در اعماق بیابانهای اردن، در میانه صخرههای صورتیرنگ و درهای باریک، شهری باستانی نهفته است که قرنها از چشم جهان پنهان مانده بود. شهر پترا، جایی که تاریخ و طبیعت در هم آمیخته و در دل خود رازهایی برای کشف شدن و افسانههایی برای شنیده شدن دارد.
بناهای باشکوهی که با کندهکاریهای پیچیده در دل صخرهها حک شدهاند، گواهی بر هوش و خلاقیت نبطیان و مهارت آنان در مهندسی معماری است. جالب است بدانید که افسانهها از شکافته شدن این مکان توسط عصای حضرت موسی (ع) نیز حکایت میکند.
شهر پترا از جاهای دیدنی اردن و عجایب هفتگانه جدید جهان محسوب میشود. برای آغاز سفر خود به این شهر باستانی، مطالعه این مطلب را در مجله گردشگری علی بابا از دست ندهید.
شهر پترا کجاست؟
مهمترین ویژگی شهر پترا کشور اردن چیست؟
مسیر شهر پترا از تهران چطور است؟
آشنایی با شهر پترا
شهر پترا یکی از گنجینههای ملی اردن و شناختهشدهترین جاذبه گردشگری این کشور است. این شهر که بهدلیل رنگ خاص صخرههایش شهرت دارد، در دل صخرههای ماسهسنگی تراشیده شده است و به خاطر معماری منحصربهفرد و سیستمهای آبرسانی پیچیدهاش معروف است.
یکی از شاخصترین بخشهای پترا، الخزنه است که نمایی خیرهکننده به بازدیدکنندگان ارائه میدهد و در فیلم «ایندیانا جونز و آخرین جنگ مقدس» نیز به نمایش درآمده است. در اینجا، هر سنگ و صخره یک ماجرای تازه برای گفتن دارد. برای کسانی که بهدنبال ماجراجویی، تاریخ و فرهنگ هستند، شهر پترا یک مقصد ایدهآل است که ترکیبی از همه این موارد را در خود جای داده است.
شهر پترا کجاست؟
شهر تاریخی پترا در جنوب غربی کشور اردن و در استان معان قرار دارد. وادی موسی شهر کوچکی است که در نزدیکی شهر باستانی پترا قرار گرفته است.
لوکیشن شهر پترا روی گوگل مپ
مسیر دسترسی به شهر پترا
برای رسیدن از تهران به اردن، میتوانید بلیط هواپیما تهیه کنید. پس از آن ادامه مسیر خود را در اردن به سمت شهر باستانی پترا طی کنید. البته که امکان سفر زمینی به اردن نیز وجود دارد.
شهر پترا حدود ۲۳۰ کیلومتر از پایتخت اردن، شهر اَمّان (Amman) فاصله دارد. اگر نقطه شروع سفر شما در اردن از این شهر است، میتوانید از طریق بزرگراه صحرا به سمت جنوب حرکت کنید و ظرف ۳ ساعت به وادی موسی، شهر دروازه پترا برسید.
مسیر دیگر برای رسیدن به شهر پترا جاده شاهان است که مسیری زیبا و دیدنی دارد. البته این مسیر حدود ۵ ساعت طول میکشد. برای طی کردن این مسیر، هم میتوانید از اتوبوس و هم از خودروی شخصی یا تاکسی خصوصی استفاده کنید.
تاریخچه شهر پترا
شهر کهن و افسانهای پترا قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال دارد. البته که از لحاظ تاریخی، بقایای سکونت انسانها در این منطقه به دورههای پارینهسنگی و نوسنگی باز میگردد. بااینحال، نبطیان، قوم کوچنشین عرب، در حدود قرن چهارم قبل از میلاد، این شهر را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند و آن را به مرکز تجاری مهمی تبدیل کردند.
در آن زمان، نبطیان بهدلیل کنترل مسیرهای تجاری ادویه، بُخور و پارچههای گرانبها از عربستان، هند و مصر، ثروت زیادی به دست آوردند و این ثروت را برای ساخت شهر باعظمت پترا به کار گرفتند. نبطیان با حفر کانالها و مخازن، آب را از منابع طبیعی دوردست به شهر هدایت میکردند. این سیستم آبرسانی به شهر پترا امکان داد تا در میانه بیابانی خشک و بیحاصل، به یکی از سرسبزترین و پررونقترین نقاط آن منطقه تبدیل شود.
