تبریز یکی از آن شهرهایی است که همیشه دلم می‌خواسته جاهای تاریخی و گردشگری‌اش را ببینم. اینجا مثل خیلی از شهرهای دیگر ایران، آبستن حوادث بوده و روزگارانی سخت را پشت‌سر گذاشته است. این شهر زیبا با آن جاذبه‌های گردشگری متنوع و مردم مهربانش، همیشه پذیرای گردشگران است. در میان همه این جاذبه‌های طبیعی و زیبا، یکی از جاهای دیدنی تبریز که گره در تاریخی دور دارد، ارگ علیشاه تبریز است که می‌خواهم درباره‌اش صحبت کنم.
پس اگر مثل من شیفته بناهای تاریخی و داستان پشت‌شان هستید در این مقاله از مجله گردشگری علی بابا همراه من باشید تا جانی دوباره به خاطرات سفر دهیم.
ارگ علیشاه تبریز کجاست؟
مهمترین ویژگی ارگ علیشاه تبریز چیست؟
برای بازدید از ارگ علیشاه باید ورودی پرداخت کرد؟
قدمت ارگ علیشاه تبریز به چه دورهای مربوط میشود؟
ارگ تبریز کجاست؟
خیلی از مردم، تبریز را با ارگ علیشاه می‌شناسند. ارگ تبریز که قدمتی بیشتر از ۷۰۰ سال دارد، سازه‌ای بلند و قدیمی است که به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی تبریز شناخته میشود. به گفته جهانگردهای تاریخی یا به عبارتی سفرنامه‌نویس‌ها، در گذشته ارگ علیشاه تنها بنای تاریخی شهر تبریز بوده که به‌خاطر ارتفاعش حتی از دور هم دیده می‌شد.
ارگ تبریز آن اوایل به‌شکل مسجدی بزرگ بود و به‌خاطر زلزله‌های زیادی که در این شهر آمد و همین‌طور به‌خاطر جنگ‌ها، تخریب شد. حالا از آن مسجد عظیم و خارق‌العاده، فقط یک دیوار مانده که به آن ارگ علیشاه می‌گویند.
عکس از: سایت Google Maps
یک جورهایی می‌توان گفت که این دیوار مرتفع، تنها بازمانده از دیوارهای بزرگ و عظیم محراب و شبستان جنوبی مسجد است. تصور اینکه مسجدی با چنین دیوارهایی در زمان‌های گذشته طوری ساخته شده که بعد از ۴۰ زلزله در شهر تبریز هنوز یکی از دیوارهای آن صاف و راست‌قامت باقی مانده واقعا عجیب است.
همیشه برای من سوال بود که در زمان‌های قدیم چطور بدون داشتن این همه ابزار مختلف امروزی می‌توانستند دیواری با این ارتفاع بدون ذره‌ای کجی و انحراف را بسازند. تازه کجی و انحراف یک‌طرف، این دیوار را با چه چیزی ساخته‌اند که بدون تیرآهن و مصالح دیگر این همه سال پابرجا مانده است.
عکس از: سایت Google Maps
در محوطه ارگ علیشاه تبریز، یک اثر تاریخی ارزشمند به‌اسم «مدرسه نجات» وجود داشت که جزو اولین مدارس ایران بود. اینجا یک سالن تئاتر هم داشت اما حالا فقط چند عکس قدیمی از آنها باقی مانده است. وقتی می‌گویم وجود داشت، دلم می‌لرزد. شهرهای ایران همیشه مورد کم‌لطفی قرار گرفته‌اند.
جاهای تاریخی آنها در هر دوره برای پاک کردن اثر دوره قبلی تخریب شده است. یعنی فرهنگ و گذشته ما قربانی خودخواهی کسانی شده که چشم دیدن حکمرانان دوره‌های قبلی را نداشتند.
عکس از: سایت Google Maps
ارگ تبریز که یکی از مهمترین جاهای دیدنی تبریز است در مرکز شهر و در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و خیابان فردوسی و در نزدیکی میدان ساعت قرار دارد.
