فواره تروی؛ آبشاری از جنس حماسه

فرض کنید در یک روز آفتابی تصمیم می‌گیرید روی سنگ‌فرش‌های مکعبی میدان تروی ایتالیا قدم بزنید. همین که با دیدن زیبایی ساختمان‌های گرم، رنگی و قدیمی‌اش خوش هستید، یک‌مرتبه فواره‌ای نگاه‌تان را می‌دزدد. دوربین به دست می‌شوید، می‌روید به سمت مجسمه‌های هرکول‌وار و سوار بر ارابه‌ای که برای رسیدن به آن‌جا اقیانوس‌ها پیمودند و موج‌ها شکافتند. اساطیری که به محض بیرون آمدن از دل سنگ و یکی از شاهکارهای امپراتوری روم باستان، به ناگهان خشک‌شان زده است.

انگار همه آن‌ها در لحظه‌ای از تاریخ ثابت مانده‌اند. فرصت را غنیمت می‌شمارید و درحالی‌که نفس‌تان در سینه حبس مانده، دقت‌تان را بالا می‌برید که ناگهان زنده بودن‌شان را با تمام وجود حس می‌کنید. با این که داستان فواره تروی ایتالیا به بیش از ۲۰۰۰ سال قبل -۱۹ سال قبل از میلاد مسیح- برمی‌گردد، اما شاهکاری که همین الان مبحوت‌تان کرده، نتیجه ذوق هنرمندان جنبش باروک در قرن ۱۷-۱۸ میلادی است.

خودم هم تا مدتی تصور می‌کردم تنها جلوگاه سبک باروک، نقاشی است. اما با دیدن معماری‌های مشهور اساطیری به خصوص آبشار تروی ایتالیا به زیبای بی‌نهایت و ظرافت ریزبینانه‌اش پی بردم. سبک باروک را می‌توانید از مقالات مجله گردشگری علی‌بابا درباره کلیساها، بناها، فواره‌ها و مجسمه‌ها پیدا کنید.

معماری و طراحی فواره تروی

اگر می‌خواهید چیز ابتدای درباره آبنمای تروی بخوانید، خب وقت‌تان را نمی‌گیرم. آبشار تروی روم ۲۶ متر ارتفاع، ۲۰ متر عرض و ۵۰ متر طول دارد. ساختمان و لبه‌های آبشار از سنگ تراورتن و مجسمه‌هایش از سنگ مرمر کارارا تراشیده شدند. فواره تروی ایتالیا جز بزرگترین و مشهورترین آبشارهای روم محسوب می‌شود. این چیزها مهم نیستند و خیلی در این‌ور و آن‌ور خوانده‌اید. مهم داستان حماسی پشت سر آبنمای تروی ایتالیاست که باید از زبان مجسمه‌هایش بشنوید.

افسانه دختر باکره

در افسانه‌ها آمده که ۱۹ سال قبل از میلاد مسیح، ژنرالی به نام مارکوس ویپسانیوس آگریپا، دوست گرمابه و گلستان، دست راست و داماد امپراتور آگوستوس، همراه سربازانش برای سیراب کردن رومیان به دنبال چشمه‌ای می‌روند. در حال جست‌وجو بودند که ناگهان دختر باکره‌ای در مسیرشان ظاهر می‌شود. دوشیزه‌ای که چشمه‌ای پربرکت را به آن‌ها نشان می‌دهد و همین کافی بود تا معجزه را به عینه ببینند.

لطف دوشیزه در حق آگوستوس، آینده مردم روم را برای چند قرن متحول کرد. آگوستوس به محض دیدن چشمه سر از پا نمی‌شناسد و تصمیم می‌گیرد قناتی به طول ۲۲ کیلومتر بسازند تا مردم شهر از آن سیراب و پاکیزه شوند. با اینکه نام آن دختر را کسی نمی‌دانست، اما برای اینکه لطفش جبران شود، نام آکوئا ویرگو (آب باکره) را روی قنات گذاشتند.

داستان معماری فواره تروی

با گذر زمان و نابودی امپراتوری روم، قنات آکوئا ویرگو (آب باکره) خراب شد و برای ۱۰۰۰ سال کسی به فکر احیای آن نبود. تنها کسی که فکر بازسازی‌اش از سرش بیرون آمد، پاپ اوربان هشتم بود که در سال ۱۶۲۹ دستور بازسازی آن را صادر کرد. او از جان لورنزو برنینی، هنرمند و معمار برجسته آن زمان روم خواست تا فواره تروی را از حالت سادگی و بی‌ذوقی در بیاورد.

