کلیسای کانتور یکی از کلیساهای تاریخی و منحصر‌به‌فرد ایران است که به دست روس‌های ارتودکس ساخته شده و از زمان قاجار در دل شهر قزوین خانه کرده است. البته امروزه این کلیسا دیگر مکانی مذهبی و مورد استفاده مسیحیان ارتودکس نیست، اما از آن‌جایی‌که سبک معماری خاص دارد و از زمان‌های قدیم برای ما به یادگار مانده، جزو آثار باستانی ایران محسوب و از آن نگهداری میشود.
در این قسمت از مجله گردشگری علی‌بابا برایتان از قصه کلیسای کانتور و نام‌های بسیارش گفته‌ام و این‌که امروزه تبدیل به چه چیزی شده است. شاید در آینده نیز تبدیل به چیز دیگری شود و قصه‌اش را همراه با زنگ ناقوسش که به صدا در می‌آید برایتان تعریف کند!
کلیسای کانتور کجاست؟
بهترین زمان بازدید از کلیسای کانتور چه وقت است؟
کلیسای کانتور چه دیدنیهایی دارد؟
کلیسای کانتور از کجا آمده؟
کلیسای کانتور در گوشه‌ای از شهر قزوین قرار گرفته و هم به دلیل معماری بی‌نظیرش در ایران و تاریخچه خاصش توانسته یکی از معروف ترین کلیساهای ایران باشد. این کلیسای تاریخی قزوین، یکی از معدود کلیساهای ارتودکس در ایران است که یادگاری از زمان جنگ جهانی اول است که از قضا ویژگی‌های خاص و منحصر‌به‌فردی میان کلیساهای ایران دارد و یکی از جاهای دیدنی قزوین هم شده است.
عکس از: سایت VisitIran
مثلا کلیسای کانتور تنها کلیسای ایران است که به رنگ سرخ است، آجرها و نمای بیرونی آن سرخ رنگ‌اند و همین باعث شده ظاهر آن از تصورات ما راجع به نمای یک کلیسای سبک غربی متفاوت باشد. همچنین کلیسای کانتور کوچک ترین کلیسای ایران است، به‌حدی که اگر آن و مدل معماری‌اش را از نزدیک ببینید شما را یاد خانه‌های سینمایی و فانتزی در قصه‌ها می‌اندازد.
کلیسای کانتور در زمان جنگ جهانی اول محل عبادت روس‌ها بوده ولی از آن زمان به بعد، به‌نوعی تعطیل شده و مورد استفاده مذهبی قرار نگرفته است. کلیسای کانتور را به برج ناقوس یا کلیسای روسی نیز می‌شناسند، چرا‌که زمانی به دست روس‌ها ساخته شده و محل عبادت آن‌ها بوده است.
عکس از: سایت قزوین
اما حتی با‌توجه به ارزش تاریخی، مذهبی و معماری آن بسیار بیشتر از آن‌چه حقش بوده است مورد بی‌توجهی در حوزه گردشگری قرار گرفته و مدت‌هاست که زنگی از ناقوسش بر‌نخاسته و در‌حال حاضر تبدیل به بازارچه‌ای کوچک برای نمایش صنایع دستی شده است!
تاریخ سرخ کلیسای کانتور
بر‌اساس اسناد تاریخی، محله پنبه‌ریسه که یکی از محله‌های قدیمی شهر قزوین است، (امروزه از شمال به خیابان آیتالله طالقانی و از جنوب به محله گلبینه، از سمت غرب به خیابان و محله بلاغی و از شرق به خیابان باغ دبیر محدود میشود.) زمانی در اواخر دوره قاجاریه، در اختیار روس‌ها قرار گرفت.
عکس از: سایت VisitIran
روس‌ها در این محل ماندند و در این‌جا کلیسایی ساختند که به آن کانتور به معنای مقر یا مرکز می‌گفتند. همچنین اکثر کسانی‌که در این محل سکونت داشتند و رفت‌و‌آمد می‌کردند مهندسان و کارکنان روسی بودند که در پروژه راه شوسه قزوین فعالیت می‌کردند؛ در این قسمت از شهر دفاتر اداری خود را دایر کردند و علاوه‌بر کلیسای کانتور، ساختمان کنسولگری روسیه در قزوین، تأسیساتی مثل منبع آب، سالن تئاتر و باله و .. در این شهر احداث کردند.