آدرس ارگ علیشاه تبریز
آذربایجان شرقی، تبریز، ضلع جنوبی تقاطع امام خمینی و خیابان فردوسی، در نزدیکی محدوده میدان ساعت
لوکیشن ارگ تبریز روی گوگل‌مپ
بهترین مسیر دسترسی به دروازه ارگ علیشاه
برای رسیدن به این بنای تاریخی زیبا می‌توانید از خودروی شخصی یا وسایل حمل‌ونقل عمومی شهر تبریز استفاده کنید. یکی از نزدیک‌ترین ایستگاه‌های اتوبوس به ارگ علیشاه تبریز، ایستگاه «میدان ساعت» است که در خط تندروی شریعتی-آبرسان قرار دارد.
یک نکته محلی بگویم؟ خود تبریزی‌ها به اینجا «ساعات قاباغی» می‌گویند، یعنی «جلوی ساعت».
عکس از: سایت Google Maps
برای رفتن به ارگ علیشاه می‌توانید از متروی تبریز هم استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این بنای تاریخی زیبا، ایستگاه «شهید محققی» است. اگر هم که می‌خواهید با ماشین خودتان بروید باید شلوغی شهر تبریز و نبود جای پارک کافی را در نظر بگیرید. خصوصا اگر در روزهای تعطیل بخواهید به جاهای دیدنی تبریز سر بزنید، احتمال پیدا کردن جای پارک کمتر هم میشود. بهترین کار این است که ماشین را در یکی از کوچه‌های اطراف ارگ پارک کرده و بقیه راه را پیاده بروید.
بهترین زمان بازدید از دروازه ارگ علیشاه تبریز
تبریز جزو آن دسته از شهرهایی است که پاییز و زمستان سردی دارد. با توجه به محوطه باز ارگ تبریز، باد می‌پیچد، جولان می‌دهد، همه‌چیز را زیر و رو و هوا را سردتر می‌کند. اگر با سرما میانه خوبی ندارید، پس بهتر است بهار و تابستان را برای سفر انتخاب کنید. تابستان هوای تبریز دلچسب و خوب است و چون فصل، فصل مسافرت است، شهر خیلی شلوغ میشود. اگر خیلی حوصله شلوغی را ندارید، بهتر است اردیبهشت به دیدن ارگ علیشاه بروید.
عکس از: سایت Google Maps
بازدید از ارگ علیشاه محدودیت زمانی ندارد یعنی هر وقت از روز که دوست داشتید می‌توانید به ارگ بروید. فقط اگر می‌خواهید عکاسی کنید، برای استفاده از نور روز، صبح و بعد از ظهر زمان بهتری است. البته در شب هم عکاسی عالی میشود چون با نورپردازی‌های زیبا، این بنای تاریخی جلوه‌ای شگفت‌انگیز خواهد داشت.
عکس از: سایت Google Maps
بازدید از ارگ علیشاه تبریز هیچ هزینه‌ای برای شما ندارد، یعنی بازدید رایگان است. اما خب این دلیل نمی‌شود که مرمت و نگهداری آن هزینه‌ای نداشته باشد. در هر صورت حواستان به آجر به آجر دیوار باشد، مبادا کسی هوس نوشتن یادگاری کند.
نگاهی به تاریخچه دروازه ارگ علیشاه
ساخت بنای اولیه ارگ علیشاه تبریز در بین سالهای ۷۱۶ تا ۷۲۴ هجری قمری و با دستورات «تاج‌الدین علیشاه گیلانی» که در آن زمان وزیر ایلخانان مغول بود، شروع شد. هدف اصلی، ساخت آرامگاهی بزرگ در صحن مسجد بود. یعنی قبلا اینجا مسجدی بوده است.
عکس از: سایت Google Maps
نوشته‌های تاریخی نشان می‌دهند که در قسمت جنوبی مسجد، طاقی بسیار بزرگ قرار داشت. در تاریخ آمده که شخص علیشاه از معمارها پرسیده بوده که ارتفاع طاق کسری چقدر است و در آخر هم دستور داد که ارتفاع طاق مسجد را ۴ گز بزرگ‌تر از طاق کسری بسازند. هر گز چیزی معادل ۱۰۴ متر است، تصورش را بکنید، طاقی با حدود ارتفاع ۴۱۶ متر بلندتر از طاق کسری.
عکس از: سایت Google Maps
البته به‌دلیل عجله در تمام شدن بنا و همین‌طور به‌خاطر نشست شالوده آن، طاق شکست و ریخت. دلیل اصلی این بود که شالوده یا پی بنا تحمل فشار آن میزان ارتفاع اضافه شده را نداشت. این پایان کار نبود، ولی وقتی علیشاه فوت کرد دیگر کسی دنبال ساخت طاق را نگرفت و ادامه آن متوقف شد. تاریخ زندگی ارگ تبریز به دوره‌های مختلفی تقسیم میشود که می‌خواهم در ادامه آنها را برای شما روایت کنم.