اما عمر پاپ به دنیا نبود و طراحی آبشار نیمه‌تمام رها شد. یک قرن دیگر طول کشید تا فردی به نام پاپ کلمنت دوازدهم بیاید و با ترتیب دادن مسابقه‌ای در سال ۱۷۳۰، نیکولاس سالوی و آلساندرو گالیله از هنرمندان مجسمه‌ساز روم را تشویق کند که بهترین طرح‌شان را بفرستند. با اینکه آلساندرو گالیله در این رقابت برنده می‌شود. اما چون بسیاری به خاطر فلورانس بودن گالیله نمی‌پذیرفتند او طراحی این آبنما را برعهده بگیرد، رومی بودن سالوی باعث می‌شود او پیروز میدان باشد.

البته حواسمان هست که سالوی از طرح‌های جان لارنزو برینی (طراح پله‌های اسپانیایی در ایتالیا) الگو و برای بخش جلوی آبشار از پروژه پیترو دا کورتونا الهام می‌گیرد. هرچند زمانی که ساخت بنا را از سال ۱۷۳۲ به طور جدی شروع می‌کند، شکوه بی‌نظیر آبشار، آن طاق فاتحانه، آن چهره اسطوره‌ای از خدای اقیانوس‌ها، آن سنگ‌های طبیعی و آن جوشیدن آب از دل سنگ تنها تراوش ذهن خلاقانه اوست.

فکر نکنید که به همین سادگی‌هاست. بله، هستند معماری‌هایی که ساختشان طی چند روز یا ظرف چند ماه طول می‌کشند. اما بعضی هنرها با ظرافتی که دارند گاهی سال‌ها زمان هنرمند را می‌گیرند. نمونه‌اش هم می‌شود فوراه تروی که با طراحی ظریف ساختش ۳۰ سال طول کشید. خود سالوی تنها ۲۰ سال عمرش را صرف طراحی و ساخت آبشار تروی کرد. اما فرشته مرگ به او اجازه نداد هنرش را تمام کند و عمرش در سال ۱۷۵۱ به پایان رسید. هرچند که طراحیش زیر مدیریت جوزپه پانینی ادامه پیدا کرد. انگار این فواره هر طور که شده باید ساخته شود. راه سالوی تا ۱۰ سال دیگر ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۷۶۲ به سرانجام رسید.

خدایان بازیچه دست می‌شوند

در طول ۱۰ سال، ۲ مرتبه آب لاجوردی آبشار به رنگ قرمز درآمد. نه، هیچ جشنواره یا شگفتانه‌ای در کار نبود، بلکه فعال و هنرمند ایتالیایی به نام گرازینو سشینی (Graziano Cecchini) در یک حرکت خودجوش و اعتراضی به فساد در روم، می‌رود و آب فواره را قرمز می‌کند و می‌گوید: «فریاد بزنید که رم نمرده، بلکه زنده است و آماده می‌شود تا به پایتخت هنر برگردد، به زندگی و رنسانس.»

شاید بشود به او حق داد. چون همانطور که مردم فرانسه برای اعتراض دست به دامن برج ایفل می‌شوند یا مردم انگلیس برای اعتراض به میدان لندن شکایت می‌برند، این فعال ایتالیایی هم آبشار تروی را بهتر مکان برای زدن حرفش می‌دیده. البته پله‌های اسپانیایی در ایتالیا هم از شاهکارهای اعتراضی ایشان در امان نماده و برای یک حرکت اعتراضی دیگر، حدود ۵ هزار بادکنک رنگی به آن‌جا می‌فرستد. پلیس هم برای اینکه اوضاح بدتر از این نشود، جلوی خرابکاری‌های بیشتر این معترض ایتالیایی را می‌گیرد.

شهر آب، مکانی مخفی زیر آبشار تروی

فکرش را کنید که میلیون‌ها نفر به تماشای آبشار تروی ایتالیا می‌روند، اما نمی‌دانند که زیر فواره‌های آبشار و منطقه تروی، شهر ویکوس کاپراریوس (Vicus Caprarius) یا شهر آب قرار گرفته. شهری که خانه عیانی رومیان باستان بوده و آثار هنری از آنان به جای مانده است؛ آثاری چون سفال‌های آفریقایی، آجرهای موزائیکی و بیش از ۸۰۰ سکه. قدمت این بنای تاریخی با اینکه به قرن اول برمی‌گردد، اما تا اواخر سال ۱۹۹۰ هیچ‌کس از وجود چنین جایی مطلع نبود. اما کم‌کم کشفش کردند و میلیون‌ها گردشگر علاوه بر آبشار تروی به تماشای شهر آب هم می‌روند.

