هرچند بار که به شیراز سفر کنید، باز هم جاهای دیدنی دیگری وجود دارد که بازدید از آنها را به سفر بعدی به شیراز موکول کنید. یکی از دیدنی‌های شیراز باغ‌های گوناگون این شهر است؛ از باغ عفیف‌آباد و باغ ارم شیراز گرفته تا باغ دلگشا و باغ جهان‌نما. گل سرسبد همه آنها، باغ ارم شیراز است. با مجله گردشگری علی‌بابا همراه باشید چراکه ناشناخته‌های زیادی درباره این باغ شگفت‌انگیز وجود دارد که بهتر است پیش از بازدید از آن بدانید.
تاریخچه باغ ارم شیراز چیست؟
قیمت بلیط باغ ارم شیراز چقدر است؟
باغ ارم شیراز کجاست؟
ساعت بازدید از باغ ارم چگونه است؟
تاریخچه باغ ارم شیراز
جالب است بدانید که تاریخ دقیق ساخت باغ ارم شیراز هنوز هم ناشناخته مانده است و حتی اطلاعات دقیقی از بنیان‌گذار اولیه آن هم در دسترس نیست. در سفرنامه‌های قرن دهم و یازدهم هجری، اشاره‌هایی به این باغ شده است. جهانگردان از دوران صفوی، باغ ارم را آباد و باشکوه توصیف می‌کردند ولی نکته مهم سیر تاریخی این باغ است؛ باغ ارم در دوران سلجوقیان و آل اینجو وجود داشته و کریم‌‌خان زند در دوران سلطنت خود، آن را مرمت کرده و آباد نگه داشته است.
در اواخر دوره زند، باغ ارم شیراز در اختیار خان‌های ایل قشقایی بود. بنای اصلی آن توسط اولین ایلخان قشقایی و پسرش محمدقلی‌خان، در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد.
در دوره سلطنت ناصرالدین شاه، حاج نصیرالملک شیرازی این باغ را خریداری می‌کند و عمارتی را در آن بر اساس بنای اصلی باغ و به جای آن می‌سازد که همان بنایی است که هم‌اکنون در باغ می‌بینید؛ حاج محمدحسن‌خان یکی از معروف‌ترین معماران شیراز این عمارت را طراحی کرد. از مرحوم نصیرالملک بناهای ارزشمند دیگری نیز در استان در فارس باقی مانده است مانند خانه و مسجد نصیرالملک.
باغ ارم شیراز از املاک خاندان قوامی شیراز بوده که در دوران پهلوی مصادره شده و کمی بعد به دانشگاه شیراز واگذار می‌شود. در حال حاضر این باغ در اختیار دانشگاه شیراز است؛ باغ گیاه‌شناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و عمارت باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد.
نام‌گذاری باغ ارم هم داستان مخصوص به خود را دارد: این باغ به مناسبت عمارت و باغ بزرگی که در گذشته توسط شدادبن‌عاد، پادشاه عربستان، به رقابت با بهشت ساخته شده، باغ ارم نامیده شد.
باغ ارم شیراز در سال ۱۳۵۳خورشیدی در فهرست آثار ملی ثبت شد. پنج سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۸خورشیدی اداره میراث فرهنگی آن را مرمت و بازسازی کرد. این باغ در تاریخ ۶تیر ۱۳۹۰خورشیدی در سی‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در فهرست میراث جهانی جای گرفت.
معماری باغ ارم شیراز
باغ ارم شیراز در زمینی مستطیل‌شکل به‌مساحت ۱۱۰هزار مترمربع بنا شده است. درهای ورودی باغ در ضلع بزرگ‌تر، به‌سمت شمال و «بلوار ارم» قرار دارد و ضلع کوچکتر به‌سمت غرب و «بلوار جام جم» یا همان آسیاب سه‌تایی سابق است. این دو ضلع در گذشته دیوار گلی داشت که امروزه با دیوارهای کوتاه و نرده جایگزین شده‌اند. یاس‌های امین‌الدوله و اناری روی این نرده‌ها را پوشانده‌اند. سمت‌های دیگر باغ، محدود به باغ‌ها و خانه‌های مسکونی است.