در دوره قاجار
ارگ تبریز که قدمتی بیشتر از ۷۰۰ سال دارد، مثل یادگاری ارزشمندی از دورانهای مختلف تاریخی است که این شهر به چشم دیده است. ارگ علیشاه همیشه مثل یک سنگر محکم بوده و بنا به اقتضای دوره‌های مختلف، کاربری‌های متفاوتی داشته است. در دوران سلطنت قاجار، از مسجد و محوطه ارگ به‌عنوان انبار غلات و مهمات نظامی استفاده می‌کردند. به همین دلیل بود که دور آن هم دیوار یا حصاری کشیدند که بعدها اسم آن به ارگ علیشاه تبریز تغییر کرد.
عکس از: سایت Google Maps
در زمان جنگ‌های ایران و روسیه (سالهای ۱۸۰۴ تا ۱۸۲۸ میلادی) و جنگ ایران و انگلیس (در سال ۱۸۵۷ میلادی)، ارگ علیشاه به محلی نظامی تبدیل شد. در این زمان بود که به دستور ولیعهد قاجار یعنی «عباس میرزا»، در محوطه ارگ، ۲ بخش نظامی مهم شامل سربازخانه ستاد فرماندهی جنگ ارتش ایران و کارخانه ریخته‌گری و توپ‌ریزی ساخته شد. در همین دوره قاجار بود که عمارت کلاه فرنگی در محوطه ارگ هم ساخته شد.
در دوره مشروطه
در دوره مشروطه و قیام مردم تبریز، بنای ارگ تبدیل شد به سنگری برای مبارزان مشروطه‌خواه. ارگ تبریز این‌بار نقش خود را در جبهه نیروهای ستارخان و باقرخان ایفا کرد و شد آن سنگری که در برابر شلیک توپخانه محمدعلی شاه قاجار مقاومت می‌کرد. هنوز هم می‌توان جای گلوله‌های توپ را روی دیوار ارگ علیشاه دید. و چه غم‌انگیز است جای زخمی کهنه که هیچ‌وقت ترمیم نخواهد شد.
عکس از: سایت Google Maps
دوران پس از مشروطه
در دوران پس از مشروطه، مردم تبریز که در مقابل تهاجم ارتش روس قیام کرده بودند، ارگ تبریز را به‌عنوان پایگاهی مستحکم برای خود انتخاب کردند. مردم توپ‌هایی را برای دفاع از مواضع خود در بالای ارگ قرار دادند. فقط سوالی که اینجا ذهن من را مشغول می‌کند این است که مردم چطور تو‌پ‌ها را به بالای ارگ بردند؟!
عکس از: سایت Google Maps
در سال ۱۲۹۰ بود که قیام مردم تبریز در مقابل نیروهای روس شکست خورد و با اشغال این شهر، نیروهای روس، دیوار ارگ علیشاه را به توپ بستند. باز توپ و باز جای زخمی جدید. هنوز که جای زخم‌های قبلی خوب نشده بود که به جان ارگ افتاد.
در دوران مشروطه و بعد از آن، ساختمان‌هایی مثل مدرسه نجات و سالن آمفی تئاتر در محوطه ارگ تبریز ساخته شد؛ ساختمان‌هایی که تا آن زمان فقط در سن‌پترزبورگ مثل آن دیده شده بود.
در دوران پهلوی
در سال ۱۳۱۰ بود که باروها و حصار قاجاری ارگ را خراب کردند. در بین سالهای ۱۳۵۰ و ۱۳۵۷ بود که این تخریب‌ها ادامه پیدا کرد و بیشتر بناهایی که در دوره قاجار ساخته شده بود با بهانه ایجاد فضای سبز در محوطه ارگ تبریز، خراب شدند. قبل از انقلاب و در دوره پهلوی، محوطه ارگ علیشاه به باغ ملی یا گردشگاه عمومی تبدیل شد و بعد از انقلاب تغییر کاربری داده و از آن به‌عنوان مصلی استفاده میشود.