شهر پترا در دوره رومیها نیز همچنان شکوفا بود، اما زلزله شدیدی در سال ۳۶۳ میلادی بسیاری از بناهای آن را ویران کرد. این زلزله همراه با تغییر مسیرهای تجاری، باعث افول تدریجی شهر شد و تا قرن هفتم میلادی پترا تقریبا بهکلی متروک شد.
این شهر برای قرنها از دید عموم پنهان ماند، تا اینکه در سال ۱۸۱۲ میلادی، کاوشگر سوئیسی به نام یوهانس بورکاردت، پترا را برای جهان غرب دوباره کشف کرد. از آن زمان به بعد، این شهر باستانی بهعنوان یکی از مقاصد گردشگری محبوب جهان شناخته میشود.
در سال ۱۹۸۵، شهر گمشده پترا بهعنوان یک میراث جهانی یونسکو ثبت شد و در سال ۲۰۰۷ نیز به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید جهان معرفی شد.
علت نامگذاری شهر پترا
هنگامی که امپراتور روم، هادریان، در سال ۱۳۱ پس از میلاد از این مکان بازدید کرد، آن را به نام خود، هادریان پترا نامگذاری کرد. شهر پترا نام خود را از واژه یونانی «پترا» به معنای «سنگ» گرفته است که بازتابی از ساختار بینظیر صخرهتراش این شهر باستانی است.
پترا همچنین به عنوان «شهر سرخ صورتی» یا «شهر رز» شناخته میشود که این نام از رنگ شگفتانگیز سنگهایی که بناهای این شهر از آن تراشیده شدهاند، الهام گرفته شده است.
معماری شهر پترا
شهر باستانی پترا در یک حوضه محصور، میان کوههای جبلالمذبح و دره عربه قرار گرفته است و با معماری که به سبک هلنیستی و نبطی در هم تنیده شده، نمایی بینظیر به نمایش میگذارد. شهر پترا دارای مقبرهها و معابدی است که مستقیما در قلب کوه حکاکی شدهاند. بناهای این شهر باشکوه، از سنگهای ماسهای طبیعی و دیگر مصالح محلی ساخته شده است.
ورودی اصلی شهر پترا از گذرگاه باریک سیق آغاز میشود که یک شکاف طبیعی بین سنگهای ماسهای است. این گذرگاه هم دسترسی به شهر را فراهم میکند و هم به عنوان یک مسیر آبی طبیعی عمل میکرد. همین موضوع امکان کنترل دقیق جریانهای آب را در شهر فراهم میکرد. سیستمهای مهندسی نبطیها با استفاده سدها، مخازن و مجاری آب، سیلابهای ناگهانی را مهار میکردند و آب را برای خشکسالیهای طولانیمدت ذخیره میکردند.
ترکیب نماهای معماری هلنیستی با معابد نبطی تراشیدهشده در سنگ، نشاندهنده یک دستاورد هنری بینظیر و یک مجموعه معماری برجسته از قرنهای اول قبل از میلاد تا پس از میلاد است.
شهر پترا بهویژه بهخاطر تاثیرات معماری هلنیستی خود مشهور است. بناهای برجستهای چون الخزنه و صومعه نمونههای بارز این تاثیرات هستند. این بناها، با ترکیب سبکهای نبطی و یونانی، تصویری از تمدنهای متنوعی که بر پترا تاثیر گذاشتهاند، ارائه میدهند و نشاندهنده ارتباطات تجاری گسترده نبطیها با فرهنگهای مختلف هستند.
بخشهای مختلف و شگفتیهای معماری شهر پترا
شهر تاریخی پترا مجموعهای از معماریهای بینظیر را در دل صخرههای ماسهای به نمایش میگذارد. این شهر شامل بناهای عمومی و خصوصی، مقبرهها و معابد مذهبی است که تاریخ و فرهنگ نبطیها را زنده نگه میدارند.
از معروفترین سازههای شهر پترا میتوان به خزانه اشاره کرد که تنها یکی از هزاران شگفتی معماری این شهر است. بازدیدکنندگان با قدم زدن در بخشهایی چون پترای کوچک و صومعههای بزرگ، تاریخ را لمس کرده و با معابد، مقبرهها، تئاتر و برجستهکاریهای صخرهای آن آشنا میشوند.
