بدون شک علم کوه یکی از زیباترین کوه‌های ایران است که به آن صعود می‌کنید. جریان زیبای آب در طول مسیر پیمایش و برف‌ها و یخچال‌هایی که حتی در تابستان هم به قوت خود باقی هستند و همچنین دریاچه زیبای آن شما را شگفت‌زده می‌کند. با مجله گردشگری علی بابا همراه باشید تا درباره علم کوه بیشتر بدانید.
آشنایی با علم کوه
یکی از دلایل زیبایی علم کوه موقعیت جغرافیایی آن و قرار گرفتن در قسمت شمالی کشور است. به همین دلیل محیط آن سرسبزتر و شاداب‌تر از بسیاری از دیگر کوه‌های ایران است، اما علم کوه کنار همه جذابیت‌هایش، با ارتفاعی در حدود ۴۸۵۰ متر دومین قله بلند ایران محسوب می‌شود.
چیزی که در طول مسیر توجهتان را به خود جلب می‌کند، سرسبزی ابتدای مسیر، رودخانه زیبا و خوش‌رنگی که جاری است و همچنین یخچال‌هایی است که باید از روی آن‌ها عبور کنید.
یکی از جاذبه‌های کوهنوردی هم همین است که در فصل تابستان و اوج گرما، میزان زیادی برف در علم کوه می‌بینید، تجربه‌ای که شاید در طول زمستان‌های گرم اخیر به ندرت اتفاق بیفتد.
علم کوه کجاست؟
علم کوه در استان مازندران قرار گرفته و مسیر دسترسی آن از سمت کلاردشت و روستای رودبارک است. علم کوه در واقع در ۲۰ کیلومتری جنوب‌غربی شهر کلاردشت واقع شده است.
قدم‌به‌قدم مسیرهای صعود به علم کوه چطور است؟
برای صعود به این قله می‌توانید از مسیرهای متفاوتی بروید، اما دو مسیر اصلی آن در واقع جبهه شمالی از سمت یخچال علمچال و جبهه جنوبی از سمت دشت حصارچال است.
– صعود به علم کوه از جبهه جنوبی
اگر دنبال مسیر ساده‌تری برای صعود هستید، بهتر است جبهه جنوبی را انتخاب کنید. البته این جبهه هم سختی‌های خودش را دارد، اما به نسبت جبهه شمالی که فنی‌تر است، صعود راحت‌تری دارد.
برای رفتن از جبهه جنوبی باید از سمت کلاردشت و روستای رودبارک اقدام کنید. هنگامی که به اول مسیر می‌رسید، افراد زیادی را می‌بینید که برای خدمت‌رسانی به کوه‌نوردان علم کوه در جنب‌وجوش هستند.
شما باید برای گرفتن نوبت پاترول اقدام کنید. هر ماشین ۶ نفر ظرفیت دارد و باید بدانید که همان ماشین و راننده روز بعدی به دنبال شما می‌آیند، پس باید حتما زمان برگشت را هماهنگ کنید.
مسیر بسیار ناهموار است و شما با هر خودرویی قادر به بالا رفتن نخواهید بود، بنابراین بهتر است از پاترول‌های همین قسمت استفاده کنید.
حدود ۱:۳۰ ساعت زمان می‌برد تا این گروه حرفه‌ای شما را از پای کوه به محل آغاز پیمایش علم کوه برسانند و از آن جا باید پیاده بالا بروید تا در ارتفاع ۳۷۵۰ متری به محل کمپ یعنی دشت حصارچال برسید. حصارچال دشت به نسبت بزرگی است، اما پناهگاهی در آن وجود ندارد.
مسیر پیمایش تا دشت حصارچال هم بین ۱:۳۰ تا ۲ ساعت زمان می‌برد. شما می‌توانید هم با کوله‌کشی این راه را طی کنید و هم با کرایه قاطر، کوله‌های خود را جداگانه ببرید.
درست قبل از رسیدن به حصارچال هم دو چشمه آب وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها آب بردارید. بعد از حصارچال هم اول مسیر به نسبت ساده است و بعد از آن دیگر وارد مسیرهایی می‌شوید که فقط شیب رو به بالا دارند. در کل هم این مسیر چیزی بین ۴ تا ۶ ساعت زمان می‌برد.