عکس از: سایت Google Maps
در دوره جمهوری اسلامی
در سال ۱۳۶۰ و تنها ۳ سال بعد از پیروزی انقلاب، دیوار شمالی عهد ایلخانی ارگ و پلکان قاجاری ارگ تبریز به دست جهاد سازندگی تخریب شد. بهانه این کار، تاسیس مصلای نماز جمعه در شهر تبریز بود. بنابراین جهاد سازندگی با مواد منفجره و بولدوزر به جان ارگ زبان‌بسته افتاد. در سال ۱۳۷۶ بود که مجری طرح ساخت مصلی برای خاکبرداری محدوده بنای ارگ علیشاه اقدام کرد.
عکس از: سایت Google Maps
این خاکبرداری عمیق در محدوده شرقی، آنقدرها هم اصولی نبود و همین موضوع باعث شد بازمانده‌های زیرساخت‌های ارگ نابود شود. در سالهای ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۱ بود که سازمان میراث فرهنگی در بازسازی ارگ تبریز، باقیمانده نشانه‌های دوره ساخت‌وساز قاجار را به‌طور کلی از چهره بنا پاک کرد.
اگر ارگ زبان داشت و دلش می‌خواست اتفاق‌هایی که به چشم دیده را بگوید باید تمام درخت‌ها کاغذ و آب دریای خزر، جوهر می‌شد تا وصف حال او باشد.
معماری دروازه ارگ تبریز
ارگ تبریز یکی از شاهکارهای معماری و هنر ایرانی است. عظمت این بنا در هنر معماری ایران، بدون اغراق بی‌نظیر است. همان طور که در بخش تاریخچه گفتم، ساخت بنای ارگ علیشاه در سال ۷۱۶ و به دستور تاج‌الدین علیشاه گیلانی شروع شد و در سال ۷۲۴ هم ساخت آن تمام شد.
عکس از: سایت Google Maps
استاد پیرنیا و استاد فلکی تبریزی معتقد بودند که سبک معماری ارگ علیشاه به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی تبریز، «آذری» است. سبک آذری بیشتر به معماری ایرانی بعد از اسلام منسوب است. به‌سبک آذری، سبک «ایرانی-مغولی» یا حتی سبک «مغولی» هم می‌گویند که در دوران حکومت ایلخانان یعنی بین سالهای ۶۵۴ تا ۷۳۶ قمری (۱۲۵۶ تا ۱۳۳۶ میلادی) رواج پیدا کرد.
عکس از: سایت Google Maps
برای ساخت بنای ارگ علیشاه تبریز از مصالح آن زمان یعنی ساروج و بعضی دیگر از مصالح بادوام استفاده کرده‌اند. زلزله که آمد، به ارگ هم امان نداد. بخش زیادی از ارگ علیشاه در اثر زلزله‌های متعدد فرو ریخت و حالا فقط دیواری از آن به جای مانده است.
عکس از: سایت Google Maps
چیزی که حالا به‌عنوان ارگ علیشاه تبریز شناخته میشود، شامل ۳ دیوار بلند به‌شکل ایوان است. ارتفاع این بخش از بنا، ۲۶ متر و عرض آن هم ۳۰ متر است. هر کدام از دیوارها عرضی حدود ۱۰ متر دارد و در داخل آنها ۲ دیوار عریض وجود دارد که به‌وسیله طاق‌هایی به هم متصل شده‌اند. حفاری‌هایی که کارشناسان انجام دادند، نشان داد که ۷ متر از این دیوارها در دل خاک قرار دارد. با این پایه‌ریزی که در آن سال‌ها انجام دادند، باید هم دیوار ارگ علیشاه تبریز زنده و سرپا می‌مانده اما خب بعضی جاهای بنا بوده که زلزله امانش را بریده و در مقابل تکان‌های ناجوانمردانه زمین، تسلیم شده است.
عکس از: سایت Google Maps
آسیب‌های مکرر زلزله و تخریب‌هایی که جنگ‌های ایران و روس و ایران و انگلستان به‌جای گذاشتند، نمی‌گذارد تصویر مشخص و کاملی از مجموعه ارگ علیشاه به شما نشان دهم. آن زمان‌ها که ارگ سالم و سرحال بود، مورخان معتبری مثل ابن‌بطوطه، مرتضی میرزا، بدرالدین محمود العینی و حمد الله مستوفی در سفرنامه‌های خودشان از ارگ گفته‌اند.
