتی و توریستی و بازرگانی در قرن اخیر، در منطقه آزاد ارس جلفا بوده است.
منطقه آزاد ارس کجاست؟
شرایط خرید خودرو از منطقه آزاد ارس چیست؟
فاصله تبریز تا منطقه آزاد ارس چقدر است؟
پیشینه منطقه آزاد ارس
درواقع تاریخ منطقه آزاد ارس جلفا را مورخان به قرن ۵ قبل از میلاد ارتباط می‌دهند. در آن زمان نام این منطقه جولاء به معنای «بافنده» بوده است. منطقه ارس پس از سکونت ارامنه در این مکان به جوغا تغییر نام پیدا کرد و سپس زمان شاه عباس صفوی و کوچاندن ارامنه به دستور شاه نام لاتین جلفا را به خود گرفت.
منطقه آزاد ارس از زمان‌های پیش از میلاد مسیح نیز به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیکش اهمیت فراوانی داشته و از لحاظ فرهنگی و اجتماعی نیز مورد توجه افراد بسیاری بوده است. حالا شاید برای شما هم سوال باشد که منطقه آزاد ارس چه ویژگی‌ها و امکانات بازرگانی و گردشگری دارد. ما در این مقاله از مجله گردشگری علی‌بابا برایتان داستان ارس را می‌گوییم.
منطقه آزاد ارس کجاست؟
منطقه آزاد ارس در شمال غرب ایران، در حاشیه رود ارس و همچنین نقطه صفر مرزی با کشورهای ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد.
درواقع بخشی از استان آذربایجان شرقی و در نزدیکی شهرهایی چون نوردوز و مرند واقع شده است. منطقه آزاد ارس جلفا در ۵ بخش منفصل یعنی نوردوز، خمارلو، اصلاندوز، پارس آباد قرارگرفته و میان این مرزها تقسیم شده است.
فاصله تبریز تا منطقه آزاد ارس چقدر است؟
منطقه آزاد ارس جلفا در فاصله ۱۳۷ کیلومتری شهر تبریز قرار دارد که با ماشین شخصی تقریبا یک ساعت و چهل و پنج دقیقه طول می‌کشد تا از تبریز به منطقه آزاد ارس برسید. البته این مسیر که از شهرهای صوفیان و مرند می‌گذرد ،کوتاه‌ترین مسیر منطقه آزاد ارس جلفا است. اما مسیر دیگر که به‌نوعی توریستی‌تر است، از شهرهای کلیبر و جلفا گذشته و مدت زمان آن تقریبا دو‌برابر و مناظر آن اغلب کوهستانی و جنگلی است.
اگر قصد دارید با اتوبوس به منطقه آزاد ارس سفر کنید، لازم است از تبریز سوار اتوبوس‌های هادیشهر شوید و از آنجا با تاکسی و ماشین بین‌راهی، مسیر ده دقیقه‌ای را تا جلفا طی کنید. البته اگر اغلب مسافران اتوبوس مقصدشان جلفا باشد، راننده اتوبوس گاهی تا جلفا نیز مسافران را می‌برد.
راه دیگر برای دسترسی به منطقه آزاد ارس با قطار از مبدأ تبریز است. لازم است بدانید که قطارهای تبریز، دو نوبت در روز و راس ساعات ۸:۱۵ و ۸:۴۵ به‌مقصد جلفا حرکت می‌کنند و همچنین راس ساعات ۱۹ و ۱۹:۴۵ از ایستگاه جلفا به‌سمت تبریز برمی‌گردند. زمان حدودی این مسیر دو ساعت و چهل‌و‌پنج دقیقه طول می‌کشد که البته در زمان نوروز، یعنی از نیمه اسفندماه تا نیمه فروردین رایگان است.
اما آسان‌ترین راه دسترسی به منطقه آزاد ارس جلفا، استفاده از هواپیما و تهیه بلیت از فرودگاه تبریز است که شما را در مدت زمانی کمتر از یک ساعت به شهر جلفا می‌رساند.