هنگامی که به قسمت شیب می‌رسید، راه علم کوه دو قسمت می‌شود و افرادی را خواهید دید که از مسیر سمت چپ که در ارتفاع پایین‌تری قرار دارد بالا می‌روند یا فرود خود را از این قسمت انجام می‌دهند.
باید بدانید که قسمت مسیر پایینی علم کوه کمی خطرناک است، چرا که تعداد زیادی از کوه‌نوردان از مسیر بالا می‌روند و احتمال پرت شدن سنگ‌های ریز و درشت روی سر کوه‌نوردان این قسمت بسیار بالاست. چندین نفر تا به حال در این مسیر دچار سانحه و مرگ شده‌اند.
اگر این مسیر صعود به علم کوه را انتخاب کردید، حتما هوشیار و گوش به زنگ باشید تا حادثه ناگواری رخ ندهد. بهتر است صعود خود را صبح زود و قبل از طلوع آفتاب شروع کنید تا مسیر خلوت‌تری پیش رو داشته باشید.
جالب است بدانید گردشگران خارجی زیادی با ماشین به اول این مسیر می‌آیند تا از نزدیک نظارهگر برف باشند. به خصوص از کشورهای عربی که به ندرت شاهد پدیده‌ای چون برف و یخچال‌های طبیعی هستند.
همچنین یکی دیگر از جاذبه‌های مسیر حصارچال، تابلویی است که قبل از این دشت قرار گرفته و نشان‌دهنده قلل نزدیک به علم کوه است که شامل مرجیکش، خرسان شمالی، خرسان میانی، خرسان جنوبی، ستاره، منار و غیره می‌شود.
همه این قله‌های علم کوه بالای ۴۰۰۰ متر ارتفاع دارند و همین باعث می‌شود این منطقه را به «آلپ ایران» بشناسند. در طول مسیر آبگیرهای زیادی را می‌بینید که رنگ خاص و زیبایی آن‌ها نظر شما را جلب خواهد کرد.
حتی بخشی از این آبگیرها یخ‌زده است که جلوه ویژه‌ای به آن می‌بخشد. به علاوه سمت چپ دشت حصارچال، دریاچه‌ای در فاصله نه چندان دور قرار دارد که با حدود ۱:۳۰ ساعت پیمایش می‌توانید به آن برسید و از زیبایی حیرت‌انگیز و دیواره‌های یخ‌زده آن در مسیر علم کوه لذت ببرید.
– صعود به علم کوه از جبهه شمالی
اما جبهه شمالی به طور کلی شامل سه مسیر به نام‌های «سیاه‌سنگ‌ها، گرده آلمان‌ها و دیواره» است.
مسیر اولی صعود به علم کوه یعنی سیاه‌سنگ‌ها، ساده‌ترین مسیر این جبهه است اما نیاز به دست به سنگ شدن و احتیاط بالایی دارد.
گرده آلمان‌ها، همان طور که از نام آن پیداست، به نام اولین گروه آلمانی که از این مسیر صعود کردند، نام‌گذاری شده است،
اما مسیر آخر یعنی دیواره، دشوارترین مسیر جبهه شمالی و تقریبا عمودی است. شما از هر جبهه‌ای که به قله صعود کرده باشید می‌توانید نیم نگاهی هم به قسمت دیواره و عمود بودن آن داشته باشید که شهرت بالایی دارد و سبب می‌شود علم کوه در زمره سخت‌ترین صعودهای ایران قرار بگیرد.
به طور کلی، جبهه شمالی از سمت ونداربن آغاز می‌شود. بعد از آن هم کنگلک بالا و پایین و لزونک قرار گرفته که پس از گذر از آن‌ها وارد منطقه سرچال می‌شوید.
در این قسمت (ارتفاع ۳۸۵۰ متری) جان‌پناهی معروف به جان‌پناه سرچال قرار گرفته است که مجهز به سرویس بهداشتی و آب چشمه است که با لوله‌کشی در اختیار کوه‌نوردان قرار می‌گیرد.