از اطلاعات و توصیف‌های این مورخان می‌توان حدس زد که ارگ علیشاه تبریز در زمان تاج‌الدین علیشاه، مسجد جامع شهر بوده و با کاشی، ستون‌های مرمری، ازاره‌های سنگی، گچ‌بری‌های زیبا و کتیبه‌هایی چشم‌نواز، تزیین شده بود. اما حالا فقط دیواری عظیم مانده که روی تنش جای گلوله و توپ است. استقامت ارگ تبریز ستودنی است، سالهای سال سرپا مانده و دم بر نیاورده است.
جاهای دیدنی نزدیک به دروازه ارگ
بعد از بازدید ارگ علیشاه باید به دیدن جاهای دیدنی تبریز بروید. در نزدیکی این ارگ زیبا، جاذبه‌های گردشگری زیادی هست که می‌خواهم چند تا از آنها را به شما معرفی کنم.
– عمارت میدان ساعت
عمارت میدان ساعت که همان عمارت شهرداری تبریز است در زمینی به مساحت ۹۶۰۰ مترمربع ساخته شده و زیربنایی حدود ۶۵۰۰ مترمربع دارد. این عمارت در بین سالهای ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی در محل «گورستان متروکه موی نوبر» و در ۳ طبقه ساخته شد. بنای عمارت، برج ساعتی به ارتفاع ۳۰.۴ متر دارد. این ساعت در ۷۰ سال گذشته بدون‌وقفه کار کرده و در هر ۱۵ دقیقه نوایی زیبا از آن شنیده میشود که می‌گوید آهای مردم شهر، من هنوز زنده‌ام!
عکس از: سایت Irna
همان طور که گفتم، ساخت عمارت شهرداری تبریز یا همان عمارت میدان ساعت در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی شروع شد. در آن زمان، «حاج ارفع‌الملک جلیلی» شهردار وقت بود و مهندسان آلمانی وظیفه ساخت عمارت را بر عهده داشتند. شهرداری تبریز اولین نهادی در شهر تبریز بود که با‌عنوان «بلدیه» آن را می‌شناختند و در این عمارت مستقر شد.
مردم شهر تبریز عمارت میدان ساعت را به‌دلیل داشتن ساعتی زیبا و بزرگ در بالاترین نقطه برج، «ساعات قاباغی» هم می‌نامند. بنای عمارت شهرداری تبریز به‌شکل U است و اگر به نقشه‌های هوایی نگاهی بیندازید، یک عقاب در حال پرواز را می‌بینید. عمارت ساعت در آن اوایل ساخت به‌عنوان محل استقرار شهرداری تبریز بود.
عکس از: سایت Nasrnews
این بنا در طول دوره‌های مختلف جایگاه خودش را به‌عنوان عمارتی تاریخی حفظ کرد. حالا این بنا که یکی از جاهای دیدنی در نزدیکی ارگ تبریز است تبدیل به محل انجام بعضی از ملاقات‌های دیپلماتیک و رسمی شهردار تبریز شده است. از طرفی، اولین موزه شهر تبریز و شهرداری‌های کشور هم در این ساختمان قرار دارد.
یکی از مهمترین و البته باارزش‌ترین تالارهای موزه عمارت ساعت، تالار فرش است. در این تالار گنجینه‌ای ارزشمند از فرش‌ها و قالی‌هایی با قدمت بیشتر از ۱۱۰ سال وجود دارد. از زمان تاسیس عمارت شهرداری تا سال ۱۳۲۰، حدود ۱۲ تخته فرش به دستور ارفع‌الملک جلیلی بافته شده که همگی در این تالار قرار دارد.
آدرس عمارت میدان ساعت تبریز
آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان امام، میدان ساعت
لوکیشن عمارت میدان ساعت تبریز روی گوگل‌مپ
– موزه عصر آهن
موزه عصر آهن یکی دیگر از جاهای دیدنی در نزدیکی ارگ تبریز است که در محوطه‌ای باستانی قرار دارد. این محوطه باستانی در شمال شرقی، شمال و شمال غربی مسجد کبود تبریز قرار داشته و شامل گورستان بعضی آثار سفالی مربوط به عصر آهن است. باستان‌شناسان در این گورستان قدیمی، ۳۸ گور کشف کرده‌اند که جسدها در آن به‌صورت جنین دفن شده‌اند. سنگ‌چینی دور اجساد در اصل نمادی از دیواره رحم بوده و به همین دلیل هم اجساد به‌صورت چمپاتمه‌ای یا حالت جنینی دفن شده‌اند.
