نمی‌شود در سرزمینی به قدمت شیراز گام برداشت و از آرامگاه‌های تاریخی آن غافل شد. در گوشه‌وکنار این شهر باستانی، مشاهیر بسیاری زیسته‌اند. بزرگانی که همیشه باعث افتخار ایرانیان و فارسی‌زبانان بوده‌اند و تنها نام هرکدام از آن‌ها، هویت درخشان یک سرزمین چندهزارساله را بیان می‌کند.
نام شیراز با نام مشاهیر تاریخی‌اش گره خورده است. حافظ، سعدی، خواجوی کرمانی و کوروش کبیر تنها بخشی از بزرگانی‌اند که در این شهر بی‌نظیر، زیسته‌اند. شهرت بناهای تاریخی شهر شیراز به حدی است که هرساله، توریست‌ها و گردشگران بسیاری از سراسر دنیا به این منطقه باستانی سفر می‌کنند و از تماشای هنر به‌کاررفته در این بناها سیر نمی‌شوند.
در این مقاله به‌صورت کامل به معرفی آرامگاه‌های تاریخی شیراز می‌پردازیم.
آرامگاه حافظ (مجموعه حافظیه)
یکی از جاذبه‌های اصلی گردشگری شیراز، مجموعه حافظیه است. مجموعه‌ای که آرامگاه حضرت حافظ، یکی از بزرگ‌ترین شاعران و ادیبان ایران‌زمین را در خود جای داده است. این مکان به‌عنوان نماد فرهنگ و هنر ایرانی شناخته می‌شود و هر ساله میزبان جمعیت زیادی از گردشگران ایرانی و خارجی است که به شوق دیدن این مکان به شیراز سفر می‌کنند.
خواجه شمس‌الدین حافظ شیرازی یکی از سردمداران شعر و ادب فارسی است. او را شکسپیر ایرانی می‌دانند و نه‌تنها در بین فارسی‌زبانان بلکه در تمام دنیا از محبوبیت ویژه‌ای دارد.
نکته جالب‌توجه این است که آرامگاه حافظ همواره در تمام دوران‌ها به‌عنوان یکی از نمادهای اصلی ایران و منطقه فارس شناخته می‌شده و همیشه دولت‌ها و حاکمیت‌های مختلف، توجه ویژه‌ای به بنای یادبود این شاعر بزرگ ایرانی داشتند.
بنایی که امروزه از آن به‌عنوان حافظیه شیراز یاد می‌کنیم، در دوره پهلوی اول و در سال ۱۳۱۴ توسط آندره گدار یکی از بزرگ‌ترین باستان‌شناسان و معماران آن زمان طراحی شده است.
تماشای جزئیات حافظیه می‌تواند جالب‌توجه باشد. در طراحی این بنا، از اصول معماری بناهای کریم‌خانی الهام گرفته شده است. ساختمان آرامگاه حافظ از یک سقف گنبدی‌شکل که بر روی هشت ستون سنگی قرار دارد ساخته شده است. سطح داخلی سقف، با هنر کاشی‌کاری معرق پوشیده شده و هشت بیت از یک غزل حافظ روی سنگ‌های یک پارچه آن حک شده است.
آرامگاه حافظ به‌عنوان قلب آرامش شیراز شناخته می‌شود. معمولا هر زمانی که به این فضای فوق‌العاده وارد شوید در گوشه‌گوشه این باغ علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی به چشم می‌خورند. غروب آفتاب را در این فضای شاعرانه و عارفانه بگذرانید، غرق آرامش بی‌نظیر حافظیه شوید و تفالی بزنید به دیوان حافظ.
فعالیت‌های فرهنگی و هنری بسیاری در این مجموعه برگزار می‌شود، ازجمله مراسم شعرخوانی، جلساتی با موضوع حافظ‌شناسی، کلاس‌های آموزش ساخت انواع ساز موسیقی و… هر سال در این مکان و در تاریخ بیستم مهرماه، مراسم بزرگداشت ویژه‌ای برای حضرت حافظ برگزار می‌شود که همواره از طرف علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی استقبال گسترده‌ای از آن شده است.