پیکرهای تروی

آبشار تروی بدون مجسمه‌هایش می‌شود مثل فواره‌های دیگر. اصلا همین مجسمه‌هایش هستند که متمایزش می‌کند. حتی داستان شکل‌گیری چشمه آکوئا ویرگو (آب باکره) را هم می‌توانید از دل همین پیکرها و برجسته‌کاری‌هایش ببینید. انگار از زبان بی‌زبانشان می‌خواهند داستان‌شان را تعریف کنند، نمی‌شنوید؟

مجسمه خدای اقیانوس‌ها

اولین مجسمه‌ای که به چشم می‌خورد، همان مجسمه‌ای است که پیروزمندانه در طاقی ایستاده. خیلی‌ها فکر می‌کنند او نپتون است، اما او تایتان و خدای یونانی اقیانوس‌هاست. خدایی که سوار بر ارابه‌ای صدف‌گونه با دو اسب – یکی وحشی و دیگری آرام – کشیده می‌شود و بر جزر و مد دریاها حکمران است.

در کنار این تایتان، موجودات افسانه‌ای به نام تریتون دیده می‌شوند که وظیفه هدایت اسب‌ها و محافظت از خدای اقیانوس‌ها برعهده‌شان است. پیرترین تریتون هم صدف شپیورمانندی به دهان گرفته و با دمیدن در آن، مسیر را نشان می‌دهد.

مجسمه الهه فراوانی

مجسمه‌ای که در سمت راست خدای اقیانوس‌ها ایستاده، الهه‌ای را نشان می‌دهد که با داشتن پیاله‌ای از میوه نماد فراوانی است.

مجسمه الهه سلامتی

مجسمه سمت چپ خدای اقیانوس‌ها، الهه سلامتی و دشمن بیماری‌ها و ناخوشی‌هاست. اگر به آن دقت کنید ماری می‌بینید که از کاسه‌ای این الهه می‌نوشد. این مجسمه نماد سلامتی است.

برجسته کاری

در برجسته‌کاری بالای مجسمه الهه فراوانی، جییوانی باتیستا گروسی و اندریا برگوندی به همراه مارکوس آگریپا را می‌بینیم که به دستور امپراتور به دنبال آبراه و قنات می‌روند.

ادامه داستان را می‌توانید در برجسته‌کاری بالای مجسمه الهه سلامتی ببینید. در این‌جا همان دختر باکره‌ای دیده می‌شود که منبع آب را به ژنرال آگریپا و سربازانش نشان داد. منبعی که ۱۴ مایل از مرکز شهر فاصله دارد.

مجمسه کوچک و کتیبه فواره تروی

بالاتر از همه این مجسمه‌ها، ۴ مجسمه کوچک می‌بینید که نشان‌دهنده چهار فصل سال است. در بخش وسطی آن‌ها هم کتیبه‌ای به زبان لاتین نوشته شده که از سازندگان آبشار نام می‌برد.

۱.     مجسمه‌ای که با نگه داشتن کاسه نشان‌دهنده فراوانی محصولات غذایی است.

۲.     مجسمه‌ای که با دست گرفتن خوشه‌های گندم، حاصلخیری روم را نشان می‌دهد.

۳.     مجسمه‌ای که با حمل کردن کاسه و خوشه‌های انگور، محصولات پاییز را نشان می‌دهد.

۴.     مجسمه‌ای که گل‌های چمن و باغ آراسته شده است.

کتیبه اول:

CLEMENS XII PON MAX AQVAM VIRGINEM COPIA ET SALVBRITATE COMMENDATAM CVLTV MAGNIFICO ORNAVIT ANNO DOMINI MDCCXXXV PONTIF VI

عالیجناب کلمنت دوازدهم، قنات آکوئا ویرگو (آب باکره) را در سال ۱۷۳۵ و ششمین سال حضورش در مقام پاپ آراسته کرد. او این فواره را مقید ساخت تا فراوانی و سلامتی به فرقه اهدا کند.

کتیبه دوم:

PERFECIT BENEDICTVS XIV PON MAX

عالیجناب بندیک چهاردهم فرآیند ساخت آبشار را بهتر کرد.