جاهای دیدنی منطقه آزاد ارس کجاهاست؟
منطقه آزاد ارس در موقعیت جغرافیایی و طبیعی زیبایی قرارگرفته است. این منطقه جاذبه‌های گردشگری و طبیعت بکر، زیبا و خیره‌کننده‌ای دارد که سرسبزی و طراوت آن هر گردشگری را مسحور خود می‌کند.
علاوه‌بر آن، منطقه آزاد ارس منطقه‌ای تجاری و بازرگانی است. همین موضوع باعث شده اینجا مکان فوق‌العاده‌ای برای گشت‌و‌گذار در بازارها باشد. وجود اقلیت‌های مذهبی در این منطقه، به‌خصوص ارامنه، بافت فرهنگی خاص و دلنشینی را در منطقه ارس جلفا ایجاد کرده که آینه زیبایی از دین و فرهنگ‌های مختلف ایران شده است.
آبشار آسیاب خرابه
یکی از زیباترین مناظر دیدنی آذربایجان شرقی و منطقه آزاد ارس جلفا، آبشار آسیاب خرابه است. از آنجا که در قدیم چندین آسیاب داشته که با نیروی همین آبشار کار می‌کرد، به آن آبشار آسیاب خرابه یا در زبان ترکی «خارابا دییرمان» می‌گویند. متاسفانه در‌حال‌حاضر صرفا خرابه‌ای از آن باقی مانده است.
ارتفاع آبشار آسیاب خرابه به ۱۵ متر می‌رسد و آب آن از چشمه‌ای که از کوه کیامکی سرچشمه می‌گیرد، تامین می‌شود. البته برای گشت‌و‌گذار اطراف آبشار آسیاب خرابه جلفا باید حواستان به خطر ریزش کوه باشد و با احتیاط عمل کنید؛ چرا‌که در سال ۱۳۹۲ نیز به‌علت یخ زدگی و سنگینی یخ‌ها بخشی از صخره آبشار آسیاب خرابه دچار ریزش شد.
آبشار آسیاب خرابه در ۳۰ کیلومتری شهر جلفا و ۲۷ کیلومتری هادیشهر قرارگرفته که شما بعد از رسیدن به آبشار آسیاب منطقه آزاد ارس، لازم است ماشین خود را در پارکینگ پارک کرده و مقداری از مسیر را تا آبشار پیاده‌روی کنید و از مناظر بکر اطرافش لذت ببرید.
کلیسای سنت استپانوس یا کلیسای خرابه
کلیسای سنت استپانوس در ۲۶ کیلومتری منطقه آزاد ارس، در محلی به نام «قزل وانگ» یعنی صومعه قرمز، در بخش پلدشت شهرستان ماکو واقع شده است.
کلیسای سنت استپانوس در دژی استوار قرارگرفته است. به مجموعه بناهای موجود در این دژ، وانگ استپانوس یا وانگ ماقارات می‌گویند. وانگ محل اجتماع خطاطان و خوشنویسان و روحانیون مورخ و فیلسوف و دانشمند ارمنی بوده است.
کلیسای سنت استپانوس برای ارمنیان بسیار اهمیت دارد، چرا‌که هم از نظر معماری کلیسا از مراکز مشهور دینی ارمنیان است و هم آن که از نظر جنبه فرهنگی، بسیاری از خوشنویسان و خطاطان ارمنی در کلیسای سنت استپانوس کاتبی می‌کردند.
همین امر باعث شده کلیسای سنت استپانوس به‌عنوان یکی از مراکز خوشنویسی ارمنی شهرت داشته باشد. امروزه نیز کتاب‌های ارزشمند این کلیسا در کتابخانه‌های ارمنستان و ایتالیا نگهداری و حفظ می‌شوند.