علاوه بر این، موزههای پترا نیز گنجینهای از اطلاعات را درباره این تمدن گمشده و رونق تجاری شهر در دوران باستان ارائه میدهند. در ادامه این بخش به معرفی هر کدام از این مکانها میپردازیم.
– خزانهداری پترا (Treasury)
خزانهداری پترا یا الخزنه، از آثار باشکوه شهر پترا است که در انتهای سیق، مسیر باریک و پیچدار سنگی قرار گرفته است. این سازه عظیم با ارتفاعی نزدیک به ۴۰ متر، با سرستونهای کورینتی (Corinthian)، مجسمههای حکاکیشده و تزیینات سنگی پیچیده، نمادی از مهندسی و هنر بیبدیل نبطیهاست.
تاج این بنا با یک کوزه تدفینی پوشانده شده که به گفته افسانههای محلی، گنجینه پنهان فرعون را در خود جای داده است. کاربرد اصلی خزانه هنوز به طور کامل مشخص نیست. اما برخی باستانشناسان، بر این باورند که این بنا در قرن اول قبل از میلاد ساخته شده و ممکن است به عنوان معبد یا مکانی برای نگهداری اسناد، مورد استفاده قرار گرفته باشد.
در حفاریهای اخیر، گورستانی زیر این بنا کشف کردهاند که بر اهمیت تاریخی آن افزوده است. فضای داخلی خزانه نیز شامل سه اتاق است؛ یک اتاق بزرگ در مرکز و دو اتاق جانبی.
– تنگه سیق یا بابالسیق
تنگه سیق یا «بابالسیق» به معنای دروازه سیق، مسیری است که به ورودی اصلی شهر پترا منتهی میشود. در ابتدای این مسیر، سه بلوک عظیم «جنی» قرار دارند که بناهای مربعی تراشیدهشده در سنگ هستند. پس از آن، مقبره اُبلیسک دیده میشود که در قرن اول میلادی توسط نبطیان ساخته شده است.
بالای مقبره، چهار هرم و یک طاقچه با مجسمهای در برجستهکاری وجود دارد که نماد پنج نفر دفن شده در آنجاست. در زیر آن، سالن ضیافت «تریکلینیوم» قرار گرفته است. همچنین کتیبهای به زبان نبطی و یونانی وجود دارد که به یک بنای یادبود تدفین اشاره دارد.
کتیبهای که توسط «عبدمانچوس» نوشته شده، بیانگر این است که مقبره برای او و خانوادهاش ساخته شده است و احتمالا به دوران پادشاهی مالیکوس دوم (دهههای ۴۰ تا ۷۰ میلادی) مربوط میشود.
– آرامگاه سلطنتی پترا (Royal Tombs)
آرامگاههای سلطنتی شهر پترا مجموعهای باشکوه از مقبرههای بزرگ است که از دامنه غربی توده سنگی «جبل الخبثا» تراشیده شدهاند و بر فراز مرکز پارک باستانشناسی پترا قرار دارند. با اینکه اطلاعات دقیقی درباره صاحبان این آرامگاهها وجود ندارد، اما تحقیقات نشان میدهد که این مقبرهها به خانواده سلطنتی پترا تعلق داشتهاند. این آرامگاهها بهطور خیرهکنندهای با معماری شرقی و هلنیستی ترکیب شدهاند.
از جمله این مقبرهها میتوان به آرامگاه گلدان اشاره کرد که دارای یک حیاط ستوندار بزرگ است و از آن چشمانداز زیبایی از شهر گمشده پترا دیده میشود. در کنار آن، آرامگاه ابریشم قرار دارد که به دلیل رنگهای زیبای ماسهسنگش از دیگر آرامگاهها متمایز است و یکی از مقاصد موردعلاقه عکاسان است. آرامگاه کورینتی نیز با سرستونهای تزیین شده کورینتی و نقوش گلدار از دیگر آرامگاههای شاخص این مجموعه است.