پس در‌واقع تاریخچه کلیسای کانتور و سکونت روس‌ها در قزوین، به جریان راه‌سازی در ایران بر‌می‌گردد و نوعی معماری روسی را نیز وارد بخشی از بناهای شهر قزوین کرد. راه‌سازی در ایران بعد از سفر‌های ناصرالدین‌شاه قاجار به خارج از کشور بیشتر به اوج خود رسید و از آن زمان به بعد، پای روس‌ها بیشتر به کشور باز شد و به‌خاطر ایجاد بستر‌های راه‌سازی امتیازاتی نیز به آن‌ها تعلق گرفت.
عکس از: سایت عصر ایران
مثلا از تلاش‌های راه‌سازی به کمک روس‌ها در این دوره، می‌توان به جاده تهران-قزوین اشاره کرد که به «راه شوسه» معروف بود. در آن زمان فرماندار شهر قزوین به نام «آقا‌باقر اصفهانی» روی این پروژه نظارت می‌کرد و دستور ساخت آن را صادر کرده بود؛ اما به خاطر نبود امکانات آن‌چنانی و زمان‌بر بودن احداث بناها و جاده‌سازی، روس‌ها هم مدتی طولانی مجبور به سکونت در ایران و در شهر قزوین بودند که کلیسای کانتور نیز یکی از یادگار‌های تاریخی از آن زمان است.
کلیسای کانتور را به چه نام‌هایی می‌شناسند؟
همانطور که گفتیم به‌خاطر ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد کلیسای کانتور، آن را به نام‌های تقریبا زیادی هم می‌شناسند که مربوط به هرکدام از ویژگی‌هایش میشود. اصلی‌ترین نام این کلیسا یعنی کانتور به معنای مقر یا مرکز است که به خاطر محل سکونت روس‌ها در اواخر دوره قاجاریه، به وسیله خود روس‌ها، نامگذاری شده است.
عکس از: سایت صبح قزوین
همچنین کلیسای کانتور را به کلیسای سرخ نیز می‌شناسند، چون آجرها و نمای بیرونی آن به رنگ سرخ است. و ایرانی‌ها نیز به‌دلیل این‌که این کلیسا به دست روس‌ها و برای عبادتشان ساخته شده بود، به آن کلیسای روس‌ها نیز اسم داده بودند.
یکی از نام‌های دیگر کلیسای کانتور که به آن معروف است، کلیسای ناقوس است که آن هم به دلیل صدای خاص آن در زمان‌هایی بوده است که ناقوسش به صدا در می‌آمده است.
قسمت‌های دیدنی و جذاب کلیسای کانتور
کلیسای کانتور علاوه‌بر کوچک‌بودنش، از قسمت‌های متعددی تشکیل شده که در‌واقع همه‌اش قسمت‌های اصلی یک کلیسا محسوب می‌شوند. این کلیسا در اصل سه طبقه دارد و در حیاط چهار ضلعی نسبتا کوچکی قرار گرفته که یک قبرستان کوچک هم در آن قرار دارد.
عکس از: سایت Per.euronews
ورودی
کلیسا یک درب ورودی دارد که بر روی دیوارهای دو سمت ورودی، صلیب‌هایی روسی نقش بسته‌اند و بالای درب ورودی، ناقوس‌خانه‌ای دارای سه طبقه قرار دارد که به یک گنبد کوچک منتهی میشود. درب ورودی کلیسا در ضلع غربی آن قرار گرفته و وقتی وارد کلیسا می‌شوید می‌بینید که فضای ورودی داخلی کلیسا نیز سقفی شیب‌دار دارد.
نمازخانه
کلیسای کانتور دو گنبد دارد که گنبد بزرگ آن در مرکز نمازخانه و گنبد کوچک‌تر در بالای محراب کلیسا قرار گرفته. سالن اصلی کلیسا شامل نمازخانه و محراب است که در کنار آن دو، فضاهای مستطیل‌شکل نیز وجود دارد. فضای نمازخانه از صندلی‌های تخت‌مانندی تشکیل شده است که زمانی که کلیسا محل عبادت بوده است پشت آن صندلی‌ها به عبادت می‌ایستادند.