باغ ارم شیراز تنوع گیاهی فراوانی دارد و گیاهان بسیاری از نقاط مختلف جهان در این باغ کاشته شده و آن را به یک موزه و نمایشگاهی از انواع گل‌ها و گیاهان گوناگون تبدیل کرده است که شاید برخی از آنها تاکنون ندیده باشید. باغ را درختان زینتی، سرو و نارنج و همچنین انواع گل‌های تزیینی پوشانده است.
سرونازهای چندصدساله سربه‌فلک‌کشیده، درختان مرکبات، حوض بزرگ جلوی عمارت و همچنین عمارت سه طبقه با طاق‌های دوار، جزو اولین چیزهایی است که با ورود به این باغ خواهی دید.
یکی از زیباترین و مهم‌ترین قسمت‌های باغ ارم شیراز، گذرگاهی است که از شرق به غرب آن امتداد دارد. همین که از ورودی اصلی، وارد باغ ارم شوید این گذرگاه در سمت چپ شما خودنمایی می‌کند. دو طرف این گذرگاه را درختان سروناز شکوهمندی پوشانده که چندصدسال قدمت دارد. زیبایی، شکوه و نظم این سرونازها، درست هنگامی که از میان آنها عبور می کنید، می تواند هر بیننده‌ای را جذب خود کند.
جالب است بدانید که در میان این سرونازهای شیرازی، سرونازی وجود دارد که از همه بلندتر و تنومندتر است و از دور نیز با شکوه خیره‌کننده خود، جلوه‌گری می‌کند؛ این درخت همان سروناز هزارساله مشهور باغ ارم است که با حدود ۳۵متر بلندی، لقب بلندترین سروناز شیراز از آن خود کرده است.
در کل درختان باغ ارم شیراز را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
- درختان زینتی: سروناز، کاج، افرا، ارغوان، بید مجنون، سیاه بید، زبان گنجشک، بیدمشک، نخل فونیکس (ققنوس)، سپیدار و اکالیپتوس؛
- درختان میوه: انار، ازگیل، نارنج، خرمالو، گردو، زردآلو، بادام، سیب، به و گلابی.
باغ ارم از شرق به غرب شیب دارد و عمارت اصلی آن روی بلندی قرار دارد و شیب زمین با آب‌راه‌های طبقاتی و پله‌هایی که اختلاف ارتفاع گذرگاه ها را جبران می‌کند، هموار شده است. ترکیب این آب‌راه‌ها و گذرگاه‌های پلکانی بر زیبایی‌های باغ ارم می‌افزاید.
برای ورود به باغ ارم لازم است که از سردر اصلی آن که در شمال شرقی باغ قرار دارد، عبور کنید. این سردر تاریخی، تزیینات زیبا و ارزشمندی دارد.
گذرگاه اصلی و عریض باغ شما را به‌سمت عمارت اصلی سوق می‌دهد. در ابتدا حوض مستطیل‌شکل بزرگی را می‌بینید که با آب‌نما تزیین شده و جلوی عمارت قرار دارد. در هر گوشه این حوض، نخل فونیکس باشکوهی تزیین کرده است.
این حوض حدود ۳۳۵مترمربع مساحت دارد که با ۱۸ قطعه سنگ بزرگ پوشانده شده است. آب آن از نهری تامین می‌شود که از سرداب عمارت می‌آید.
در ضمن دو چاه در باغ ارم قرار دارد که برای آبیاری درختان و گیاهان آن استفاده می‌شود.
در شمال غربی باغ با عبور از گذرگاهی که از سنگ‌های بزرگ به‌صورت نامنظم ولی زیبا ساخته شده است، برکه کوچک باغ نمایان می‌شود که سه طرف آن را درختان سرسبز پوشانده است. اطراف برکه صخره های بزرگ قرار دارد که به‌راحتی می‌توانید روی آنها نشسته و ماهی‌های گلی درون برکه را تماشا کنید.
پلان باغ ارم شیراز
در ابتدای کار، پلان باغ ارم شیراز دقیقا بر اساس اصول و سنت دیرینه معماری ایرانی ساخته شد که در آن بیشتر از اشکال موزون و متجانس و خطوط صاف استفاده می‌شود. اما بعدها به خاطر بازسازی‌های ظاهری، بخشی از این باغ با سبک‌های معماری غیرایرانی (مثلا ژاپنی) پیش رفت.