محققان راجع به تاریخ تأسیس یکی از زیباترین و مهمترین کلیساهای ایران یعنی کلیسای سنت استپانوس حدس می‌زنند بین قرن‌های هفتم تا نهم میلادی بنا شده است. این کلیسا همچنین در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. ساعاتی که می‌شود از کلیسای سنت استپانوس بازدید کرد، هرروزه از ساعت ۹ تا ۱۹ و در فصل زمستان تا ساعت ۱۷ مقدر است.
رود ارس و سد ارس
رود ارس، مهمترین و پرآب‌ترین رودخانه شمالی کشور و آذربایجان شرقی است که از کوه هزار‌برکه (بینگول داغ) حوالی آرارات ترکیه سرچشمه می‌گیرد و به‌سمت شرق سرازیر شده و در آخر مسیرش به دریای خزر می‌ریزد.
رود ارس در منطقه آزاد ارس جلفا از شهرستان های ماکو، اهر، مرند و گرمی در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل عبور می‌کند. از این‌رو رود ارس مهمترین رود شمالی ایران نیز شمرده می‌شود، چرا‌که یک رودخانه دائمی و مرزی میان ایران و جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.
عریض‌ترین نقطه رودخانه ارس در نزدیکی شهر جلفاست که بیش از ۲۰۰ متر عرض و بیشتر از ۴ متر عمق دارد و بهخاطر بستر شیب‌دار رودخانه و سرعت زیاد آب، تنها استفاده از قایق‌های موتوری در آن مقدور است.
همچنین برای حفاظت از محیط زیست رود ارس مجوز ماهیگیری در ارس، فقط ایام خاصی از سال صادر می‌شود. از این بین شهرهای جلفا در منطقه آزاد ارس، پلدشت و سیه‌رود بهترین سواحل ماهیگیری در حاشیه رودخانه ارس را دارند.
دریاچه سد ارس هم که روی رودخانه ارس احداث شده، میان مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار دارد که زمان اتحاد جماهیر شوروی با بهره‌برداری مشترک دو کشور ساخته شده بود.
این سد امروزه بزرگترین دریاچه پشت سد ایران است که منظره‌ای دیدنی در منطقه آزاد ارس ایجاد کرده است. دریاچه ارس یکی از مهمترین زیستگاه‌های غاز پیشانی سفید در جهان محسوب می‌شود.
کاروان‌سرای خواجه نظر
کاروان‌سرای خواجه نظر عباسی در منطقه آزاد ارس جلفا، یکی از ۹۹۹ کاروان‌سراهای ساخته‌شده در زمان شاه‌عباس صفوی است. این کاروان‌سرا کنار چشم‌انداز رودخانه ارس و پل ضیاءالملک قرار گرفته و یکی از مکان‌های پرطرفدار گردشگری جلفا محسوب می‌شود.
کاروان‌سرای خواجه نظر، یک حیاط مرکزی بزرگ دارد و سه ایوان که در سه طرف حیاط قرار گرفته است. این کاروان‌سرا به‌دلیل ارزش تاریخی و معماری جزو آثار ملی ایران محسوب می‌شود و امروزه نیز به‌عنوان موزه زنده سفال و سرامیک ارس برای تولید، عرضه و نمایش سفال و سرامیک هنرمندان ارس آماده شده است.
آتش‌فشان کیامکی
کوهستان کیامکی یا به زبان ترکی «کمچی داغی» به معنای «دماوند کوچک»، یکی از دیدنی‌ترین مناظر طبیعی منطقه آزاد ارس است که در ۱۰ کیلومتری جنوب شهر جلفا به ارتفاع ۳۳۴۷ متر قرار دارد.
کوهستان کیامکی درواقع یک آتش‌فشان خاموش است که اصطلاحاً به آن آتش‌فشان کیامکی هم می‌گویند و پناهگاه حیوانات وحشی بسیاری چون یوزپلنگ، گوزن و بز وحشی است.
