آن‌هایی که به نخجوان سفر کرده‌اند شهر جلفا را خوب می‌شناسند چون جلفا گذرگاه مرزی بین ایران و منطقه خودمختار نخجوان است. جلفا نام شهری است که نیمی از آن بعد از عهدنامه ترکمنچای در آن سوی مرز که همان رود ارس است باقی ماند و نیمه دیگر آن در ایران. حالا به‌واسطه منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس و رونق گردشگری در این منطقه، جلفا به‌عنوان مقصدی برای خرید و سفر مطرح شده است. در این راهنما با جاهای دیدنی جلفا از نوردوز که گذرگاه ارمنستان است تا غرب جلفا آشنا می‌شوید.
شاید شهر جلفا نسبتا جذابیت گردشگری زیادی نداشته باشد اما می‌تواند یکی از مقصدهای جالب در سفر به شمال غربی ایران یا حتی سفر زمینی به ارمنستان و نخجوان باشد. شهری که در آن می‌توانید خرید کنید، با تاریخ جنگ ایران و روسیه، دوران صفویه و قاجاریه آشنا شوید و طبیعت کوهستان‌های خشن را تماشا کنید.
جستجو و رزرو تور در علی بابا
۱. آبشار آسیاب خرابه
آسیاب خرابه یا در زبان آذری «کهنه دییرمان» نام دره‌ای زیبا است که آب چشمه‌ای در آن می‌ریزد. به‌خاطر پخش شدن آب چشمه در میان سنگ‌های پر از بوته و سبزه، آبشاری پهن ایجاد شده که در تابستان باعث خنک شدن فضای دره پایین دست می‌شود.
در زمان‌های قدیم آسیابی وجود داشته که سنگ آسیاب با نیروی حاصل از آب چشمه می‌چرخید و گندم‌ها را با آن به آرد تبدیل می‌کردند. از نام آسیاب خرابه می‌توان حدس زد که آسیاب آن مدت‌ها قبل از بین رفته یا شاید دیگر مشتری نداشته و رها شده است.
حالا آسیاب خرابه یک مکان برای استراحت و تفریح شده است. بعد از پارک کردن خودرو در پارکینگ، می‌توان در بالای دره چادر زد و از خنکای هوا با منظره‌ای از کوهستان لذت برد.
از یک مسیر پله‌ای به پایین می‌روند و در مقابل آبشار عکس می‌گیرند یا آب‌بازی می‌کنند. البته دره عمق زیادی ندارد.
با این که زمستان‌ها خلوت است و هوا خیلی سرد می‌شود، اما زیباترین حالت آسیاب خرابه وقتی است که آب چشمه و آبشار یخ می‌زند، انگار که زمان در آن متوقف شده است.
آدرس: ۲۲ کیلومتری جاده جلفا به سیه‌رود، جاده فرعی به سمت آسیاب خرابه
۲. کلیسای سن استپانوس
به‌دلیل مجاورت منطقه ارمنستان و مهاجرت جمعیت زیادی از ارمنی‌ها به ایران در دوره‌های مختلف تاریخی، کلیساهای زیادی در ایران به‌ویژه در مناطق شمال غربی دیده می‌شود. تعدادی از آنها هنوز فعال است و ارمنی‌ها برای عبادت و ادای مراسم‌های دینی خود استفاده می‌کنند.
کلیسای سن استپانوس را در ۱۵ کیلومتری غرب جلفا در میان منطقه‌ای کوهستانی و به دور از روستاها ساخته‌اند. این کلیساها بیشتر نقش دیر یا صومعه داشتند، محلی برای آموزش و تزکیه نفس که ساکنان آن از دنیای اطراف دوری می‌کردند.
ناقوسخانه، کلیسای کوچک و تالار اصلی کاملا سالم است و تعدادی نقاشی از عیسی مسیح و بزرگان مسیحیت مثل سن استفان، شهید اول مسیحیت که کلیسا به نام آن است در دیوارها دیده می‌شود.
نقش‌های سنگی و نمادهای به‌کاررفته جزئیات خارق‌العاده‌ای دارند.