عکس از: سایت Aks
محراب
همانطور که گفتیم گنبد کوچک‌تر کلیسای کانتور در بالای محراب قرار گرفته و محراب کلیسا که به شکل نیم‌دایره ساخته شده است در‌واقع آن‌جایی است که کشیش می‌ایستد و دعاهای مذهبی می‌خواند و یا مراسم مذهبی را در آن اجرا می‌کند.
عکس از: سایت عصر ایران
گنبد
کلیسای کانتور دو گنبد دارد که گنبد بزرگ بالای قسمت نمازخانه و گنبد کوچک‌تر بالای قسمت محراب ساخته شده است و همه نمای بیرونی آن از آجرهای سرخ با طرح چیلیپایی استفاده شده است. وجود این گنبد‌ها به ارتفاع بیشتر سقف‌های کلیسا کمک بیشتری کرده‌اند و فضای کوچک داخل آن را با ابهت و بزرگی بیشتری همراه ساخته‌اند.
عکس از: سایت Arga mag
برج ناقوس
برج ناقوس کلیسای کانتور که بالای درب ورودی قرار گرفته از سه طبقه تشکیل شده است و ارتفاع آن به ۱۱ متر می‌رسد. بالای آن زنگوله‌ای بزرگ که اصطلاحا به آن ناقوس گفته میشود قرار دارد و زمان‌هایی که کلیسا محل عبادت بوده است برای عبادت و مراسم مذهبی به صدا در می‌آمده است.
حیاط و قبرستان
در حیاط چهار‌گوش کلیسای کانتور تنها دو سنگ قبر وجود دارد، که یکی از این سنگ قبر‌ها متعلق به یک خلبان روس بوده و دیگری نیز متعلق به یک مهندس روس که در زمان اسکان روس‌ها در قزوین، در ایران از دنیا رفته‌اند و در کلیسای سرخ‌شان به خاک سپرده شده‌اند.
عکس از: سایت Persianv
فروشگاه صنایع دستی
بعد از آن‌که روس‌ها از ایران خارج شدند و مهلت قراردادشان به پایان رسید، این کلیسا نیز خالی شدو خالی ماند. کلیسای کانتور یک کلیسای ارتودکس مسیحی است و از آن‌جایی‌که ارتودکس‌های ایران آن‌قدر پر‌جمعیت نیستند و تعدادشان نسبت به مسیحیان کاتولیک بسیار کمتر است، از آن زمان به بعد کاربری کلیسای کانتور نیز تغییر کرد.
عکس از: سایت عصر ایران
اوایل این کلیسا به‌عنوان یک بنا و اثر تاریخی نگهداری و محافظت می‌شد ولی امروزه چندین ویترین فروش جواهرات دست‌ساز و صنایع دستی در آن قرار گرفته و به‌نوعی به بازارچه کوچک صنایع دستی تبدیل شده است. همچنین در قزوین دو کلیسای دیگر نیز وجود دارد که فعال و قابل استفاده برای مسیحیان و ارامنه هستند اما اجازه بازدید از آن‌ها برای مسلمانان و ایرانیان (گردشگران داخلی) وجود ندارد.
نکات جالب معماری کلیسای کانتور
معماری کلیسای کانتور کاملا مانند کلیساهای دیگر جهان بر‌اساس طرحی صلیبی ساخته شده است و مدل آن شامل یک پلان چندضلعی نامنظم است که استفاده از آجرهای قرمز لعاب‌دار در نمای بیرونی کلیسا و شیروانی گنبدهایش باعث شده تا این بنا به لحاظ ظاهری و سبک معماری خاص‌تر از بقیه ساختمان‌های قزوین و حتی کلیساهای ایران باشد.
عکس از: سایت عصر ایران
می‌دانید چرا کلیسای کانتور انقدر نقلی و کوچک ساخته شده است؟
البته ریشه چنین معماری‌ای به عقاید ارتودکسی مسیحیت نیز بر‌می‌گردد و از آن تاثیر گرفته است، چرا‌که مسیحی‌های ارتودکس ایستاده عبادت می‌کنند و به‌همین علت کلیسای کانتور نیز کوچک و جمع‌و‌جور و فقط برای عبادت ساخته شده است.