همچنین تغییراتی که در این ایام روی کرت‌بندی کلی باغ اعمال شده تا حدودی ساختار هندسی آن را تحت‌تاثیر داده است در عکس زیر می‌توانید ببینید:
عکسی که در زیر می‌بینید، اولیه‌ترین پلان باغ ارم شیراز است که بعدها دستخوش تغییرات شد:
بخش‌های مختلف باغ ارم شیراز
عمارت باغ ارم
عمارت باغ ارم که به عمارت اصلی باغ ارم نیز مشهور است، همان طور که پیش‌تر نیز گفتم، در بالای بلندی شیب باغ قرار دارد. این عمارت سه طبقه با دو ستون باشکوه که با الهام از ستون‌های تخت جمشید ساخته شده و طاق های دایره‌ای خود شناخته می‌شود.
عمارت باغ یکی از شاخص‌ترین عمارت‌های دوران قاجار به شمار می‌رود چراکه نقاشی‌ها، گچ‌بری‌ها، حجاری و کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فردی دارد. این عمارت نیز مانند سایر عمارت‌های قجری با الهام از سبک معماری دوران زند و صفوی ساخته شده است.
طبقه زیرین عمارت، همان سرداب است که برای روزهای گرم تابستان در نظر گرفته شده بود. نهر آبی که پیش‌تر به آن اشاره کردم و حوض مقابل عمارت را پر می کند، از میان این سرداب می‌گذرد و فضای مطلوبی را به وجود می‌آورد. کف و دیوارهای سرداب با کاشی‌های رنگین تزیین شده است.
درست در پیشانی بنا یک تابلو و دو طاق دایره‌ای قرار گرفته که در کل سه هلال متصل به هم را تشکیل می‌دهد و صحنه‌هایی از شاهنامه و نبرد شاهان قاجار را به نمایش می‌گذارد.
از دیگر قسمت‌های شاخص عمارت، پنجره‌های آهنی آن است. سه پنجره مشبک آهنی در طبقه اول و پای ایوان بزرگ قرار دارد که مربوط به ورودی سراب می‌شود. یک پنجره بزرگ در وسط و دو پنجره قرنیه در طرفین قرار دارد که قدمت آنها به زمان ساخت عمارت برمی‌گردد.
بیشتر درهای چوبی باغ ارم از چوب ساج تهیه شده است و به همین دلیل با گذشت سال‌ها هنوز هم سالم باقی مانده و شکل کلی خود را حفظ کرده است.
در کل می‌توان گفت عمارت باغ ارم از نظر نقاشی‌های رنگ روغن، درهای چوبی نفیس و منبت کاری‌های روی آن، پنجره‌های آهنی مشبک، ازاره سنگی بنا، مقرنس‌ها و گچ‌بری و کاشی‌کاری‌های نما، پیشانی عمارت و ستون‌های سنگی آن از نمونه‌های مهم هنری دوره قاجار به شمار می‌رود.
بازسازی و مرمت باغ ارم
باغ ارم در پایان دوره پهلوی مرمت و بازسازی شد. در آن زمان این باغ به یک خرابه تبدیل شده بود. دیوارهای آن که گلی بود کامل از بین رفته بود. در قدم اول دیوارها با دیوار کوتاه سنگی جایگزین شد که بر روی آنها نرده‌های فلزی قرار گرفت.
در ادامه، عمارت نیز با الگوبرداری از طرح اصلی ترمیم شد. تالار آینه، نقاشی‌های رنگ روغن دیوارها و سقف و همچنین کاشی‌کاری جرزهای دیوار بنا مورد مرمت قرار گرفت.
کتیبه‌های باغ ارم
در سرتاسر باغ زیبای ارم کتیبه های گوناگونی وجود دارد که اکثر آنها در زمان نصیرالملک نصب شده است.
شش کتیبه در نمای شرقی عمارت اصلی قرار دارد که هم آنها روی سنگ مرمر و به خط نستعلیق نوشته شده و تاریخ نصب دارد.