هرساله کوهنوردان و گردشگران بسیاری به سودای لذت از منظره بکر منطقه آزاد ارس و برای صعود کیامکی به جلفا می آیند. البته گفتنی است که از نظر مسیر صعود،کوهستان کیامکی جزو صعب‌العبورترین کوه‌های آذربایجان شرقی است که شیب بسیار تندی دارد و لازمه صعود به این قله حرفه‌ای بودن و حرکت گروهی است.
بهترین زمان صعود به آتش‌فشان کیامکی اردیبهشت و خرداد و مسیر صعود سرشار از پوشش گیاهی و سرسبزی منطقه جلفاست.
مراکز خرید منطقه آزاد ارس
اصلا بگذارید اول بگوییم منطقه آزاد یعنی چه؟ درواقع داستان از بعد جنگ جهانی دوم و ویرانی‌های پس از جنگ آغاز می‌شود. وقتی کشورها در اثر عواقب ناشی از جنگ‌های جهانی دچار رکود و عقب‌ماندگی اقتصادی شده بودند، یک‌سری مناطق مرزی و عموما ساحلی را برای رشد و توسعه تجارت و بازرگانی در نظر گرفتند.
این مناطق قوانین خاص خودش را داشت تا بتواند تجار و بازرگانان بسیاری را از هرکجای جهان جذب خود کند؛ از این رو ایده منطقه آزاد تجاری مطرح شد.
نپرداختن عوارض و گمرک یکی از همین چندین امتیاز مثبت منطقه آزاد بود. منطقه آزاد ارس نیز یکی از ۷ منطقه آزاد تجاری ایران و پس از کیش، دومین منطقه آزاد مهم ایران است که مراکز تجاری و خرید بسیاری از گران‌ترین‌ها و ارزان‌ترین‌ها را در خود جای داده است.
بازارچه مرزی روس ها
یکی از قدیمی‌ترین بازارهای مقرون به‌صرفه منطقه آزاد ارس که در خط مرزی ایران و نخجوان قرار دارد، بازارچه روس‌ها است. درواقع شاید جالب است بدانید که اولین‌بار در منطقه جلفا بود که مغازه‌هایی شبیه دکه‌های امروزی یا غرفه به‌عنوان بازارچه مرزی روس‌ها افتتاح شد.
ساختار و طراحی بازارچه مرزی روس‌ها هم بهخاطر سر‌پوشیده‌بودن و هم داشتن فضای باز، به شلوغ‌ترین بازار جلفا تبدیل شده است. البته به‌لحاظ تنوع کالاها و مغازه‌ها، بازارچه روس‌ها انواع ابزارها، کیف و کفش، پوشاک و لباس، مواد‌غذایی و آرایشی و بهداشتی و اسباب‌بازی‌ها و انواع اکسسوری خانه کسب‌و‌کار خود را دارند.
اگر‌چه هنوز هم در بازارچه روس‌ها کالاهای روسی پیدا می‌شود، اما تعدد و تنوع کالاهای ترکی و چینی اغلب جنس‌های این بازارچه‌اند. دسترسی بازارچه مرزی روس‌ها به رستوران‌های منطقه آزاد ارس جلفا بسیار راحت است و از دو درب ورودی بازارچه می‌توانید به میدان گمرک و میدان عاشورا دسترسی پیدا کنید.
مجتمع تجاری مشاهیر آذربایجان
یکی از مجتمع‌های مدرن منطقه آزاد ارس جلفا، کنار کارخانه آمیکو و در ۵ کیلومتری جاده جلفا-مرند، مجتمع تجاری مشاهیر آذربایجان است. در حیاط میان‌طبقات این مجتمع، فودکورت مشاهیر آذربایجان هم در دسترس است.