عکس از: سایت Google Maps
گور نوزادها ساده است اما گور جوان‌ترها در سازه‌هایی مربعی قرار گرفته و دو ظرف سفالی دارد. اکثر جسدهای یافت شده سن پایینی داشته و جالب اینکه همراه با جسد زن‌ها، جواهرات و همراه با جسد مردها، ابزار جنگی دفن شده است.
همراه با کودک‌ها هم تعدادی اسباب‌بازی دفن کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد کسانی که این افراد را دفن کرده‌اند، پیرو آیین مهرپرستی بوده‌اند. دلیل اثبات این نظریه، وجود ظروف سفالی و اثرات غذا در داخل گورها است. از دیگر دلایل تایید این نظریه، متفاوت بودن جهت صورت و بدن اجساد در گورها است. در کنار بعضی از اجساد، ظروف سفالی بیشتری پیدا شده که احتمالا نشان‌دهنده ثروتمند بودن آن‌هاست.
عکس از: سایت Google Maps
در بخش‌هایی از موزه عصر آهن می‌توانید اشیای تزیینی و سفالی را ببینید. این اشیا شامل کوزه‌های تزیینی، کاسه، بشقاب، لیوان و حتی شمشیر است. موزه امکانات خوبی دارد و می‌توانید از پارکینگ آن برای پارک کردن ماشین خود استفاده کنید. نکته مهم اینکه ظرفیت بازدید از موزه فقط ۱۵ نفر است، یعنی در هر بار بازدید فقط ۱۵ نفر اجازه ورود دارد. پس در بعضی مواقع لازم است کمی صبر کنید تا گردشگران قبلی از موزه خارج شوند.
آدرس موزه عصر آهن تبریز
آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان امام، چهارراه شهید بهشتی، انتهای خیابان کهنه
لوکیشن موزه عصر آهن تبریز روی گوگل‌مپ
– خانه بهنام
خانه بهنام یکی دیگر از جاهای دیدنی تبریز در نزدیکی ارگ علیشاه تبریز است که در محله مقصودیه قرار دارد. خانه بهنام که به آن «بهنام گنجه‌ای» یا «قدکی» هم می‌گویند در سالهای آخر دوره زندیه و سالهای شروع دوره قاجار ساخته شد. این خانه که در ابتدا مسکونی بود، حالا به بخش اداری دانشگاه هنر اسلامی تبریز تبدیل شده است. اولین نوسازی خانه بهنام در دوره ناصر‌الدین شاه قاجار انجام و نقاشی‌های زیبایی به آن اضافه شد. در بازسازی‌های سالهای گذشته، چند نگارگری ایرانی فرسکو کشف شده که متخصصان در حال تعمیر آن است.
عکس از: سایت Google Maps
معماری خانه بهنام هم مثل خیلی از خانه‌های قدیمی ایرانی، حیاط بیرونی و اندرونی و یک ساختمان اصلی دارد. این خانه یک ساختمان قشلاقی و یک ساختمان کوچک ییلاقی نیز دارد. برای ورود به خانه بهنام باید از سَردر به هشتی و بعد از هشتی به حیاط باغچه بروید.
پنجره‌های اُرسی زیبا که از کف تا سقف ادامه پیدا می‌کنند نور را به داخل راه می‌دهد اما قبل از این کار، نور را به‌رنگ‌های مختلف در می‌آورند تا وقتی وارد فضای خانه می‌شوید بازی نورها مستتان کند.
عکس از: سایت Google Maps
روی طاقچه‌های گچ‌بری شده خانه می‌توانید نقاشی‌هایی زیبا را ببینید که هنرمندانه با دست و رنگ‌های طبیعی اجرا شده است. علاوه‌بر طاقچه‌ها، روی دیوارهای خانه هم نقاشی‌های خیره‌کننده وجود دارد. در ضلع جنوبی بیرونی خانه می‌توانید تراس تابستانی با آن ستون‌های جذاب و سرستون‌های گچی مقرنس‌کاری شده را ببینید. روی طاقچه‌های نقاشی شده چند قاب عکس هست که در یکی از آنها، استاد شهریار بزرگ دیده میشود.
در بنای غربی خانه که حالا تخریب شده، اصطبل، سرویس بهداشتی و مطبخ قرار داشت. مساحت بخش اعیانی خانه بهنام، ۸۴۰ مترمربع و مساحت عرضه آن هم ۹۰۰ مترمربع است. اگر قصد بازدید از این خانه زیبا را دارید می‌توانید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۱۴ بعد‌ازظهر آنجا باشید.