در بازدید از حافظیه شیراز می‌توانید به مزار یادبود بزرگان خطه فارس هم سری بزنید بزرگانی چون فرصت‌الدوله شیرازی، میرزا نظام‌الدین دستغیب ،علی‌محمد قوام‌الملک، میرزا محمدرضا حکیم ، میرزا عباس حکیم ، دکتر لطفعلی صورتگر شیرازی ، محمدخلیل رجایی و…
چطور به آرامگاه حافظ (حافظیه) برویم؟
آرامگاه سعدی (مجموعه سعدیه)
نمی‌شود به شیراز سفر کرد و از مجموعه سعدیه غافل شد. این بنا یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی شیراز است و هر ساله میزبان جمع کثیری از گردشگران ایرانی و خارجی است. آرامگاه این شاعر بزرگ ایرانی در شمال شرقی شهر شیراز و در دامنه کوه قرار دارد.
این مکان در ابتدا خانقاه و محل عبادت حضرت سعدی بوده و ایشان اواخر عمر خود را در این محل سپری کرده است. پس از وفات این شاعر و ادیب برجسته در سال ۶۹۱ هجری قمری، او را در همین مکان به خاک سپردند. در قرن هفتم، شمس‌الدین محمدصاحب دیوانی وزیر آن زمان برای اولین بار دستور ساخت آرامگاهی بر فراز مقبره سعدی را صادر می‌کند. این بنا در دوره‌های مختلف تاریخی مرمت و بازسازی شد و بخش‌های جدیدی به آن اضافه گشت. درنهایت در سال ۱۳۲۹ به دستور علی‌اصغر حکمت و انجمن آثار ملی ایران، بنای جدیدی به جای ساختمان قدیمی ساخته شد. این بنا با اقتباس از کاخ چهل‌ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی توسط محسن فروغی ساخته شد.
آرامگاه سعدی یکی از زیباترین بناهای شهر شیراز است. ساختمان این آرامگاه از بیرون به‌شکل مکعب است اما در داخل به‌صورت هشت‌ضلعی طراحی شده است. گشت‌وگذار در باغ زیبای سعدیه می‌تواند انرژی و آرامشی دوچندان برایتان ایجاد کند. مساحت محوطه آرامگاه سعدی بیش از ده‌هزار مترمربع است. از تماشای حوض ماهی این محوطه غافل نشوید. آب این حوض از چشمه‌ای که در زیر بنا قرار گرفته تامین می‌شود.
تماشای گنبد لاجوردی سعدیه از آن دست تجربه‌های زیبای سفر به شیراز است. به تمامی جزئیات این آرامگاه بی‌نظیر دقت کنید. به پایه‌ها و ستون‌ها، به حجاری‌ها و کاشی‌کاری‌ها، به دیوارهای مرمری و…
بر روی در ورودی باغ، یکی از ابیات سعدی به چشم می‌خورد:
ز خاک سعدی شیراز بوی عشق آید هزار سال پس از مرگ او گرش بویی
چطور به آرامگاه سعدی (سعدیه) برویم؟
آرامگاه شوریده شیرازی
در کنار آرامگاه حضرت سعدی، آرامگاه محمد شوریده شیرازی شاعر بزرگ و گران‌قدر ایران‌زمین قرار گرفته است.
شوریده شیرازی هم‌عصر شاعران بزرگی چون صبوری‌خراسانی و ملک‌الشعرای بهار است که در سرودن قصیده و قطعه تبحر ویژه‌ای داشت و اشعار او پر است از مضامین بکر و مفاهیم نو و ترکیبات و آرایه‌های ناب زبان فارسی.