بازدید از داخل کلیسا برای همه آزاد است و فقط مبلغی به‌عنوان حق ورودی از بازدیدکننده‌ها دریافت می‌شود.
آدرس: ۱۵ کیلومتری جاده جلفا به پلدشت
۳. رود و سد ارس
رود ارس یا آراز یکی از رودخانه‌های طولانی است که با احتساب منشا آن در ارزروم ترکیه تا پیوستن آن به دریای خزر در آستارا، بیش از هزار کیلومتر طول دارد.
رود ارس در تاریخ منطقه نقش مهمی داشته است. یکی از مهمترین اتفاق‌ها، تعیین رود ارس به‌عنوان مرز شوروی سابق و بعد از آن کشورهای استقلال یافته از شوروی است.
اگر در جاده کنار رود ارس و موازی با مرز ایران سفر کنید، شهرها و روستاهای کشورهای آذربایجان و ارمنستان را در آنسوی رود ارس می‌بینید، یک خط ریلی بازمانده از زمان شوروی که تونل‌های متروکه آن دیده می‌شود و چندین پل آجری شکسته روی رود از چیزهای جالبی است که نشانگر تغییرات تاریخی منطقه است.
در بعضی نقاط رودخانه که فضای باز بیشتری دارد، مسافران توقف می‌کنند. در مناطقی که فاصله روستاها خیلی به مرز نزدیک است حصارکشی شده و مرزداران کشور حضور دارند.
در منطقه شهرستان جلفا، بهترین نقاط برای بازدید از رود ارس یکی سد ارس و دیگری پارک کوهستانی ارس است که در ادامه معرفی خواهد شد.
سد ارس یکی از دو سد مشترک ایران و آذربایجان روی رود ارس است. سد ارس ماهیان آب شیرین دارد و در روزهای گرم سال همیشه ماهیگیرانی در اطراف آن مشغول هستند.
می‌توانید در دریاچه پشت سد قایق‌سواری کنید و از استراحت در اطراف سد لذت ببرید.
۴. پارک ملی کنتال
کنتال یا کمتال نام منطقه کوهستانی و حفاظت شده‌ای بین نوردوز و جلفا است. این منطقه وسعتی بیش از ۷ هزار هکتار دارد.
کوه‌های سخت و صخره‌ای، حیات وحش کم نظیر، آبشار‌های متعدد و چشم‌اندازهای بی‌کران خلاصه‌ای از کنتال است.
صعود به قله‌ها یک چالش هیجان‌انگیز برای کوهنوردان است. باتوجه‌به نبود روستا و آبادی در بخش‌های زیادی از کنتال، گوزن‌های بومی منطقه در کنار چشمه‌ها و پهنه کوهستان دیده می‌شوند.
۵. کلیسای چوپان
یکی دیگر از جاهای دیدنی جلفا کلیسای چوپان است. کلیسای چوپان به‌اندازه سن استپانوس بزرگ نیست اما اهمیت آن برای مسیحیان زیاد است. قدمت کلیسا به قرن ۱۶ میلادی برمی‌گردد و طبق گفته‌ها، محلی برای عبادت چوپان‌های مسیحی بوده است.
این کلیسای کوچک در کنار سن استپانوس در سال ۲۰۰۸ در یونسکو ثبت شد. در سال‌های گذشته کلیسا را مرمت کرده‌اند و حالا ساختمان آن کامل است.
آدرس: ۵ کیلومتری غرب شهر جلفا در ساحل رود ارس بعد از پارک ساحلی جلفا
۶. حمام عباس میرزا کردشت
حمام کردشت در بخش سیه رود شهرستان جلفا واقع شده است.
این حمام در دوره صفویه و به‌دستور سومین پادشاه صفوی ساخته شد. در ابتدا این حمام مخصوص حاکمان و خان‌های محلی بود اما در دوره قاجاریه وقتی که عباس میرزا پسر فتحلی شاه در دوران جنگ‌های ایران و روسیه اینجا زندگی می‌کرد، مرمت شد.