البته در بسیاری از ماه‌های سرد سال، آب این چشمه در علم کوه به علت یخ‌زدگی قابل استفاده نخواهد بود. بعد از عبور از سرچال هم به جایی می‌رسید که تنها سنگ و یخ می‌بینید که در واقع اول یخچال علمچال است.
پناهگاهی که امروزه به نام خرابه از آن یاد می‌کنند، جان‌پناه این قسمت بوده که در اثر تغییرات آب‌وهوا و جابه‌جایی یخچال‌ها از بین رفته و تنها آثار مخروبی از آن به یادگار مانده است. اما اگر بخواهید یک شب در این مسیر کمپ کنید باید به محل اصلی کمپ یعنی علمچال بروید.
علاوه بر این‌ها یک جان‌پناه فلزی هم در ارتفاع ۴۵۰۰ متری قرار گرفته است که می‌توانید برای یک استراحت کوتاه از آن استفاده کنید.
بهتر است شب را در این جان‌پناه نگذرانید، مگر در موارد اضطراری. همچنین جان‌پناه خرسان هم در قسمت غربی قله علم کوه قرار گرفته که در واقع یک جان‌پناه اضطراری برای کسانی است که برای دیواره‌نوردی و سنگ‌نوردی آمده‌اند و به مشکل برمی‌خورند.
نگاهی به مهم‌ترین صعودهای علم کوه
دانستن این که چه کسانی برای اولین بار به این قله صعود کردند، می‌تواند بسیار جالب توجه باشد.
برای مثال، منابع تاریخی نشان می‌دهند که در سال ۱۲۸۱ هجری، گیاه‌شناسانی به نام برادران بُرن‌مولر یا Bornmoller متوجه ارتفاع بالای این کوه نسبت به کوه‌های اطراف شدند و تحقیقاتی هم در این زمینه به عمل آوردند. در مورد این که به قله علم کوه صعود کردند یا خیر، شواهدی در دست نیست.
در سال ۱۳۱۲ هجری، یک گروه انگلیسی موفق می‌شوند از جبهه جنوبی به این قله صعود کنند که همسر یکی از اعضای این گروه یعنی آلن ترود هم در این ماجراجویی، ایشان را همراهی کرده است.
این گروه بعد از یک سال دوباره به علم کوه بازمی‌گردند و با مشاهدات خود ثابت می‌کنند که برن‌مولر که اولین مسافر این کوه بود، موفق به صعود آن شده بوده است. این گروه که این بار به رهبری هانز بوبک Hans Bobec سفر خود را آغاز کرده بودند، شروع به نقشه‌برداری از قله‌های این منطقه و یخچال‌های آن کردند.
اما اولین گروهی که در سال ۱۳۱۵ از جبهه شمالی به این کوه صعود کردند، یک گروه آلمانی با نام کلاپ آلپاین بودند. بعد از آن هم به تدریج، کوهنوردی در این مسیر قوت بیشتری گرفت.
امروزه شاهد تعداد بالایی از کوه‌نوردان مرد و زن هستیم که به این قله صعود می‌کنند.
اولین گروه بانوان در سال ۱۳۲۹ در منطقه علم کوه صعود کردند. اعضای این گروه، عصمت قاضی، فرخ و نصرت کوه کن بودند که صعود خود را به سرپرستی جلیل کتیبه‌ای و از مسیر حصارچال به قله شاخک انجام دادند.
اما افراد دیگری هم هستند که نامشان به عنوان اولین کسانی که از طریق دیواره شمالی به قله صعود کرده‌اند، ثبت شده است.
این قسمت که فنی و دشوار است، افتخارات زیادی برای کوه‌نوردان به همراه داشته و بسیاری از مسیرها به نام کسانی که بار اول آن را فتح کرده‌اند، نام‌گذاری شده است.
مانند مسیر «رست» و «نجاح» که به یاد دو کوه‌نورد یعنی هاری رست یا Hari Rost کوه‌نورد آلمانی و همین طور، فریدون نجاح نام‌گذاری شده است که به ترتیب در سال‌های ۱۳۴۳ و ۱۳۴۷ موفق به صعود از سمت دیواره‌های شمالی علم کوه شدند.
