حرف از جاذبه‌های تاریخی که می‌شود ناگهان فکرمان به شیراز و اصفهان و کرمان می‌رود و دلیلش هم این است که از این شهرها بیشتر از جاهای دیگر ایران شنیده‌ایم و یا در کتاب‌های تاریخی بیشتر خوانده‌ایم. اما امروزه که فرهنگ سفر کردن خوب جا افتاده و به لطف سایت‌های فروش بلیت هواپیما و قطار مثل Alibaba.ir فاصله‌ی شما تا مقصدتان به اندازه‌ی چند کلیک کوتاه شده وقت آن است که دیگر قسمت‌های ایران را بهتر بشناسیم. با خواندن این مقاله شما با جاذبه‌های تاریخی آذربایجان غربی بیشتر آشنا خواهید شد و شاید باورتان نشود که این گنجینه‌های تاریخی در دل آذربایجان خودمان است جایی که شاید هیچ وقت آن را به عنوان سرزمینی تاریخی ندیده باشیم.
دخمه سنگی قارلی دام ارومیه
اگر برای خوردن بستنی و کباب و گذراندن وقت به پاتوق مردم ارومیه یعنی تفرجگاه بند می‌روید در همان نزدیکی برای مردمی که عاشق تاریخ و جاذبه‌های تاریخی هستند دخمه‌ی سنگی بسیار دیدنی اما کم شناخته شده وجود دارد که در ارتفاعات غربی روستای« بند» و در کوه « قارلی دام» قرار دارد. مقبره‌ی صخره‌ای متعلق به قوم اوراتور است و تاریخ آن به هزاره‌ی اول قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. این دخمه از دو اتاق باریک و یک جلوخان وسیع تشکل شده و از نوع مقبره‌های تک‌واحدی پیوسته است. در مجموع ۱۸ گور دخمه در آذربایجان وجود دارد که در این مقاله معروف‌ترین آن معرفی شده است. گور دخمه فخریگاه در شهرستان مهاباد و گور دخمه‌ی بی‌بی کند در شهرستان شاهین‌دژ از دیگر گوردخمه‌های شناخته شده‌ی آذربایجان هستند.
بیشتر بخوانید: از طبیعت آذربایجان غربی چه می‌دانیم؟
سنگ‌نگاره ساسانی خان تختی
حجاری‌های خان‌تختی در ۷۶ کیلومتری جاده ارومیه-سلماس و در روستای خان تختی قرار دارد. این کتیبه مردی سوار بر اسب راهوار را نشان می‌دهد که کلاهی تاج‌مانند بر سر دارد. در کنار آن نقش دو مرد دیگر هم به چشم می‌خورد. لباسی که این مردان بر تن دارند شبیه لباس‌های مردان دوره‌ی ساسانی است.
له‌مان یکى از مستشرقین باستان‌شناس معتقد است که نقش مردی که پیشاپیش دو نفر دیگر سوار بر اسب است متعلق به شاپور اول پادشاه معروف ساسانی است که در بازگشت از فتح ارمنستان و غلبه بر سپاهیان روم عده‌اى از ارامنه برای تقدیم هدایا به دربارش آمدند.
تپه باستانی حسنلو در نقده
تپه‌ی باستانی حسنلو در ۷ کیلومتری شهر نقده و در مجاورت روستای حسنلو قرار دارد. رابرت دایسون (سرپرست هیات کاوشگران مشترک ایرانی و آمریکایی)این تپه را داراى ۱۰ دوره متمایز سکونت می‌داند. دایسون معتقد است که تاریخ تقریبى سکونت در دوره‌ی دهم به شش هزار سال قبل از میلاد مى‌رسد. کاوش‌ها نشان می‌دهد که این تپه چندین بار طعمه‌ی آتش‌سوزی شده و مجددا بنا شده‌است.
بناهای دوره‌ی چهارم سکونت که از نظر دایسون از ارزش خاصی برخوردار است همه از سنگ ساخته شده‌اند و در حفاری‌ها آثاری چون دژ شهر و باروى دفاعى آن با تعدادى تالار و اطاق‌هاى کوچک بدست آمده است. جام زرین حسنلو معروف‌ترین اثر بدست آمده از کاوش‌های تپه‌ی حسنلو است که در حال حاضر در موزه‌ی ملی ایران نگهداری می‌شود.