آدرس: ۵ کیلومتری شرق نوردوز
۷. امامزاده سید محمد آقا
بعد از بازدید از حمام عباس میرزا می‌توانید مسیر خود را در جنوب به‌سمت روستای نوجه مهر ادامه دهید و امامزاده سید محمد آقا را زیارت کنید. این امامزاده در میان باغ‌ها و در کنار رودی که به ارس می‌ریزد قرار دارد.
طبق روایات، ایشان از نوادگان امام موسی کاظم(ع) بوده و مردم از گذشته احترام خاصی برای این امامزاده قائل هستند. حتی اهالی نخجوان برای زیارت این امامزاده به ایران سفر می‌کنند.
آدرس: روستای نوجه مهر – کنار جاده ورزقان به نوردوز
۸. پارک ساحلی جلفا و کاروانسرای خواجه نظر
جاهای دیدنی جلفا بیشتر تاریخی است و بیشتر این اماکن هم با تجارت، حضور مسیحیان و جنگ‌ها گره خورده است.
در دوران صفویه چندین کاروانسرا در ایران تاسیس شد تا تجارت رونق بگیرد. گفته می‌شود تعداد نهایی کاروانسراهای صفوی ۹۹۹ بود. یکی از این کاروانسراهای مرزی به نام خواجه نظر، درست در کنار رود ارس قرار دارد.
کاروان‌هایی که می‌خواستند از ارس عبور کنند و به شمال بروند، در این نقطه استراحت می‌کردند.
در کنار همین کاروانسرا و در ساحل ارس پارکی تاسیس شده که اهالی در آخر هفته‌ها برای تفریح و استراحت به آنجا می‌روند.
کوه‌های سرخ رنگ واقع در آنسوی مرز منظره جالب این منطقه است.
۹. پل آهنی و مزار شهدا
وقتی که شوروی و آلمان در جنگ جهانی دوم درگیر بودند، نیروهای انگلیس و آمریکا به‌دنبال راهی بودند که بتوانند تدارکات، هواپیما و مهمات را به شوروی که متحدشان بود برسانند. بهترین راه موجود در آن دوره، استفاده از راه‌آهن جنوب به شمال ایران بود.
با این که ایران در جنگ بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود اما از شمال مورد هجوم ارتش شوروی و از جنوب توسط انگلیسی‌ها اشغال شد.
داستان این پل آهنی جلفا به‌همان دوره برمی‌گردد. وقتی نیروهای شوروی می‌خواستند از رود ارس عبور کنند، بهترین پل مستحکم برای عبور ادوات نظامی همین پل آهنی بود. فقط ۳ مرزبان ایرانی از این پل حفاظت می‌کردند و ارتش ایران دچار فروپاشی شده بود.
وقتی ارتش شوروی به پل می‌رسد، سه سرباز ایرانی از ورود آنها جلوگیری می‌کنند و جنگی بین نیروهای ارتش که تعداد زیادی داشتند با ۳ سرباز ایرانی شروع می‌شود. با این که ارتش شوروی انواع سلاح و نیروهای نظامی داشتند اما ۳ سرباز توانستند ۲ روز آنها را در آن سوی پل نگه دارند.
در نهایت ۳ سرباز ایرانی شهید شدند و نیروهای شوروی که از مقاومت سربازان شگفت‌زده شده بودند، جسد هر سه را در همان محل مقاومتشان با احترام به خاک می‌سپارند.
حالا سردیس سربازان در کنار مقبره‌های آنها نصب شده و یاد آنها را گرامی می‌دارند.
۱۰. پارک کوهستانی ارس
حدود ۴ کیلومتری مرکز شهر جلفا، پارک کوهستانی ارس در ساحل رودخانه قرار دارد. این پارک دریاچه مصنوعی، زیپ‌لاین، قفس خرگوش‌ها، آلاچیق‌های عمومی و سینمای سه بعدی دارد.
۱۱. حمام تاریخی جلفا
یکی دیگر از حمام‌های عمومی که گفته می‌شود مخصوص نظامیان جنگ‌های ایران و روسیه در دوران قاجار بود، حمام جلفا است. این حمام بین تاسیسات راه‌آهن و اداره گمرک قرار دارد.