دو کتیبه قرنیه در دو طرف ایوان بزرگ عمارت نصب شده است. هر دو این کتیبه‌ها، تصویر سرباز هخامنشی را نشان می‌دهد که در یک دست نیزه و در دست دیگر گرز دارد. با اینکه سعی شده این سرباز شبیه به سربازهای تخت جمشید باشد ولی از جزئیات و تزیینات ظریف آنها در این کتیبه‌ها خبری نیست.
چندین کتیبه کاشی‌کاری معرق ارزشمند نیز بر سر در عمارت قرار گرفته و جلوه چشمگیری به آن داده است.
ساعات بازدید از باغ ارم شیراز
بازدید از باغ ارم همهروزه از ساعت ۸ صبح تا ۲۰:۳۰ امکانپذیر است.
برای بازدید از باغ ارم باید بلیط تهیه کنید. از آنجایی که این باغ در اختیار دانشگاه شیراز است، با ارائه کارت دانشجویی می‌توانید در بهای آن تخفیف بگیرید.
توجه داشته باشید باغ در روزهای تاسوعا و عاشورا، ۲۱رمضان شهادت امام علی، ۲۸صفر رحلت پیامبر، ۱۴خرداد رحلت امام خمینی، ۲۵شوال شهادت امام جعفر صادق تعطیل است.
بهترین زمان سفر به شیراز
از آنجایی که شیراز یکی از شهرهای معتدل و چهار فصل ایران است، در هر فصلی از سال سفر به آن لطف خاص خود را دارد ولی اردیبهشت شیراز همیشه معروف بوده چراکه در این ماه به معنای درست کلمه جلوه شگفت‌انگیزی از بهار را می‌توانید در هر نقطه از این شهر زیبا ببینید به‌ویژه باغ ارم در اردیبهشت‌ماه واقعاً دیدنی و چشمگیر است.
اینجا هم می‌توانید با جاهای دیدنی شیراز آشنا شوید.
باغ ارم شیراز کجاست؟
دو راه برای رسیدن به باغ ارم وجود دارد:
- نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به باغ ارم شیراز، ایستگاه متروی نمازی است که بعد از پیاده‌شدن از قطار از آنجا می‌توانید با ۱۰ دقیقه پیاده‌روی و با گذشتن از «میدان دانشجو» (میدان علم) و «میدان ارم» (میدان خوابگاه) به باغ ارم برسید؛
- اگر با ماشین شخصی می‌خواهید به دیدن این باغ بروید، بهترین مسیر برای دسترسی، بلوار شهید چمران است؛ همان بلواری که عصرها، شیرازی‌ها در آن پیاده‌روی می‌کنند و کلی رستوران، کافه و فست‌فود گوناگون در آن وجود دارد.
بعد از اینکه وارد بلوار شهید چمران شدید، مسیر بلوار را تا انتها به‌سمت جنوب ادامه بدهید. پس از رسیدن به «میدان دانشجو» به‌سمت چپ بپیچید، مسیر را تا «میدان ارم» ادامه بدهید. بعد از رسیدن به این میدان به راست بپیچید و به‌سمت پایین، وارد «خیابان ارم» بشوید، کمی بعد باغ ارم را در سمت راست خود می‌بینید.
آدرس باغ ارم شیراز: استان فارس، شیراز، منطقه یک، خیابان ارم، باغ ارم
آدرس باغ ارم شیراز روی گوگل مپ
تا به حال باغ ارم را دیده‌اید؟ از کدام قسمت باغ بیشتر لذت برده‌اید؟ تجربه‌ها و خاطره‌های خود را از سفر به شیراز و بازدید از باغ ارم با ما در زیر این مقاله در میان بگذارید.
باسلام
باغ ارم شیراز آخرین بار جزء املاک ناصرخان قشقایی پسر ارشد صولت الدوله قشقایی بوده نه قوامی ها/
که در زمان پهلوی مصادره و از مالکیت قشقایی ها خارج و به دانشگاه شیراز واگذار گردید..
درود بر شما باغ مربوط به خوانین قشقایی بود
از شیرازی های اصیل خوش،سلیقه تر هم داریم مگه؟؟؟
سلام خیلی زیبا بود اما درختان زیتون پر از آفت شپشک آرد آلود بود که باعث سرایت به سایر درختان و خشکی آنها خواهد شد نیاز به توجه و سم پاشی است