– صومعه (Al deir)
صومعه یکی از بزرگترین و برجستهترین بناهای شهر پترا است که با ابعاد ۴۷ متر عرض و ۴۸.۳ متر ارتفاع، بر روی دامنه کوه قرار گرفته است. این بنا که به قرن اول قبل از میلاد بازمیگردد، در زمان پادشاهی رابل دوم ساخته شده است. ساختار آن شبیه به خزانه است، اما به جای مجسمههای حکاکیشده، برجستهکاریهایی با طاقچههایی برای جای دادن مجسمهها دارد.
فضای داخلی صومعه ساده، ولی جذاب است و توسط دو نیمکت جانبی و محرابی در انتهای آن احاطه شده است. این مکان در دوران باستان برای جلسات مذهبی استفاده میشده است. در دوره مسیحیت نیز به عنوان نمازخانهای مسیحی مورداستفاده قرار میگرفت که از این رو نام صومعه یا «الدیر» به آن داده شده است.
موقعیت صومعه که در بالای یک مسیر طولانی و پُرپیچوخم قرار دارد، برای بازدیدکنندگانی که به آن میرسند، حس پیروزی و شگفتی را ایجاد میکند. این مسیر صخرهای بهخودیخود تجربهای منحصربهفرد است که بازدیدکنندگان را به کاوش در تاریخ و معماری این بنا فرا میخواند.
– قصر البنت (Qasr El-bint)
قصر البنت از معابد مهم نبطی در شهر پترا است که داخل محوطهای بزرگ و سنگفرش شده به ارتفاع ۲۳ متر قرار دارد. ساخت این معبد به دوران پادشاهی آریتاس چهارم بازمیگردد و در دوران رومی نیز مورداستفاده قرار میگرفته است. قصر البنت به واسطه ساختار معماری باشکوه و تزیینات داخلی و خارجی گچی خود معروف است که شامل ستونهای باشکوه، پنلهای برجسته و تزیینات گیاهی است.
نمای شمالی معبد به سبک تتراسیل در آنتیس طراحی شده و از طریق یک راهپله بزرگ و سنگفرششده با مرمر قابل دسترسی است. درون معبد کاهنان به سمت نمازخانهای پیش میرفتند که بر اساس سنت سوری ساخته شده بود و بتها بر روی یک سکوی بلند در مرکز قرار داشتند. اتاقهای جانبی معبد نیز به عنوان مکانهای سمپوزیومهای مقدس استفاده میشدند و با صندلیهای مرمری تجهیز شده بودند.
معبد در نیمه قرن اول قبل از میلاد ساخته شد، اما در طول تاریخ چندین بار دچار تخریب و بازسازی شد. از جمله این آسیبها تخریب عمدی در قرن سوم و آسیب جدی در اثر زلزله سال ۳۶۳ میلادی بود.
– آمفیتئاتر و ویرانههای رومی پترا
آمفیتئاتر شهر پترا در دامنه کوه و نزدیک مکان بلند قربانی واقع شده است. این آمفیتئاتر در دوران پادشاهی آریتاس چهارم ساخته شد و ظرفیت ۴۰۰۰ نفر را داشت. صندلیهای آن در سه ردیف قرار گرفته و بهوسیله راهروها و هفت راهپله به تماشاخانه متصل میشد. در دوره رومیها دیوار پشتی صحنه بازسازی شد و این مکان به یکی از مراکز تجمع و سرگرمی شهر تبدیل شد.
علاوه بر آمفیتئاتر، ویرانههای رومی شهر تاریخی پترا نیز حاکی از حضور و تأثیر قابل توجه امپراتوری روم در این شهر است. خیابان ستوندار، یکی از مهمترین ساختارهای رومی شهر، در این دوره ساخته شد. این خیابان که با ستونهای عظیم تزیین شده بود، قلب فعالیتهای تجاری و اجتماعی پترا را تشکیل میداد.
امپراتوری روم برای ۳۰۰ سال بر شهر پترا حکومت کرد و تغییرات چشمگیری در معماری و زندگی شهری آن به وجود آورد، اما با انتقال تجارت به شمال، اهمیت این شهر کاهش یافت.
– آرامگاه هارون
آرامگاه هارون بر فراز کوه هارون (جبل هارون) قرار دارد. باور بر این است که هارون، برادر حضرت موسی (ع)، در این مکان درگذشته و در همینجا دفن شده است. مسجدی با یک گنبد سفید که در قرن چهارم میلادی ساخته شده است، به عنوان یادبودی از این شخصیت مقدس بوده و این مکان را به محلی برای زیارت تبدیل کرده است.