مجموعه باستانی تخت سلیمان
تخت‌سلیمان محوطه‌ی تاریخی بزرگی در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب و در نزدیکی روستای تخت‌سلیمان است. این شهر باستانی در ادوار مختلف محل سکونت اقوامی مانند مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان بوده و در هریک از این دوران‌ها در اوج قدرت و تمدن زمان مربوط به خود بوده‌است.
بیشتر بخوانید: ۸ خانه‌ی تاریخی تبریز که باید در سفر به آذربایجان ببینید
تخت‌سلیمان چهارمین اثر باستانی ایران است که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. تخت سلیمان شامل چند کاخ ساسانی و آتشکده آذرگشنسب است که در نزدیکی آن دو مجموعه باستانی دیگر به نام‌های زندان سلیمان و تخت بلقیس قرار دارد. در اطراف زندان سلیمان آثاری از دوره مادها و سکاها به دست آمده و بر اساس این کشفیات تاریخ منطقه را به هزار سال پیش از میلاد نسبت می دهند. برخی تاریخ نویسان این مکان را محل تولد زرتشت دانسته‌اند.
گفته می‌شود که آتش آتشکده‌ی آذرگشنسب تا قرن چهارم روشن بوده و آن را یکی از سه آتشگاه بزرگ و برجسته‌ی دوران ساسانی می‌دانند. بهرام گور و خسرو پرویز پس از پیروزی بر دشمنان غنایم جنگی را به این آتشکده هدیه می‌کردند. این آتشکده آنقدر اهمیت داشت که شاهان ساسانی پس از تاج گذاری برای زیارت، پیاده از تیسفون به آنجا می‌رفتند. بقایای یک معبد آناهیتا نیز در خرابه های ساسانی تخت سلیمان دیده می‌شود.
درکنار بقایای تاریخی تخت‌سلیمان دریا‌چه‌ی آن نیز توجه شما را جلب خواهد کرد، دریاچه‌ای با ظاهر آرام و عمق نامعلوم که شنا کرذن در آن ممنوع است و جسد هیچ یک از افرادی که در آن غرق شده‌اند تاکنون پیدا نشده است. گفته می‌شود که این دریاچه یکی از گنجینه‌های بسیار غنی ایران است که در روزگاران گذشته پادشاهان ایرانی هدایایی را که تقدیم خدایان می‌کرده‌اند در این دریاچه ریخته‌اند، اما تاکنون هیچ گروه غواصی موفق به دست یافتن به اعماق این دریاچه نبوده‌اند.
در سه کیلومتری شمال غربی تخت سلیمان، تپه ای قرار دارد که در قله آن حفره ای بزرگ دیده می شود و آن‌را زندان سلیمان نامیده اند، برخی این کوه را آتشفشان خاموش می‌دانند. در فاصله ۷٫۵ کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان کوهی به نام تخت بلقیس قرار دارد که در آن آثار بناهای ساسانی دیده می‌شود.
در نزدیکی کوه زندان چشمه‌های آب گرم وجود دارد که مردم برای استفاده از خاصیت درمانی آن به آنجا می‌روند.
آوردگاه جنگ چالدران
چالدران که نام آن را ازکتاب‌های تاریخ به یاد داریم محل وقوع جنگ چالدران است که میان شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در دشت چالدران با فرماندهی شاه اسماعیل صفوی آغازشد و به مدت ۳ روز ادامه یافت. در این جنگ قزلباش‌ها از سپاه عثمانی که به علت نزدیکی به اروپا سلاح‌های آتشین و ارابه‌های توپ داشتند شکست خوردند. این دشت به علت وقوع این حادثه‌ی تاریخی در آن از ارزش گردشگری بسیاری برخوردار است.