آدرس خانه بهنام تبریز
آذربایجان شرقی، تبریز، میدان ساعت، محله مقصودیه
لوکیشن خانه بهنام تبریز روی گوگل‌مپ
– بازار بزرگ تبریز
یکی از آن جاهای دیدنی تبریز در نزدیکی ارگ علیشاه تبریز، بازار بزرگ است. این بازار سرپوشیده مساحتی حدود ۱ کیلومترمربع داشته و لقب وسیع‌ترین مرکز به‌هم‌پیوسته آجری دنیا را به خود اختصاص داده است. بازار ۳۵ سرا، ۲۰ راسته، ۲۵ تیمچه، ۵۵۰۰ حجره، حمام، کاروان‌سرا، مسجد و مدرسه دارد.
عکس از: سایت Google Maps
در بازار بزرگ تبریز محصولات و کالاهای مختلفی به‌فروش می‌رسد که شامل فرش دستباف تبریز، کیف و کفش چرم تبریز، ادویه، پارچه، لباس، محصولات دارویی و… است. از بعضی ورودی‌ها که وارد بازار می‌شوید در کنار طاق‌های کوچک دو طرف دیوار، پیرمردهایی را می‌بینید که روی طاقچۀ طاق نشسته‌اند و داستان‌های مختلفی می‌گویند.
قدمت بازار بزرگ تبریز به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی نزدیک به ارگ علیشاه تبریز، خیلی مشخص نیست. اما بعضی از جهانگردان مثل مارکوپولو و ابن بطوطه یا حتی یاقوت حموی، جملی کاردی، ژان شاردن، حمدالله مستوفی و گاسپار دروویل و خیلی‌های دیگر از سده چهارم هجری قمری تا دوره قاجارِ بازار را دیده‌اند و از آن گفته‌اند.
عکس از: سایت Google Maps
تبریز در مسیر جاده ابریشم بود و طبیعی است که در آن زمان، بازاری به این عظمت در این شهر ساخته شود. بازاری که بخشی از آن کاروان‌سرا بوده و محل استراحت کاروان‌ها و حتی توزیع کالاها. در گذشته دروازه‌های بازار به‌عنوان دروازه‌های اصلی شهر تبریز نیز شناخته می‌شد.
عکس از: سایت Google Maps
بازار تبریز طوری ساخته شده که از بیرون با بافت شهر هماهنگ بوده و مثل یک ساختمان معمولی است. اما وقتی وارد بازار شوید شگفت‌زده خواهید شد چون نماهای آجری و طاق‌های بلند آن با وجود نقاشی‌هایی زیبا، زمین تا آسمان با فضای بیرون فرق دارد. در مرکز طاق‌ها، دریچه‌هایی وجود دارد که هدف ساخت آنها عبور نور روز و گردش هوا بوده است. در میانه روز، وقتی خورشید به آن بالابالاها برسد، نور از این دریچه‌ها وارد بازار شده و روی حجره‌ها و صورت مردم می‌تابد.
آدرس بازار بزرگ تبریز
آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان صادقیه بازار، بازار بزرگ تبریز
لوکیشن بازار بزرگ تبریز روی گوگل‌مپ
– خانه مشروطه
تبریز با آن تاریخ پُرفراز و نشیبی که داشته در دوره قاجار به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوره بود که شهر تبریز به‌عنوان شهری مهم و پیشرو شناخته شد. خانه مشروطه یکی از جاهای دیدنی در نزدیکی ارگ تبریز است که باید آن را دید. معمار خانه مشروطه تبریز «حاج ولی معمار» بود. این خانه در سال ۱۲۴۷ ساخته شده و «حاج مهدی کوزه‌کنانی» معروف به «ابوالمله» که یکی از بازرگانان خوشنام تبریز بود، اولین مالک خانه بود.
عکس از: سایت Google Maps
در زمان محمدعلی شاه در سال ۱۲۸۷ که مجلس به توپ بسته شد، حاج کوزه‌کنانی برای پشتیبانی از مشروطه‌خواهان خانه خود را در اختیار آنها قرار داد. از آن زمان بود که این خانه به محلی برای تجمع مهمترین چهره‌های مشروطه در آذربایجان تبدیل شد.