این شاعر در سال ۱۲۴۷ چشم به جهان گشود و در هفت سالگی در اثر بیماری آبله بینایی‌اش را از دست داد اما این اتفاق نتوانست موجب ترک تحصیل او شود. محمد شوریده، شاعر معاصر شیراز در استفاده و به‌کاربردن اصطلاحات عامیانه مهارت خاصی داشت.
چطور به آرامگاه شوریده شیرازی برویم؟
آرامگاه کوروش کبیر
نمی‌شود به شیراز سفر کرد و به پاسارگاد نرفت. کوروش کبیر، مشهورترین و محبوب‌ترین پادشاه ایرانی است.
آرامگاه کوروش و مجموعه پاسارگاد یکی از نمادهای اصلی استان فارس و شهر شیراز است. مقبره کوروش در فاصله یک‌کیلومتری کاخ‌های پاسارگاد واقع شده، بنایی بسیار ساده و در‌عین‌حال زیبا و چشم‌گیر که با گذشت ۲۵ قرن از ساخت آن، استوار و پا بر جاست. آرامگاه کوروش کبیر اولین بنایی است که در بازدید از مجموعه پاسارگاد، مشاهده می‌شود. ساختمان این مقبره، سالم‌ترین و دست‌نخورده‌ترین بنای پاسارگاد است.
کوروش کبیر، موسس و اولین پادشاه سلسله هخامنشیان است. او در سال ۵۵۹ تا ۵۲۹ قبل از میلاد بر بخش عمده‌ای از قاره آسیا حکومت می‌کرد. او را پایه‌گذار نخستین امپراتوری چندملیتی و بزرگ جهان می‌دانند. پادشاهی که در دوره حکمرانی‌اش، عدل‌وداد در سراسر سرزمین ایران برقرار بود و با گذشت بیش از ۲۵ قرن از آن دوره، هنوز هم به‌عنوان نماد پادشاهی و حکمرانی از آن یاد می‌شود. بنیان‌گذاری حقوق بشر، احترام به همه دین‌ها، برقراری عدالت، پیشرفت تمدن، کشورگشایی و گسترش مرزها، آزادسازی برده‌ها تنها بخشی از عملکرد ۳۰ساله این پادشاه بزرگ است .
این مقبره بیش از ۱۱متر ارتفاع دارد و از قطعه سنگ‌های سفید و مستطیل‌شکلی تشکیل شده که به‌صورت افقی روی هم قرار گرفته و سطح صاف مقبره را ایجاد کرده است. ساختمان این بنا از شش ردیف پلکان و همچنین یک هرم ساخته شده است. این آرامگاه فوق‌العاده به دستور خود کوروش و در زمان حیاتش ساخته شد و همواره در همه دوران‌ها به‌عنوان مکانی مقدس و درخور ستایش از آن نگهداری شده است. کوروش بعد از گذشت ۳۰ سال فرمانروایی، در جنگ با قبیله‌ای به نام ماساژت‌ها که یک ایل ایرانی‌تبار و نیمه‌بیابان‌گرد بودند، زخمی شد و بعد از سه روز تحمل درد درگذشت.
چطور به آرامگاه کوروش کبیر برویم؟
آرامگاه خواجوی کرمانی
در شمال شیراز و در کنار بنای دروازه قرآن، آرامگاه خواجوی کرمانی یکی از بزرگ‌ترین مشاهیر شعر و ادب فارسی قرار گرفته است. این آرامگاه، یکی از جاذبه‌های اصلی توریستی این منطقه است و هر ساله گردشگران بسیاری را به‌سمت خود می‌کشاند.
خواجوی کرمانی یکی از عارفان بزرگ قرن هشتم هجری و یکی از بزرگ‌ترین مشاهیر ادبیات فارسی است این شاعر گران‌قدر، اصالتی کرمانی دارد اما مقبره او در شیراز قرار گرفته است.