کوه هارون با ارتفاع ۱۳۵۰ متر از سطح دریا، بلندترین قله در این منطقه به شمار میآید و چشمانداز زیبایی از مناطق اطراف فراهم میکند. این مکان از دیرباز محلی برای زیارت مردم محلی بوده و همچنان گردشگرانی که زمان و توان بدنی کافی برای یک پیادهروی طولانی دارند، به بازدید از آن میپردازند.
بهترین زمان بازدید از شهر پترا
بهترین زمان برای بازدید از شهر پترا، فصل بهار (مارس تا مه) و پاییز (سپتامبر تا نوامبر) است. در این فصلها هوا خنکتر و دلپذیرتر بوده و برای گشتوگذار در این شهر باستانی ایدهآل است.
اگر از گرمای شدید فراری هستید، فصل تابستان با دمای بالای ۳۶ درجه سانتیگراد ممکن است برای شما جذاب نباشد، اما از طرفی خلوتتر است و هزینههای سفر هم معمولا کمتر است. زمستانها بارانی و گاهی برفی است و شبها سرمای زیادی به همراه دارد.
برای بازدید از شهر پترا ساعات اولیه صبح یا حوالی غروب آفتاب را پیشنهاد میکنیم. در این زمان نور خورشید صخرههای سرخ پترا را به زیبایی نمایان میکند و تجربهای بهیادماندنی را برای شما رقم میزند.
امکانات رفاهی شهر پترا
در شهر باستانی پترا امکانات رفاهی موردنیاز گردشگران فراهم است. در نزدیکی ورودی اصلی پترا، چندین پارکینگ وجود دارد. همچنین رستورانها و کافیشاپهایی برای رفع خستگی و لذت بردن از غذاهای محلی و بینالمللی در دسترس هستند.
در این مجموعه چندین فروشگاه سوغاتی وجود دارد که صنایع دستی و محصولات محلی ارائه میدهند. سرویسهای بهداشتی نیز در نقاط مختلف قرار دارند تا نیازهای اولیه بازدیدکنندگان را تامین کنند. برای اقامت نیز شهر نزدیک به این مکان، وادی موسی، گزینههای متعددی از هتلهای اقتصادی تا لوکس را به بازدیدکنندگان ارائه میدهد.
امکانات تفریحی در شهر پترا
شهر پترا تنها یک مقصد تاریخی نیست، بلکه مکانی است که بازدیدکنندگان میتوانند علاوه بر کاوش در معماری حیرتانگیز آن، از مناظر طبیعی و فعالیتهای تفریحی مختلف نیز لذت ببرند. این شهر برای هر سلیقهای تجربهای منحصربهفرد فراهم میکند.
– طبیعتگردی و تماشای مناظر
شهر پترا با مناظر طبیعی بینظیرش، مقصدی ایدهآل برای عاشقان طبیعت است. یکی از جذابترین مناطق برای طبیعتگردی، ال بید و هییشه با چشماندازهای شگفتانگیز و فضای مناسب برای استراحت و پیکنیک فراهم میکند.
مسیر اصلی شهر پترا که از سیق به الخزنه میرسد، یکی از پربازدیدترین مسیرها است که از آرامگاههای سلطنتی و خیابان ستوندار عبور کرده و به قصر البنت ختم میشود. برای ماجراجویی بیشتر، میتوان به کاوش در مسیر الخبثه پرداخت که شامل خیابان نماها و آرامگاههای سلطنتی است. این مسیر مناظری فوقالعاده از بالای آبانبار الخبثه ارائه میدهد.
– عکاسی
شهر گمشده پترا به خاطر مناظر خیرهکننده و معماری باشکوه آن، هر لحظه را به فرصتی برای ثبت لحظات زیبا تبدیل میکند. نور صبح و عصر، ترکیبی از رنگهای متنوع را در سنگهای باستانی پترا به نمایش میگذارد. البته با توجه به اینکه عکاسی در این فضا با وجود سایههای عمیقی که در برخی نقاط ایجاد میشود ممکن است چالشبرانگیز باشد، بهتر است با تنظیمات دستی دوربین خود آشنا باشید.