کتیبه پشت سر مجسمه‌های فراوانی، سلامتی و خدای اقیانوس‌ها

POSITIS SIGNIS ET ANAGLIPHIS TABULIS IUSSU CLEMENTIS XIII PONT. MAX. OPUS CUM OMNI CULTU ABSOLUTUM A. D. MDCCLXII.

کلمنت سیزدهم مجسمه‌ها و نقش‌برجسته‌ها را مقرر کرد و مراحل ساخت آن سال به سال پیش رفت تا اینکه در سال ۱۷۶۲ به اتمام رسید.

قطره قطره سکه جمع شود، وانگهی گنجی در آبشار تروی شود

هر کشوری عقاید و باورهای سنتی خودش را دارد. عقایدی که حتی در قرن ۲۱ هم از خاطر مردم بیرون نمی‌رود. اگر مردم فرانسه به پل پونت دس آرتس قفل می‌زنند، یا اگر در ایران برای باز شدن بخت در سیزده بدر، سبزه گره زده می‌شود، ایتالیا هم از گزند این عقاید در امان نماده. ماجرای سکه انداختن در آبشار تروی ایتالیا این است که اگر یک بار سکه بیندازید، دوباره می‌توانید روی ماه روم را ببینید.

الیته همچین چیزی هم در فرهنگ ما وجود دارد. اگر یکی از عزیزانمان به یک سفر طولانی برود و برای اینکه سالم از سفر برگردند، ما پشت سرش یک کاسه آب می‌ریزیم. اگر هم کاری به آبشار و این عقاید ندارید و فقط می‌خواهید در ایتالیا عاشق شوید، دو سکه بیندازید. اما اگر کار از عشق و عاشقی گذشته و می‌خواهید در ایتالیا ازدواج کنید، سه سکه در آبشار تروی پرتاب کنید. تصور کنید که روزانه ۳۰۰۰ یورو سکه در فواره از همین سکه انداختن‌ها جمع‌آوری می‌شود. اما بدانید و آگاه باشید که همه این سکه پرتاب کردن‌ها زیر سر فیلم سه سکه در آبشار بود. البته بد هم نشده، چون این پول‌ها را شبانه برای خیره‌ای در روم جمع می‌کنند.

حقایق جذاب از فواره تروی

۱.     آبشار تروی از بین تمام فواره‌های معروف روم، بزرگ‌ترین فواره باروک این شهر و مشهورترین آبشار دنیاست.

۲.     معنای تروی در زبان ایتالیای به معنای سه راه است. این آبشار در تقاطع بین خیابان کروچیچی، خیابان پولی و خیابان دل موراته گرفته است. حتی بعضی معتقند که کلمه تروی از کلمه‌ای لاتین trivium ریشه گرفته که به معنای سه خیابان است.

۳.     یکی از قدیمی‌ترین منابع آبی در روم است.

۴.     پرتاب کردن سکه به درون آبشار تروی رسم خاص خودش را دارد؛ اول باید به فواره پشت کنید و با دست راستتان سکه را از روی شانه چپ‌تان به داخل آبشار پرتاب کنید.

۵.     سالی بین ۷ تا ۱۰ میلیون گردشگر فقط برای دیدن آبشار تروی شب و روز به روم سفر می‌کنند.

۶.     بخش پشتی فواره تروی به دیوارهای کاخ پولی (palazzo poli) چسبیده است. البته قسمت مرکزی آن را در سال ۱۷۳۰ خراب کردند تا برای ساخت آبشار تروی فضا باز شود.

۷.     آبشار تروی در سال ۱۹۹۸ و ۲۰۱۳ بازسازی شد.

۸.     از آخرین بازسازی فواره تروی ۲۳ سال می‌گذرد.

۹.     زمانی که مارچلو ماسترویانی، بازیگر فیلم زندگی شیرین (۱۹۶۰) در سال ۱۹۹۶ از دنیا رفت، چراغ‌های آبشار به احترام او برای مدتی خاموش شدند.

۱۰.  شنا کردن و آب بازی در آبشار تروی و برداشتن سکه‌هایش ممکن است برایتان دردسرساز شود.

۱۱.  در ایتالیا بیش از ۲۰۰۰ و در شهر روم بیش از ۳۰۰ آبشار وجود دارد؛ نه آبشار معمولی، بلکه با نقش و نگارهای سنگی.