حمام شامل سربینه، گرمخانه و چند اتاق جانبی است که حالا بخشی از آن تبدیل به موزه‌ای کوچک و بخشی دیگر تبدیل به یک قهوه‌خانه سنتی شده است.
از سبک معماری حمام می‌توان حدس زد در دوره قاجاریه ساخته یا مرمت شده است. در سال‌های اخیر باتوجه‌به رونق گرفتن بازدید از حمام، مرمت‌های اساسی در آن انجام داده‌اند.
۱۲. مراکز خرید
در انتهای فهرست جاهای دیدنی جلفا می‌رسیم به مراکز خرید شهر. این مراکز خرید همزمان با افتتاح منطقه آزاد و ورود کالاهای خارجی رونق گرفتند. خیلی از مسافران جلفا فقط به‌خاطر همین مراکز خرید و کالاهای نسبتا ارزان و متنوع که در شهرهای دیگر کمتر پیدا می‌شوند به اینجا می‌آیند.
از کالاهای مصرفی مثل خوراک و پوشاک تا لوازم خانگی و مبلمان در بازارهای جلفا پیدا می‌شود.
در ادامه نام تعدادی از مراکز پربازدید را فهرست کردیم:
- مرکز تجاری ستارخان
- مشاهیر آذربایجان
- بازارچه مرزی روس
- سهند
- لاچین سنتر
- آنالند
- آراز
- ابریشم
- بازار جواهرات
به‌راحتی می‌توانید به آن سوی مرز سفر کنید
در انتهای معرفی شهر جلفا و جاذبه‌های گردشگری آن بد نیست کمی هم درباره چگونگی سفر به جلفای آن سوی مرز و نخجوان بدانید.
طبق توافق ایران و جمهوری آذربایجان، ایرانی‌ها می‌توانند با ویزای لب مرز و بدون نیاز به درخواست از قبل به نخجوان سفر کنند. برای سفر به نخجوان فقط باید پاسپورت با اعتبار حداقل ۶ ماه داشته باشید و هزینه ویزا را در گذرگاه مرزی پرداخت کنید.
البته اهالی نخجوان تمایل بیشتری برای سفر به ایران دارند. جاذبه‌های گردشگری منطقه نخجوان هم بیشتر تاریخی است و فقط در ایام خاصی از سال که جشنواره‌هایی برگزار می‌شود، گردشگران زیادی از ایران به نخجوان سفر می‌کنند.
من تیر ۱۴۰۳ از تهران به قصد خرید عازم جلفا شدم. چون شنیده بودم لباس ترک اونجا با قیمت مناسب پیدا میشه و همچنین شوینده و مواد غذایی. خلاصه رنج سفر رو به جان خریدیم و راهی مسیر شدیم که در بعضی از قسمتها آسفالت اتوبان به شکل فاجعه‌ای خراب بود و باید احتیاط میکردیم. به جلفا رسیدیم و در هتل سه ستاره‌ای که از قبل رزرو کرده بودیم اتراق کردیم. انصافاً هتل خوبی بود.
اما در مورد خرید. اولاً همه برندهای لباس ترک از جلفا رفته اند و به اعتراف یکی از فروشنده ها، لباسها اکثرأ از تهران وارد میشن و برچسب ترک روشون نصب میشه.
در مورد شوینده و یا مواد خوراکی هم اگر قبل از خرید در گوگل سرچ کنید متوجه میشید که بعضاً همون جنس رو در تهران ارزونتر میشه تهیه کرد!!!
همچنین بعضی از فروشنده ها البته نه همشون، رفتاری چندان مشتری پسند ندارند.
ولی طبیعتش شاهکاره و به نظر من هر شخصی حتما باید یکبار جلفا و جاذبه هاش رو ببینه.
موفق باشید.
ممنون از نظرتان چون ما تبریزیم و نمدونستیم چطوریع.. ما به استارا سفر کردیم و لباسا بیشتر کارهای تهران بود همش مردد بودم در مورد جلفا همین باشه یا خیر
صرفا نظر من این هستش که روستای اشتبین فقط باعث میشه زمان از دست بره