– آشپزی در پترا
تجربههای آشپزی مختلفی در شهر پترا برای علاقهمندان به تجربه فرهنگ و طعمهای محلی اردن فراهم شده است. یکی از بهترین تجربیات آشپزی در این منطقه پترا کیچن است که با برگزاری کلاسهای شبانه، به بازدیدکنندگان این امکان را میدهد که در فضایی صمیمی و دوستانه به تهیه غذاهای اصیل اردنی بپردازند.
از سوی دیگر، کمپ آمارین با ارائه تجربیات اصیل بادیهنشینی، مانند پخت نان ساج و آمادهسازی قهوه عربی، فرصتی برا لمس سنتهای قدیمی بادیهنشینی فراهم میکند.
– شترسواری و اسبسواری
شترسواری و اسبسواری از روشهای جذاب کاوش در این شهر باستانی هستند که به شما دیدگاهی متفاوت و بهیادماندنی ارائه میدهند. سواری شتر از سیق تا تئاتر سلطنتی، تجربهای منحصربهفرد است که حس زندگی بادیهنشینان قدیم را زنده میکند.
همچنین بلیط ورودی شهر پترا شامل یک اسبسواری کوتاه از مرکز بازدیدکنندگان تا سیق نیز هست. برای تورهای طولانیتر نیز امکان کرایه اسب وجود دارد.
– بازدید از خانههای غاری
بازدید از خانههای غاری در شهر پترا یک تجربه بینظیر است که شما را به قلب زندگی باستانی نبطیها میبرد. این خانههای تراشیدهشده در دل صخرهها، بیش از ۲۰۰۰ سال پیش به عنوان محل زندگی، انبار و حتی عبادتگاه استفاده میشدند. برخی از این خانهها دارای نقاشیهای دیواری هلنیستی نیز هستند. خیابان نماها با ردیفی از خانهها و مقبرههای باشکوه، نقطهای عالی برای شروع کاوش است.
خرید سوغاتی از شهر پترا
در فروشگاههای محلی شهر تاریخی پترا میتوانید جواهرات دستساز با سنگهای نیمهقیمتی، سرامیکهای رنگارنگ، لباسهای سنتی بادیهنشینان، بطریهای شنی مناظر صحرایی، محصولات مراقبتی از گل و نمک دریای مرده و آثار هنری ساختهشده از چوب زیتون اشاره کرد.
در کنار صنایع دستی و آثار هنری، خوراکیهای محلی نیز بخش جذابی از سوغاتیهای پترا هستند. منسف (Mansaf) غذای ملی اردن که از گوشت گوسفند و سس ماست خشک تهیه میشود، یکی از محبوبترین طعمهای این منطقه است. مقلوبه، زارب، چای و قهوه بدوی و باقلوا از دیگر خوراکیهای محلی این منطقه هستند.
اقامت در پترا
شهر پترا گزینههای اقامتی بسیاری را برای بازدیدکنندگان فراهم میکند. اگر به دنبال تجربهای خاص هستید، کمپ بادیهنشین امارین یک انتخاب منحصربهفرد است که شما را در دل تاریخ و فرهنگ بادیهنشینی قرار میدهد. هتل مون پترا در چند قدمی شهر پترا قرار دارد. همچنین هتل پلازا، هتل اینفینیتی، هتل هارت و هتل سلا گزینههای مناسب دیگری برای اقامت هستند.
توصیههای علی بابا برای بازدید از شهر پترا
- حتما زمان کافی برای بازدید از شهر باستانی پترا اختصاص دهید. حداقل دو روز برای بازدید از این محوطه نیاز است.
- برای امنیت خود و محافظت از این مکان در هنگام بازدید احتیاط کنید. روی بناها راه نروید و فقط از مسیرهای تعیین شده برای کاوش استفاده کنید و بدون راهنما از مسیر اصلی خارج نشوید.
- کفش مناسب پیادهروی، کلاه، کرم ضدآفتاب و آب آشامیدنی همراه خود داشته باشید.
- به آداب و رسوم، فرهنگ و دین مردم محلی احترام بگذارید و سعی کنید درباره آنها از قبل اطلاعات کسب کنید.
- بلیط خود را فقط از مرکز بازدیدکنندگان خریداری کنید و از وسایل حملونقل مجاز داخل خود شهر پترا استفاده کنید. همچنین از خریداری عتیقهها از جمله سنگ و سکه خودداری کنید.