۱۲.  سه پاپ در رشد آبشار تروی نقش داشتند: پاپ اوربان هشتم پروژه فواره را در سال ۱۶۲۹ شروع کرد. پاپ کلمنت یازدهم آن را ادامه و پاپ کلمنت دوازدهم به پایان رسیدن ساخت قواره تروی را در سال ۱۷۶۲ نظاره‌گر بود.

۱۳.  آبشار تروی در فیلم‌های زیر به نمایش درآمده است.

• فیلم سه سکه در فواره (۱۹۵۴)؛
• فیلم تعطیلات روم (۱۹۵۳)؛
• فیلم زندگی شیرین (۱۹۶۰)؛
• تعطیلات رم (۱۹۶۳)؛
• چشمه (۲۰۱۴)؛
• راه اژدها (۱۹۷۲)؛
• لیزی مک‌گوایر (۲۰۰۳)؛
• از رم با عشق (۲۰۱۲)؛
• ما همدیگر را خیلی دوست داریم (۱۹۷۴)؛
• دو هفته در شهری دیگر (۱۹۶۲)؛
• گیجت به روم می‌رود (۱۹۶۳)؛
• زندگی دوم (۲۰۰۹)؛
• فیلم چشمه (۱) (۲۰۱۴)؛
• زمانی در روم (۱۹۵۲)؛
• طلای دنیا (۱۹۶۷)؛
• تار خشونت (۱۹۶۶)؛
• روم، شهر ابدی (۱۹۵۱).

بهترین زمان بازدید از این فواره

آبشار تروی ۲۴ ساعته به روی گردشگران باز و بدون دریافت هزینه‌ای پذیرای همگان است. شما می‌توانید در روز آفتابی بروید و شفافیت آبشار را زیر نور خورشید ببیند. یا شب مهتابی را انتخاب کنید تا چراغانی‌های آبشار چشمتان را خیره نگه دارد. هیچ وقت دور و اطراف آبشار توری خلوت نبوده، حتی همین الان که دارم یه طور زنده آبشار تروی را تماشا می‌کنم، اطرافش شلوغ است. اما اگر می‌خواهید عکس‌های زیبای از خودتان بگیرد، پیشنهاد می‌کنم دمدمای صبح حدود ساعت ۶:۰۰ به آن‌جا بروید، یا آخرای شب.

فواره تروی کجاست؟

مسیر دسترسی: می‌توانید به محض رسیدن به شهر روم، از نزدیک‌ترین ایستگای متروی شهر یعنی ایستگای باربرینی استفاده کنید. اگر هم می‌خواهید از این ایستگاه پیاده به آبشار بروید حدود ۷ دقیق زمان می‌برد. اگر هم تمایل دارید در مسیری که به سمت آبشار تروی هست پله های اسپانیایی را هم تماشا کنید، در ایستگاه مترو اسپاگنا پیاده شوید و مابقی مسیر را از پیازو دی اسپاگنا تا آبشار حدود ۱۰ دقیقه پیاده روی کنید. از ایستکاه قطار ترمینی هم حدود ۸ دقیقه طول می‌کشد تا پیازو دی تروی برسید.

آدرس: ایتالیا، روم، میدان تروی، مجاور کاخ پولی (palazzo poli)، آبشار تروی

لوکیشن فواره روی گوگل مپ

اسطوره ساختن ایتالیایی‌ها را ببینید

اگر برج کج پیزا به مقصد ثریا می‌رسد، اگر طعم پیتزاهای خوش‌رنگ ایتالیایی تا مدت‌ها زیر زبانتان می ماند، یا اگر صدای خوانندگان اپرا آن‌جا به دل علاقه‌مندان می نشیند، به همان اندازه هم بیرون آمدن اساطیر از قلب سنگ‌ها هم غیرممکن نیست. اساطیری که موج موهایشان به مانند موج دریاست. سینه‌های ستبرشان به محکمی سپر. چشمانشان تیره، دستانشان تنومند با انگشتانی گره‌کرده.

زنده بودن مجسمه‌های اساطیری آبشار تروی مرا واقعا می ترساند. تمام قسمت‌ها آن‌قدر دقیق و ظریف تراشیده شدند که احساس می‌کنم همین الان است که زنده شوند و حرکت کنند. این‌جاست که مهارت ایتالیایی‌ها نه تنها در پیتزا یا موسیقی، بلکه در معماری هم زبان‌زد است. صرف دیدن فواره تروی روم به من نشان داد که اگر ژاپنی‌ها از هر چیزی برق تولید می‌کنند، ایتالیایی‌ها از هر سنگی اسطوره می‌تراشند.