مدل ساخت و معماری و تزئینات کلیسا نسبت به کلیساهای دیگر در ایران بسیار ساده است و آن هم به دلیل سرعت بخشیدن به روند ساخت‌و‌ساز آن در زمان قاجار و بحبوحه جاده‌سازی و راه‌سازی بوده است.
عکس از: سایت VisitIran
کی از کلیسای کانتور بازدید کنیم بهتر است؟
میشود گفت بهترین زمان بازدید از کلیسای زیبای قزوین فصل بهار است؛ چون در این فصل دمای هوا در قزوین بسیار معتدل و دلچسب‌تر میشود و به‌راحتی می‌توان داخل شهر به گشتوگذار پرداخت. اما دمای هوای قزوین در فصل‌های سرد و همچنین تابستان، آب‌و‌هوایی سرد و خشک یا گرم و خشک دارد که خیلی برای بازدید و گردشگری ممکن است مناسب نباشد!
ساعت بازدید از کلیسا
در‌واقع شما هر‌زمان که دوست داشتید می‌توانید از این کلیسا دیدن کنید اما قبل از رفتن به آن بهتر است از باز بودن درب‌های آن با مطمئن شوید، به هر‌حال مطمئن‌بودن بهتر از آن است که خدایی نا‌کرده پشت در‌های بسته بمانید!
عکس از: سایت VisitIran
ساعات بازدید از کلیسای کوچک قزوین نیز همه‌روزه، از ساعت ۹ صبح تا ۸ شب به روی گردشگران باز است و نکته مهم‌تر آن‌که حتی هزینه ورودی هم ندارد!
کلیسای کانتور دقیقا کجاست؟
نشانی کلیسای کانتور قزوین : استان قزوین، شهر قزوین، خیابان آیت الله طالقانی، خیابان دارایی، کلیسای کانتور
کلیسای کانتور روی گوگل‌مپ
بهترین مسیر دسترسی به کلیسای کانتور از کجاست؟
اگر از هر‌کجای قزوین خودتان را به چهار‌راه ولیعصر قزوین برسانید به‌راحتی می‌توانید به کلیسای کانتور دسترسی پیدا کنید. یعنی می‌توانید چهار‌راه را مستقیم به سمت بلوار آیتالله طالقانی بیایید، پس از رد کردن بلوار طالقانی، دومین خیابان که میشود خیابان دارایی را به سمت راست بپیچید و مستقیم مسیرتان را ادامه بدهید تا در سمت چپ خود، کلیسای کانتور قزوین را ببینید.
عکس از: سایت آرامش سفر
این هم داستان کوچک ترین کلیسای ایران!
سرگذشت زندگی و رفت‌و‌آمد اقلیت‌های مذهبی در شهر‌های ایران یکی از آن سرگذشت‌های پر‌قصه است که کلیسای کانتور نیز برای ما یکی از آن داستان‌ها را تعریف می‌کند. قصه آمدن روس‌ها از سرزمین سرد و خشک خود به دل ایران برای جاده‌سازی و گرفتن امتیازاتی از ناصرالدین‌شاه قاجار و شاه‌های دیگر ایرانی. معمولا آن‌ها با خانواده‌های خود می‌آمدند و یا گاهی خانواده‌ای در این‌جا تشکیل می‌دادند و می‌خواستند صبح‌های یکشنبه به کلیسای مخصوص خود بروند و عبادت کنند و روز تعطیل خود را بگذرانند.
عکس از: سایت عصر ایران
شاید آن‌ها سال‌ها ماندند و زمین‌گیر شدند، قصه‌ها ساختند و قصه‌ها گفتند اما امروز، برای ما تنها کلیسای سرخی باقی مانده که هم از نظر ظاهر و معماری و هم کوچکی و بی‌استفاده‌ماندن‌اش متفاوت و جالب توجه است.
ما به کلیسای کانتور نگاه می‌کنیم و سعی می‌کنیم آن دوران را تصور کنیم، میانه جنگ‌های جهانی، روز‌های سخت استثمار و کار و تاراج ایران، اما در‌عین‌حال دورانی که تازه به بهای چنین روابطی وارد مدرنیته می‌شدیم: جاده می‌ساختیم، دوربین داشتیم، ماشین‌ها می‌آمدند و بعد‌ها قطار و تلفن و تلویزیون داشتیم.