یکی از جذابیت‌های مجتمع تجاری فرهنگی مشاهیر آذربایجان، علاوه‌بر مراکز خرید و رستوران‌ها، کتابخانه مشاهیر آذربایجان، نصب ۲۰۰ تابلوی تاریخی آذربایجان و ۵۰ مجسمه از مشاهیر آذربایجان است. از مزیت‌های دیگر این مجتمع پارکینگ اختصاصی و مغازه‌هایی است که انواع برندهای معروف را دارند.
مجتمع تجاری ستارخان ارس
اگر در منطقه آزاد ارس از کلیسای سنت استپانوس جلفا دیدن کردید، در همان مسیر می‌توانید سری به مجتمع تجاری ستارخان بزنید. مجتمع تجاری ستارخان ارس معمولا از آن دسته پاتوق‌های خوب خرید در منطقه آزاد ارس جلفاست که همین باعث شده یکی از شلوغ‌ترین بازارهای جلفا نیز باشد.
در این مجتمع می‌توانید انواع برندهای معروف را پیدا کنید. انواع وسایل خانه و خوراک و پوشاک تا هایپرمارکت‌های بزرگی که تقریبا هرچیزی با قیمت مناسب در آن‌ها برای گردشگران وجود دارد. البته برای رفتن به مجتمع ستارخان ارس لازم است به فکر جای پارک ماشین خود باشید، چون پارکینگ اختصاصی ندارد.
مرکز خرید سهند
مرکز خرید سهند نیز یکی از آن دسته بازارهای پرطرفدار منطقه آزاد ارس نزدیک جلفاست که انواع کالاهای خوراکی و پوشاک و کفش و لوازم منزل و غیره در آن عرضه می‌شود.
از امکانات ویژه مرکز خرید سهند ارس، پارک بازی کودکان، پارکینگ اختصاصی و رستوران‌ها و فودکورت است.
خرید خودرو از منطقه آزاد ارس
یکی از مزیت‌های مطرح مناطق آزاد، وارد‌کردن خودروهای خارجی بدون پرداخت عوارض گمرک و قیمت مناسب خرید خودرو در منطقه آزاد ارس است. البته اگر شخص حقیقی درخواست ورود خودرو بدهد، لازم است حداقل سه سال سابقه اقامت در همان منطقه آزاد ارس داشته باشد.
همچنین اگر شخصی حقوقی می‌خواهد اقدام کند، باید حداقل یک سال سابقه مجوز کسب‌و‌کار یا بیزینس در منطقه آزاد ارس را دریافت کرده باشد.
نکته جالب دیگر درباره خرید خودرو از منطقه آزاد ارس همراه پلاک ارس این است که اگر شخصی در سازمان منطقه آزاد ارس کار می‌کند، می‌تواند خودرو وارد کند، به‌شرط آن‌که حداقل دو سال سابقه کاری رسمی و سازمانی در منطقه داشته باشد.
اگر خودرویی را برای استفاده شخصی خودتان وارد می‌کنید و نه سرمایه‌گذاری، باید بهخاطر داشته باشید که بعد از پنج سال امکان این را دارید دوباره درخواست وارد‌کردن خودروی جدیدی به منطقه آزاد ارس داشته باشید.
اما چیزی که در این سرمایه‌گذاری نباید فراموش کنید، این است که به هیچ‌وجه نمی‌توانید خودروهای کارکرده و تصادفی و غیر تولید همان سال را وارد کنید، مگر اینکه خودروها صفرِ کارنکرده اما برای تولید دو سال گذشته باشند.
شرایط خرید خودرو ارس پلاک
اما از لحاظ شرایط خرید خودرو پلاک ارس، یک‌سری عوارض بر خودروی خارجی وارد می‌شود که اگر خودروی وارد شده در داخل کشور نمایندگی نداشته باشد، ۵ درصد عوارض به آن تعلق می‌گیرد؛ اما برای خودروهایی که نمایندگی دارند، ۱۰ درصد از عوارض متعلق تخفیف داده می‌شود.