جالب است بدانید که محمد نوری تا به امروز تنها کسی است که موفق به صعود زمستانه از دیواره علم کوه شده است.
نکات احتیاطی در صعود به علم کوه
یکی از اولین و مهم‌ترین نکات احتیاطی در صعود به این کوه، انتخاب زمان مناسب برای صعود به علم کوه است. بیشتر صعودها در فصل تابستان که هوا سرمای کمتری دارد، انجام می‌شود. به علاوه بهتر است همراه با گروه سفر کنید، به خصوص اگر تجربه زیادی در کوهنوردی یا سنگ‌نوردی ندارید.
برای جلوگیری از گم شدن در مسیر، بهتر است نقشه راه همراه داشته باشید و بتوانید موقعیت خود را نسبت به مسیر اصلی بسنجید.
گم شدن در مسیر کوهستانی علم کوه لزوما ارتباطی به شلوغ بودن آن ندارد. در یک مه غلیظ، ممکن است تعداد زیادی از افراد، راه نامناسبی را برای صعود یا فرود انتخاب کنند که می‌تواند خطرات زیادی همراه داشته باشد.
حتما میزان کافی آب و تنقلات با خودتان داشته باشید تا کمتر دچار خستگی یا ارتفاع‌زدگی شوید. میزان مناسبی از آب می‌تواند به جریان خون و اکسیژن‌رسانی بهتر به بافت‌های بدن شما کمک کند.
برای این که صعود بهتری داشته باشید، با سرعتی قدم بردارید که ضربان قلبتان بالا نرود و به نفس نفس نیوفتید. این مسئله می‌تواند باعث خستگی زودهنگام و از دست دادن انرژی شود.
برای صعود از قسمت دیواره‌های علم کوه باید حتما تجربه دیواره‌نوردی داشته و تجهیزات لازم داشته باشید. با سرپرستی یک کوه‌نورد حرفه‌ای و آشنا به مسیر، سفر خود را آغاز کنید.
به علاوه، آفتاب سوختگی در ارتفاعات علم کوه را جدی بگیرید؛ تابش آفتاب روی پوست در ارتفاعات بالا، می‌تواند منجر به مشکلات پوستی شود. بهتر است حتما از لباس پوشیده، کلاه و کرم ضد آفتاب استفاده کنید.
به علاوه، ارتفاع این قله بالاست و ممکن است کسانی که عادت به ارتفاع زیاد ندارند، دچار مشکلاتی مثل سردرد، سرگیجه و تهوع کند.
بهتر است پیش از صعود به علم کوه برای هم‌هوایی، به قله‌های کم ارتفاع‌تر صعود کنید تا تجربه لذت‌بخش‌تری داشته باشید.
در صورتی که کسی از همراهان شما دچار ارتفاع‌زدگی شدید شد، باید با رعایت احتیاط از کوه فرود بیاید تا با کاهش ارتفاع به حالت عادی برگردد.
در نهایت دقت کنید که به عنوان یک کوه‌نورد مسئول، همه زباله‌هایی را که تولید کرده‌اید، با خود از کوه خارج کنید. پاکسازی مسیر بدون جاده و امکانات بسیار دشوار است. بنابراین حتما و حتما زباله‌های خود را از محیط و طبیعت زیبای علم کوه خارج کنید.
تجهیزات مورد نیاز در صعود به علم کوه
تجهیزات کوهنوردی در فصول مختلف متفاوت هستند، اما در صعود تابستانی بهتر است باتوم یا عصای کوهنوردی، عینک آفتابی، کلاه، ضد آفتاب، کرامپون (یخ شکن) برای احتیاط، کفش مناسب کوهنوردی، لباس راحت، لباس گرم همراه داشته باشید.
برای وعده‌های غذایی خود هم غذاهای سبک و مغذی و انواع میوه‌های تازه و خشک در نظر بگیرید. عسل یا ترکیب کنجد و عسل هم یکی از خوراکی‌های مفید و انرژی‌بخش در طول کوهنوردی است.
دقت کنید صعود از دیواره‌های شمالی علم کوه هم همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، به تجهیزات تخصصی و فنی خود نیازمند است.