از جمله این چهره‌ها می‌توانم به باقرخان، ستارخان، حاجی میرزا آقافرشی، حاج مهدی کوزه‌کنانی و ثقه‌الاسلام تبریزی اشاره کنم.
خانه مشروطه بنایی زیبا است که حدود ۱۳۰۰ مترمربع مساحت داشته و در ۲ طبقه ساخته شده است. همه پنجره‌های خانه از کف تا سقف اُرسی است. اُرسی‌هایی با نقش‌های ترنج و ترکیبی از رنگ‌های سبز و سفید و قرمز و آبی. وقتی خورشید به بالای دیوارهای خانه بهنام می‌رسد نور دزدکی از پنجره‌های اُرسی وارد خانه شده و دیوارها و کف را رنگین می‌کند.
عکس از: سایت Google Maps
در موزه خانه مشروطه از تندیس‌های چهره‌های مهم مشروطه، فرش مشروطه، سلاح کمری ستارخان، دستگاه چاپ ژلاتینی برای چاپ شب‌نامه‌های مشروطه، وسایل شخصی سران مشروطه، اسناد تاریخی دوران مشروطه و فرمان مشروطیت نگهداری میشود. برای بازدید از این خانه زیبا می‌توانید همه روزه غیر از دوشنبه‌ها از ساعت ۹ تا ۱۹:۳۰ در نیمه اول سال و از ساعت ۹ تا ۱۷:۳۰ در نیمه دوم سال اقدام کنید.
آدرس خانه مشروطه تبریز
آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان شهید مطهری، روبروی مسجد جامع
لوکیشن خانه مشروطه تبریز روی گوگل‌مپ
توصیه‌هایی برای بازدید از دروازه ارگ
برای بازدید از بنای دروازه ارگ تبریز به وسایل خاصی نیاز ندارید. این بنا در محوطه باز قرار داشته و ورودی برای بازدید ندارد. در هر ساعت از شبانه‌روز هم که بخواهید می‌توانید از ارگ علیشاه بازدید کنید و محدودیت زمانی وجود ندارد. بسته به سیاست‌های میراث فرهنگی ممکن است در برخی از زمان‌ها امکان بازدید از کل بنا و بخش‌های داخلی مثل طبقات وجود نداشته باشد.
عکس از: سایت Google Maps
چرا باید از ارگ علیشاه تبریز بازدید کنید
ارگ تبریز یکی از بناهای تاریخی مهم این شهر است که در طی سالهای سال دورانی سخت را به چشم دیده و در هر دورهای پایگاهی برای آزادی‌خواهان بوده است. کسانی که به تبریز سفر می‌کنند، باید زمانی را هم به بازدید از ارگ علیشاه اختصاص دهند تا با دیدن آثار گلوله‌های توپ که جای زخم‌شان روی تن ارگ مانده، کمی بیشتر با تاریخ دردناک این شهر آشنا شوند. جاهای دیدنی تبریز زیاد است اما خب همیشه این جاهای تاریخی است که گره ارتباط ما با گذشته این سرزمین را محکم‌تر می‌کند. وقتی عظمت و ارتفاع ارگ علیشاه را ببینید تازه به مهارت و توانایی معماران آن دوران پی می‌برید. اینکه چطور بدون ابزارهای پیشرفته توانستند این بنا را بسازند، شگفت‌انگیز است.
کاش حرفهاتون استناد بیشتری داشت نه تنها کپی از این سایت و اون سایت که خودشون مستند نیستن . “ارگ تبریز آن اوایل به شکل مسجدی بزرگ بود” ؟؟؟؟ “هدف اصلی، ساخت آرامگاهی بزرگ در صحن مسجد بود. یعنی قبلا اینجا مسجدی بوده.”
در صورتی که تصویر زیر همین جمله رو ببینید مفهوم ارگ کاملا مشخص است و آرامگاه ذکر شده در زیرزمین مسجد کبود موجود است. مسجدی بزرگ و قدیمی که نه تنها در فاصله پیاده با ارگ تبریز قرار گرفته بلکه حفاری ها مشخص کردند که با تونل های زیرزمینی به هم متصل هستند.
من تبریزی هستم بزگترین پارک که اسمش شاه گلی بود را تغییر داده و الان اسم او ائل گلی است
کنار ارگ هم اومدن مصلا زدند که عکس هایش را ببینید میفهمید چقدر بزرگ است