محوطه این آرامگاه، به زیباترین حالت ممکن ساخته شده و معماری چشم‌گیری دارد. در کنار این بنا، غاری وجود دارد که گفته می‌شود در گذشته، محل اقامت خواجوی کرمانی بوده است.
ساختمان این آرامگاه تا به امروز، چندین بار مرمت و بازسازی قرار شده و در سال ۱۳۱۵ به شماره ۹۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. وجود آبشار مصنوعی و آسیاب خواجو از یک طرف و جاری‌بودن آب چشمه معروف رکن‌آباد از سمت دیگر، این مکان را به یکی از زیباترین جاهای دیدنی شیراز تبدیل کرده است.
بر سنگ مزار خواجوی کرمانی هیچ متن یا علامتی دیده نمی‌شود؛ تنها در بالای آن جمله” کُل مَن عَلیها فان و یـَبقی وَجَهه رَبّک ذِی الجَلال و الاِکرام” حک شده است.
چطور به آرامگاه خواجوی کرمانی برویم؟
آرامگاه سیبویه شیرازی
در یکی از محله‌های قدیمی شیراز به نام محله سنگ سیاه، مقبره یکی از دانشمندان و مراجع بزرگ اسلامی قرار گرفته است. ابوبشر عمروبن‌عثمان‌بن‌قنبرالبصری ملقب به سیبویه شیرازی، یکی از فیلسوفان و زبان‌شناسان مطرح ایرانی و پایه‌گذار علم صرف‌ونحو در زبان عربی است.
سیبویه را به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان جهان در گسترش زبان عربی و تکمیل و تقویت آن می شناسند. کتاب سیبویه با نام الکتاب یکی از مراجع اصلی علم صرف‌ونحو عربی است که اولین کتاب تالیف‌شده در این حوزه و یکی از منابع مطمئن است. در واقع سیبویه اولین کسی است که به جزئیات زبان عربی پرداخت و اصول صرف‌ونحو و صداها را ابداع کرد. نشانه‌های فتحه، کسره ضمه، تنوین و… از ابداعات سیبویه است.
در سال ۱۸۰ هجری قمری، سیبویه که عازم سفر خراسان بود، در مسیر راه بیمار می‌شود و در شهر شیراز دفن می‌گردد.
معماری آرامگاه سیبویه، بسیار ساده است و در فضای داخلی آن هنر کاشی‌کاری خراسانی با رنگ‌هایی جذاب روی سه طرح مستطیلی به چشم می‌خورد. نمای آرامگاه از سه طاق بلند تشکیل شده و درون آن مقبره سیبویه قرار دارد. در دیوار مقابل کاشی‌کاری معرق خودنمایی می کند. زندگی‌نامه مختصری از شرح حال این دانشمند بزرگ ایرانی هم، بر روی کاشی‌های وسطی با خط نستعلیق به چشم می‌خورد. مقبره این عالم بزرگ از یک سنگ سیاه تشکیل شده و علت اصلی نام‌گذاری محله سنگ سیاه هم وجود مقبره سیبویه در این منطقه است.
چطور به آرامگاه سیبویه شیرازی برویم؟
سخن آخر
اگر تا به امروز به شیراز سفر نکرده‌اید، در اولین فرصت، زمانی را به بازدید از این شهر بی‌نظیر اختصاص دهید. این منطقه تاریخی، آن‌قدر جای دیدنی دارد که هیچ‌وقت زیبایی‌های آن را فراموش نخواهید کرد. به آرامگاه مشاهیر شیراز سری بزنید و از تماشای تاریخ غنی و هنر اصیل ایرانی لذت ببرید.
عصری فوق‌العاده را در کنار آرامگاه حضرت حافظ بگذرانید. غروب آفتاب را در کنار گنبد لاجوردی سعدیه تماشا کنید و روزی را به بازدید از مجموعه پاسارگاد و مقبره کوروش کبیر اختصاص دهید.
تجربه‌های ناب سفر خود را برای ما بنویسید.