بیشتر بخوانید: عجایب پنج‌گانه‌ی ایران
قره کلیسا
قره کلیسا قدیمی‌ترین کلیسای ارامنه‌ی ایران است که در ۷ کیلومتری شمال جاده‌ی چالدران به قره ضیاءالدین و در روستای قره کلیسا قرار دارد. تاریخ ساخت این کلیسا به اوایل دوره‌ی مسیحیت برمی‌گردد و آرامگاه تادئوس مقدس از حواریون مسیح است که برای تبلیغ دین مسیحیت به جنوب فلات ارمنستان آمده‌اند. کلیسا از دو بخش قدیمی سیاه‌رنگ و بخش جدید سفید رنگ ساخته شده که حجم‌پردازی در بنای سیاه‌رنگ آن از کم‌نظیرترین پرداخت‌های هنرهای تجسمی است. قره کلیسا در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
ارمنی‌های ایران هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته اول مرداد ماه که مصادف با قتل تادئوس مقدس و پیروان مسیحی اوست در قره کلیسا مراسم خاصی برپا می‌کنند. این مراسم با حضور ارمنیان و تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران برگزار می‌شود.
کاخ موزه باغچه‌جوق، کاخ سردار ماکو
کاخ‌موزه‌ی سردار ماکو در دو کیلومتری جاده‌ی ماکو-بازرگان در روستای باغچه‌جوق قرار دارد. این کاخ را “اقبال السلطنه ماکویی” از حکام مقتدر دوره‌ی مظفرالدین شاه در اواخر دوره‌ی قاجار بنا کرده است. در سال ۱۳۵۳ این کاخ به دستور فرح از وراث خریداری وبرای بازدید عموم بازگشایی شد. در حال حاضر اشیا و لوازم زندگی سردار ماکو که اغلب از دربار روسیه برای ایشان ارسال شده به نمایش گذاشته شده است.
پنجره‌های رنگی، کاغذ دیواری‌های گران قیمت مخملین با طرح گل و بوته، پرده‌های اشرافی، آیینه کاری‌ها و نقاشی‌های روی دیوار نظر گردشگران را در بازدید از این کاخ به خود جلب می‌کند.
مسجد جامع ارومیه
مسجد جامع ارومیه وسط بازار قدیمی ارومیه و در بافت تاریخی این شهر قرار دارد. گفته می‌شود که این مسجد آتشکده بوده و بعد از پیروزی مسلمانان آن را ویران کرده‌اند و در قرن ۷ روی آن مسجد بنا کرده‌اند. مسجد جامع دو ورودی به راسته‌ی سنگ‌تراشان و بازار عطاران دارد که از صحن بزرگ آن منشعب می‌شود. شبستان گنبددار مسجد گچ‌بری‌های نفیسی دارد که تاریخ آن به دوره‌ی ایلخانی برمی‌گردد.
پل هوایی قطور، در مسیر راه‌آهن و ترکیه
پل قطور در مسیر راه‌اهن ایران و ترکیه در نزدیکی خوی بنا شده است و از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است طوری که در جنگ ایران و عراق مورد ۹ حمله‌ی هوایی و ۶ دفعه بمباران قرار گرفت که خوشبختانه از تمامی آن‌ها مصون ماند. پل در سال ۱۳۴۷ و به همت شرکت‌های ایرانی، اتریشی و آمریکایی ساخته شد. پل هوایی قطور بزرگترین پل هوایی خاورمیانه است که راه‌آهن ترانزیتی ایران به اروپا از روی آن می‌گذرد.
پل تاریخی ۵ چشمه
پل تاریخی ۵ چشمه یادگار دوران صفوی است و در ۵ کیلومتری شهرستان ماکو قرار دارد.این پل برای ایجاد ارتباط بین تبریز و ماکو و بین ماکو و روستاهای اطراف در قرن دهم بنا شده است. در حال حاضر این پل تنها معبر ارتباطی ماکو و روستاهای مجاور است. پل در دوره‌ی قاجار مرمت شده و یکی از چشمه‌های آن بسته شده و دیگر چشمه‌های آن هم‌اندازه نیستند. در ساخت پل از سنگ‌های آتشفشانی استفاده شده که در بناهای تاریخی این منطقه به وفور دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
سیستان و بلوچستان، گوهر شناخته‌نشده