حتما توجه داشته باشید که فروشنده خودرو پس از ترخیص آن، پلاک ارس خودرو، جی پی اس و کارت تردد و بیمه را در نظر بگیرد.
همچنین برای خرید خودرو در منطقه آزاد ارس لازم است حداقل ۱۸ سال سن داشته باشید و تنها می‌توانید از ۱۶ شرکت واردکننده خودرو در منطقه آزاد ارس خرید کنید. هنگام خرید خودرو دقت کنید که خودروی وارداتی استاندارد جهانی خودرو، گارانتی بین‌المللی و خدمات پس از فروش داشته باشد.
محدوده تردد خودرو پلاک ارس
اگر قصد خرید خودرو از منطقه آزاد ارس یا وارد‌کردن خودرو را دارید، باید از پیش بدانید که خودروهای وارداتی و خریداری شده فقط و فقط با پلاک ارس مجاز به ترددند، آن هم تنها در منطقه آزاد ارس و تا ۱۲۰کیلومتری ارس یعنی ورودی شهر تبریز.
اگر از محدوده تردد خودرو با پلاک ارس خارج شوید، بار اول جریمه می‌شوید، بار دوم به مدت یک ماه خودرو توقیف می‌شود اما بار سوم به‌طور کلی مجوز تردد خودرو باطل شده و فرد نیز از وارد‌کردن هرگونه خودرویی به منطقه آزاد ارس برای همیشه محروم می‌شود.
البته شاید فکر کنید هرگز نمی‌شود با خودروهای ارس پلاک از منطقه آزاد ارس جلفا خارج شد، اما خودروهایی با حجم موتور کمتر از ۲۵۰۰ سی‌سی و قیمت کمتر از ۴۰ هزاردلار می‌توانند یک ماه مرخصی تردد خارج از محدوده در سال دریافت کنند. استثنای این تبصره این است که به خودروهای ساخت آمریکا در منطقه آزاد ارس مرخصی داده نمی‌شود.
دسترسی به منطقه آزاد ارس
گردشگران و سرمایه‌گذاران به‌راحتی می‌توانند از طریق سایت رسمی منطقه آزاد ارس اطلاعات لازم را کسب کنند و به امکانات منطقه دسترسی پیدا کنند یا از طریق شماره تماس سازمان رسمی منطقه آزاد ارس جلفا اطلاعات لازم را به دست آورند.
آدرس سایت اداری منطقه آزاد ارس
آذربایجان شرقی، جلفا، سایت اداری منطقه آزاد ارس
تلفن
۳۱۳۵-۰۴۱
منطقه آزاد ارس روی گوگل مپ
سخن آخر
بعد از رونق و احداث مناطق آزاد تجاری در ایران، منطقه آزاد ارس بهخاطر هم ویژگی‌های طبیعی و گردشگری و موقعیت خاص جغرافیایی و فرهنگی، هم جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی توانست به سرعت رشد کند و به یکی از شلوغ‌ترین مناطق آزاد ایران بعد از کیش تبدیل شود. همین جذابیت‌ها، مناظر فوق‌العاده زیبای سرسبز آذربایجان و موقعیت مرزی با همسایه‌های همجوار و هم‌زبان آذری باعث شده است علاوه‌بر تمام تجارت‌ها و بازرگانی‌ها در این منطقه، جلفا منطقه‌ای بهشتی برای توریست‌های به‌دنبال هیجان باشد.
از بزرگترین بازارهای منطقه آزاد که بازار آراز هستش هیچ اسمی ازش برده نشد همچنین مجتمع سیتی سنتر که هر دوتا تمام امکانات رفاهی از جمله پارکینگ غذا خوری و محل تفریح و استراحت (پارک جنگلی) که در مجاورت این دو مجتمع هست هیچ کدوم از این بازارهایی که اسم بردین مثل این دوتا نمیشه